دیدارنیوزـ
اسفندیار عبدالهی: محیط زیست ایران روزها و ایام خوبی را سپری نمی‌کند، به‌خصوص طی سال‌های اخیر همیشه موضوع محیط زیست، خشک شدن تالاب‌ها، هامون‌ها، رودخانه‌ها، ریزگردها، تخریب جنگل‌ها و حیاط وحش، تیتر خبرها و نقل محافل بوده است. اخیرا رسانه‌ها در خصوص وضعیت بد تالاب انزلی؛ هم از نظر کاهش ارتفاع آب و هم از نظر حجم زباله‌ها و فاضلاب‌هایی که وارد تالاب می‌شود سخن رانده‌اند.
در همین رابطه
دیدار نیوز به سراغ
اسماعیل کهرم رفته و نظر او را در این خصوص جویا شده است. آنچه در ادامه می‌خوانید مشروح گفت‌وگو با این کارشناس محیط زیست است.
اسماعیل کهرم در این رابطه گفت: ما ۲۵۲ تالاب در ایران داریم که در داخل این عدد، تالاب‌های دائمی و فصلی وجود دارد. تالاب‌های آب شیرین و شور نیز در داخل این مجموعه تالاب وجود دارد و تالاب‌هایی که به دریا و دریاچه راه دارند و ندارند نیز هستند و به صورت کلی، مجموعه متنوعی از تالاب‌ها در کشور وجود دارد. همه این تالاب‌ها در زیر خط قرمز و در معرض نابودی و خشک شدن قرار دارند، حداقل ۸ تالاب از این مجموعه تالاب‌ها در پروتکل مونترال قرار دارند، منتهی پروتکل مونترال به تالاب‌های دچار مشکلات عمده می‌پردازد.
کهرم افزود: کنوانسیون تالاب‌ها و پرندگان رامسر به تالاب‌های دارای مشکل تحت پروتکل مونترال، یا پول می‌دهد یا برای شناسایی راه حل موضوع، متخصص اعزام می‌کند یا از هر دو ظرفیت پشتیبانی مالی، فنی و کارشناسی استفاده می‌کند که از وخامت اوضاع و خشک شدن برهاند.
وی در تشریح فعالیت نهادهای بین‌المللی محیط زیستی گفت: پروتکل مونترال به تالاب‌هایی می‌پردازد که در داخل کنوانسیون رامسر بوده و دچار مشکل و معضل هستند. به‌طور مثال ۱۸۰۰ تالاب از آمریکا و بیش از ۵ هزار از همه کشور‌های دنیا در کنوانسیون رامسر ثبت شده‌اند.
کهرم عنوان کرد: کنوانسیون رامسر در سال ۱۳۵۱ تاسیس شد. در این کنوانسیون که کامل آن «کنوانسیون تالاب‌ها و پرندگان مهاجر» است، آمده همه کشور‌ها به هر تعداد می‌توانند در این کنوانسیون تالاب معرفی کنند و باید تعهد کنند که تالاب‌ها را برای آینده بشر حفظ کنند. پروتکل مونترال به این دلیل خلق شد که تالاب‌هایی که دچار اشکال هستند برای نجات آن، از حمایت مالی و فنی نهادهای محیط زیستی بین‌المللی از جمله کنوانسیون رامسر استفاده کنند.
وی ادامه داد: تالاب انزلی، دریاچه ارومیه، خور خوبان، تالاب میان کاله و مواردی دیگر از جمله تالاب‌هایی هستند که مشمول پروتکل مونترال هستند، این تالاب‌ها دارای اشکالات عمده هستند که باید برطرف شود.
کهرم در واکنش به این موضوع که در روزهای منتهی به سال جدید، خبرها و تصاویری منتشر شد و گویای این حقیقت تلخ بود که تالاب انزلی ضمن اینکه از انبوه زباله‌های شهری رنج می‌برد، ارتفاع آب آن به کمتر از یک متر رسیده است، گفت: مسئله خشکسالی، فقط یک مسئله جزئی از تراژدی محیط زیستی ماست که حدود دوازده سال با آن دست به گریبان هستیم و موجب کم شدن ورودی آب به تالاب‌ها می‌شود.
این کارشناس محیط زیستی با اشاره به دلایل مختلف کم شدن ارتفاع آب تالاب انزلی گفت: لایروبی نکردن مصب رودخانه‌هایی که به تالاب انزلی می‌ریزند مشکل اصلی خشک شدن تالاب انزلی است، در نقطه‌ای رودخانه وارد تالاب می‌شود چنانچه لایروبی نشود آب نمی‌تواند به سهولت وارد شود، رودخانه‌های زرد رود و جواهر رود در حال حاضر از آلوده‌ترین، کثیف‌ترین و زشت‌ترین رودخانه‌های دنیا محسوب می‌شوند، این مطلبی است که من از قول رادیو ایران می‌گویم، همه می‌دانند و تقصیر دشمنان خارجی هم نیست.
کهرم ادامه داد: رودخانه‌های کثیف، تالاب را می‌میراند، ورود آب به تالاب به دلیل مسدود شدن مصب رودخانه بسیار کم شده است، از طرف دیگر پایه‌های کنار گذر جاده انزلی را در داخل آب نصب کردند و همین پایه‌ها باعث جمع شدن گل و لای، لاشه و شاخه درختان شده به‌طوری که مانع ورود آب رودخانه به داخل تالاب گردیده است. البته از سال‌ها پیش تالاب سیاه کشیم (سیاه گیشان) که هر سال زمستان بیش از ۳۰۰۰ فرد قو به آنجا مهاجرت می‌کردند اکنون خشک شده است، همه عوامل دست به دست هم داده و این تالاب‌ها را با مشکل جدی مواجه کرده است به‌طوری که ارتفاع آب تالاب انزلی به کمتر از یک متر رسیده است.
وی در پاسخ به این پرسش که چرا همانگونه که کارشناسان، دغدغه‌مندان، فعالان محیط زیست و اهالی رسانه متوجه مشکلات محیط زیستی هستند، مسئولان مربوطه توجه نمی‌کنند، اظهار کرد: مسئولان یا نمی‌خواهند کاری انجام دهند یا نمی‌خواهند وارد این مقوله شوند. این زباله‌هایی که به آن اشاره کردید حدود ۲۱ هزار هکتار مساحت کشور را در سیطره خود داشتند، ولی در حال حاضر ۱۱ هزار هکتار است که کاهش سطح زباله، نتیجه کار و پیگیری فعالان محیط زیستی است. خانه‌ها و مغازه‌هایی که در اطراف تالاب‌ها هستند زباله‌های خود را در بستر تالاب رها می‌کنند، در نتیجه از کشیده شدن سیفون توالت اهالی اطراف تالاب تا فضولات انسانی، دامی و گیاهی و پسماند‌های پلاستیکی تماما وارد تالاب می‌شود.
نگاه نسبت به محیط زیست باید تغییر کند
این فعال محیط زیستی ادامه داد: وقتی پلاستیک وارد آب می‌شود تجزیه نمی‌شود، در نتیجه این داستان در چرخه زندگی به همه آسیب می‌زند و مرگ طبیعت را به ارمغان می‌آورد. کودها و زباله‌های غیر پلاستیکی هم باعث رشد نیزارها شده که خود عامل خشک شدن تالاب می‌شود و نهایتا به مشکل جدیدتری تبدیل می‌شود.
کهرم در پاسخ به این پرسش که نقش جامعه مدنی و فعالان محیط زیست در آگاهی رساندن و در جهت ممانعت از تخریب محیط زیست و مرگ طبیعت اطرافمان را چگونه ارزیابی می‌کنید، گفت: متأسفانه بنا به دلایلی یک مقدار مسئله محیط زیست، امنیتی شده است و فعالان محیط زیست هم خیلی راغب به ورود به این حوزه نیستند.
کهرم یادآور شد: به واقع دریاچه ارومیه ربطی به سایت‌های موشکی و ... نداشته و ندارد، در زمان دولت احمدی‌نژاد عده‌ای دانشجو، زن، بچه، پیر و جوان به اطراف دانشگاه ارومیه رفتند که به خشک شدن دریاچه ارومیه اعتراض کنند و متأسفانه بیش از ۲۳ نفر از این افراد را بازداشت کردند، لذا این نوع نگاه مشکلاتی را برای کسانی که می‌خواهند به زیست تالاب انزلی کمک کنند به‌وجود آورده است.
وی در پاسخ به این پرسش که چرا مردم در خصوص کنترل زباله‌ها قائل به یک نظم و تعهد نیستند و نقش آموزش اجتماعی و فرهنگ سازی را چگونه ارزیابی می‌کنید؟ گفت: تلویزیون ما تاکنون چقدر فضا در اختیار NGOهای محیط زیستی قرار داده است؟ چگونه باید فرهنگ سازی صورت گیرد؟ اکنون تمام بار امور اجتماعی بر گرده فضای مجازی افتاده است، بودجه را صدا و سیما می‌گیرد و کار را فضای مجازی انجام می‌دهد.
این استاد دانشگاه افزود: تمام فضای صدا و سیما در اختیار یک گروه مشخص قرار گرفته است، هر وقت تلویزیون را نگاه می‌کنیم با برنامه‌هایی بی اثر و تجویز محور چهره‌هایی تکراری! مواجه می‌شویم. رسانه‌ها هم مانند فضای مجازی زحمت زیادی می‌کشند و نقش مثبتی در اطلاع رسانی و آگاهی بخشی معضلات محیط زیستی ایفا کرده و می‌کنند، اگر اهالی رسانه از آزادی قلم برخوردار باشند به اندازه تمام نهادهای فرهنگی کشور خروجی خواهند داشت. اما نگاه انقباضی این فضا را بسیار محدود کرده است.
اسماعیل کهرم در پایان گفت: توفیق شاعر شعری گفته که بیتی از آن زبان حال این موضوع است: حق تلخ است با شیرین زبانی/ حکایت سر کنیم آن سان که دانی