سفر محمدجواد ظریف به روسیه جنجال آفرین شد. در این سفر صحبت از قرارداد جدید میان دو کشور به میان آمد. به این ترتیب ممکن است قراردادی از جنس توافق تهران و پکن در راه تهران و مسکو هم باشد. امری که نشان از عمق یافتن بیشتر نگاه به شرق به عنوان یک محور راهبردی سیاست خارجی ایران است.
دیدارنیوز ـ سرویس جهان: هنوز جنجال تفاهم‌نامه ۲۵ ساله چین و ایران تمام نشده است، که سخن از قرارداد بلند مدت دیگری با یکی از کشورهای محور شرق به میان آمده است. این بار حرف از توافق جدید میان مسکو و تهران حرف به میان آمده است که می‌تواند با اتمام تحریم‌های تسلیحاتی ایران وسیع‌تر و عمیق‌تر نیز بشود.
به گزارش اسپوتنیک، محمد جواد ظریف، وزیر امور خارجه ایران ۲۱ ژوئیه پس از دیدار با سرگئی لاوروف، وزیر خارجه روسیه اعلام کرد که ایران تمدید قرارداد ۲۰ ساله با روسیه را در دستور کار قرار داده و به طور خودکار این توافقنامه برای پنج سال دیگر تمدید می‌شود. همچنین اگر روسیه برای قرارداد بلندمدت دیگری هم آمادگی داشته باشد، این موضوع قابل بررسی است. در چند ماه اخیر ظریف رکورد دیدار با مقامات وزارت خارجه روسیه را شکسته است.
ظریف در توئیتی نوشت: «در مسکو پیام مهمی را به رئیس‌جمهور پوتین رساندم. همچنین گفت‌وگوهای سازنده‌ای در خصوص همکاری‌های دوجانبه و هماهنگی‌های منطقه‌ای و جهانی داشتیم. دیدگاه‌های یکسان‌مان در خصوص برجام و حفظ قوانین بین‌المللی را ابراز و بر سر انعقاد توافق بلندمدت همکاری‌های جامع راهبردی توافق کردیم». سفر ظریف به روسیه سی امین دیدار او از این کشور در هفت سال گذشته است.
قرارداد همکاری ایران و روسیه که با سفر ظریف 5 سال دیگر تمدید شد در بیست و دوم اسفند ۱۳۷۹ در جریان سفر محمد خاتمی رئیس جمهوری وقت ایران با ولادیمیر پوتین به امضا رسیده بود و اسفند سال جاری پایان می‌گیرد. این قرارداد برای ده سال امضا شده اما در آن پیش بینی شده که دو طرف در صورتی که مخالفتی با ادامه آن نداشته باشند، به صورت خودکار برای ۵ سال بعد تمدید می‌شود. اما در این دیدار از قرارداد جدید دیگری صحبت شده که می‌تواند روابط دو کشور را وارد فاز جدیدی کند.
در حقیقت با رویارویی علنی چین و روسیه با آمریکا در چند سال اخیر و اوج‌گیری آن در دوران کرونا، ایران حالا برگ برنده دو کشور برای تقابل با آمریکا به حساب می‌آید و احتمالا همین نکته است که این دو کشور را بیش از پیش به افزایش تعامل با ایران سوق داده است.
خرید سلاح از مسکو
تحریم تسلیحاتی شورای امنیت علیه ایران چند ماه آینده پایان می گیرد و با پایان این تحریم‌ها ایران می‌تواند تسلیحات مورد نیاز خود را خریداری کند. با این حال ایالات متحده آمریکا سعی دارد از هر راهی تحریم‌های تسلیحاتی ایران را تمدید کند.
در سفر اخیر ظریف یکی از مواردی که بین او و روسیه موضوع مذاکره بوده، لغو تحریم تسلیحاتی ایران توسط شورای امنیت سازمان ملل بوده است. مقامات ایرانی گفته‌اند که با لغو این تحریم‌ها، تمایل دارند از روسیه و چین تسلیحات خریداری کنند. در حقیقت بازار سلاح ایران می‌تواند روس‌ها را مشتاق توافقات جدید کند.
به گزارش ایسنا، کاظم جلالی، سفیر ایران در مسکو، همزمان با سفر ظریف به روسیه، در مصاحبه‌ای با روزنامه کومرسانت روسیه پیشنهاد کرد که ایران، روسیه و چین با هدف مقابله با تحریم‌های آمریکا باشگاه کشورهای تحت تحریم را تشکیل دهند و ایران علاقمند به خرید سلاح و تجهیزات نظامی روسی برای تقویت بنیه دفاعی خود است.
روسیه و چین دو عضو توافق هسته‌ای برجام با تمدید تحریم‌های تسلیحاتی ایران مخالفت هستند، به احتمال بسیار زیاد از طرح آمریکا برای تمدید تحریم تسلیحاتی ایران حمایت نخواهند کرد و این موضع را به صراحت در جلسه اخیر شورای امنیت سازمان ملل ابراز کرده‌اند.
عضویت ایران در سازمان شانگهای
یکی از موضوعات مهمی که در سفر اخیر ظریف به روسیه مورد مذاکره قرار گرفته است؛ عضویت ایران در سازمان شانگهای بود. لاوروف گفته است که روسیه موافق حضور ایران در سازمان همکاری‌های شانگهای است.
سازمان شانگهای، سازمانی میان‌دولتی برای همکاری‌های امنیتی، اقتصادی و فرهنگی است که در سال ۲۰۰۱ توسط سران چین، روسیه، قزاقستان، قرقیزستان، تاجیکستان و ازبکستان و با هدف برقرار کردن موازنه در برابر نفوذ آمریکا و ناتو در منطقه پایه‌گذاری شد. هند و پاکستان نیز که چند سال عضو ناظر سازمان همکاری شانگهای بودند، از تابستان ۲۰۱۶ به عضویت کامل این سازمان درآمدند. اما ایران در کنار مغولستان، افغانستان و بلاروس همچنان عضو ناظر این سازمان است. ایران در سال ۲۰۰۸ درخواست عضویت دائم در سازمان شانگهای را کتباً ارائه کرد، ولی ظرف ۱۲ سال گذشته روسیه و چین بارها با عضویت ایران در این سازمان منطقه‌ای مخالفت کرده‌اند. جمهوری اسلامی در نشست‌های سالانه این سازمان تا به حال فقط به عنوان ناظر شرکت کرده است.
با شرایط جدیدی که به تدریج در روابط چین و روسیه شکل گرفته است، احتمال عضویت ایران در این سازمان بیش از پیش شده است.
تغییر معادلات در منطقه
مذاکرات ایران و روسیه برای تمدید قرارداد همکاری دو کشور با مذاکرات چین و ایران بر سر تفاهم همکاری ۲۵ ساله همزمان شده است. برمبنای متن منتشر شده از پیش‌نویس تفاهم‌نامه ایران و چین، این تفاهم‌نامه شامل سرمایه‌گذاری دراز مدت چین در صنایع ایران و نیز خرید نفت ایران در طولانی مدت با تخفیف‌های ویژه است.
این توافقنامه در داخل و خارج از ایران سروصدای زیادی ایجاد کرد تا جایی که روزنامه آمریکایی واشنگتن‌پست نوشت سیاست دونالد ترامپ، رئیس‌جمهوری آمریکا، برای حداکثر فشار بر ایران در دستیابی به هدف خود ناکام مانده و باعث نشده تا ایران به مذاکره مجدد در مورد برنامه اتمی خود روی آورد. به نوشته این روزنامه این اقدام باعث جلوگیری از نفود ایران در منطقه خاورمیانه نشده و به سقوط حکومت ایران نیز هم منجر نشده است بلکه ممکن است این سیاست ضربه شدیدی را به منافع ایالات متحده وارد کند؛ چرا که ایران ممکن است برای احیا اقتصاد خود به سوی چین گرایش پیدا کند و چین موقعیت مهمی در منطقه بیابد.
حالا با بالا گرفتن زمزمه‌های توافقنامه بلند مدت بین ایران و روسیه، شرایط برای آمریکا در منطقه سخت‌تر نیز خواهد شد. شکی نیست که در حال حاضر معادلات منطقه در حال تغییر است و روسیه و چین بازیگران این تحول خواهند بود و از کارت ایران برای رویارویی با آمریکا استفاده خواهند کرد.
با شکست برجام و سیاست مصالحه با غرب، ایران حالا بیش از پیش به تعامل با شرکای شرقی متمایل شده است. نگاه به شرق البته سال‌هاست که یکی از محورهای راهبردی سیاست خارجی ایران است. با این حال فشارهای شدید آمریکا بر ایران، شدت یافتن منازعات بین قدرت‌ها در جهان و به خصوص اوضاع وخیم رابطه چین و روسیه با آمریکا، فضا و فرصت را برای پیگیری بیشتر این راهبرد در سیاست خارجی ایران مهیا کرده است. تهران؛ حالا شرقی‌تر از هر زمان دیگری است!