دیدارنیوز ـ نشست سازمان شانگهای در حالی در چین برگزار شد که همتای غربی آن یعنی اجلاس گروه هفت کشور صنعتی غرب با شکست آشکار مواجه شد.
بر همین اساس بود که محمد جواد ظریف وزیر خارجه ایران در پیامی نوشت: «نشست سازمان همکاری شانگهای در چین، نشان داد جهان چقدر سریع در حال تغییر است. تعهد به همکاری دارای منفعت متقابل، حمایت قاطع از برجام و رد یکجانبه‌گرایی. رئیس‌جمهور روحانی دیدارهای سازنده‌ای با بسیاری از سران، از جمله دیدارهای دوجانبه پرمحتوایی با شی و پوتین داشت.
در حالی که کشورهای گروه هفت(G7) در کبک مشغول درگیری بین خودشان بودند و به صورت غیرموفقیت آمیزی در تلاش بودند که با باج دادن به رییس جمهور معتاد به نقض توافقات، رضایت او را جلب کنند، سران سازمان همکاری شانگهای در چینگ دائو به صورتی کاملا متفاوت ظاهر شدند: همکاری مبتنی بر احترام میان ملت هایی که به چندجانبه گرایی متعهد هستند.»
ایران سالیان متمادی است که درخواست عضویت کامل در این سازمان را ارائه داده است. این کشور در حال حاضر عضویت ناظر در این سازمان را دارد. برخی معتقد هستند که عضویت ایران در این سازمان تأمین کننده منافع اقتصادی این کشور نیست. برخی نیز مخالف این نظر را دارند و معتقد هستند این سازمان علاوه بر اینکه نیاز اقتصادی ایران را می تواند جوابگو باشد بر وزن منطقه ای و بین المللی آن نیز خواهد افزود.
در گفتگو با پروفسور آلبرت بینینا شویلی استاد دانشگاه کلمبیا آمریکا در محل خبرگزاری مهر این موضوعات مورد بحث قرار گرفته است که در ادامه آمده است.
وی یکی از متخصصان برجسته در زمینه مسائل امنیتی و انرژی است که به طور خاص بر حوزه‌های خلیج فارس و دریای خزر تمرکز دارد. وی مقالات بسیار متعددی را درباره ایران، آسیای مرکزی و قفقاز به رشته تحریر درآورده است.
*ایران چطور می‌توانست هزینه خروج آمریکا از برجام را بالا ببرد؟
با جذب سرمایه‌گذاری. ایران الان قادر نیست هزینه خروج آمریکا را افزایش دهد زیرا دیگر در موقعیت و موضع مناسبی قرار ندارد.
بسیار واضح است که تمام شرکت‌های چندملیتی به بازار کاملا دست‌نخورده ایران که ۸۰ میلیون جمعیت دارد علاقه‌مندند.
مثلا شرکت بوئینگ قطعاً به بستن قرارداد با ایران علاقه دارد. ایران نیاز دارد تا چاه‌های نفت و گاز خود را مدرن‌سازی و بازسازی کند که فرصت بسیار خوبی را برای سرمایه‌گذاری شرکت‌های چندملیتی فراهم می‌سازد. بخش نفت و گاز ایران می‌تواند به راحتی ۱۰۰ میلیارد دلار سرمایه جذب کند.
*دلایل کمبود جذب سرمایه‌گذاری خارجی از زمان توافق برجام تا خروج آمریکا چیست؟
ایران تصور می کرد که برجام یک سند بلندمدت است و بنابراین نیازی به عجله کردن نیست.
دوره پسابرجام دوره‌ی فرصت‌های از دست رفته برای ایران بود. ایران توانسته فقط یک میلیارد دلار از شرکت توتال سرمایه جذب کند. این در حالی است که کشوری مثل عراق علی‌رغم تمامی مشکلات مانند عدم ثبات، جنگ و جدایی‌طلبی، توانسته سرمایه بیشتری را جذب کند. در حالیکه کار کردن در ایران راحت‌تر است زیرا حکومت مرکزی وجود دارد.
*تأثیر تحریم‌های آینده ایالات متحده روی بخش انرژی ایران و راه‌حل‌های پیشنهادی برای کم کردن این تأثیرات چیست؟
در بدترین شرایط، شاید ایران با کاهش نیم میلیون بشکه‌ای فروش نفت مواجه شود. منفی‌ترین تأثیر در مورد صادرات نفت به اروپا پیش خواهد آمد و صادرات به چین و هند حتی احتمالا کمی افزایش را نیز دارند و اینکه صادرات به ترکیه احتمالاً در سطح کنونی باقی خواهد ماند.
بیشترین مشکل در مورد صادرات نفت مربوط به اروپا، ژاپن و کره جنوبی خواهد بود و این احتمال نیز وجود دارد که شرکت‌های مختلف بتوانند مجوز لازم برای ادامه تجارت با ایران را از ایالات متحده دریافت کنند و به نوعی مستثنی قرار گیرند.
مذاکره با ترامپ راجع به شرکت‌های مستثنی، خیلی راحت‌تر از مذاکره با اوباماست. برای نمونه، وقتی حادثه اتمی فوکوشیما در سال 2011 اتفاق افتاد، ژاپن نیاز شدیدی به انرژی داشت اما اوباما جلوی صادرات نفت ایران به ژاپن را گرفت. همچنین با توجه به روابط خوبی که بین ترامپ و نخست‌وزیر ژاپن وجود دارد، احتمال زیادی را می‌توان برای گرفتن استثنا قائل شد.
*اروپا تا چد حد می‌تواند برای حفظ برجام تضمین ارائه کند؟
هیچ کسی برای دیگری کاری انجام نمی‌دهد. سیاست و حفاظت و منافع ملی یعنی همین. هیچ ناهار رایگانی در این دنیا وجود ندارد.
سه گزینه در مورد رفتار اروپا نسبت به برجام محتمل است. گزینه اول این است که تلاش می‌کند تا روابط خود را با ایران گسترش دهد و به نوعی عدم تعهد ایالات متحده را تلافی کند که درنهایت منجر به تیره شدن روابط اروپا و امریکا خواهد شد.
این گزینه احتمال زیاد اتفاق نمی‌افتد زیرا روسیه رفتار مناسبی در اروپا ندارد. اگر روسیه رفتار بهتری با کشورهای اروپایی داشت، اروپایی‌ها این اجازه را به خود می‌دادند تا با امریکا مقابله کنند اما برای این کار احتمالاً مجبور می‌شوند که به روسیه امتیاز بدهند.
دومین گزینه اروپا این است که منتظر بنشیند و ببیند چه اتفاقی می‌افتد. در این گزینه، که محتمل‌ترین هم هست، اروپا به ایران پیشنهاد می‌کند که در برجام بماند اما همزمان، می‌گوید که در مسائل مانند موشک‌ها و حضور ایران در منطقه با امریکا هم‌نظر است. اروپا احتمالاً برای ارائه حمایت‌های بیشتر، از تهران خواهد خواست که مسائل مورد درخواست آنها را بازبینی کند.
حتی ممکن است اروپا از ایران استفاده کند تا از ایالات متحده در مسائلی مانند تجارت آزاد امتیاز بگیرد.
گزینه بعدی اروپا حفظ استقلال از امریکا است اما همزمان هیچ کاری برای متقاعد کردن شرکت‌ها برای کار با ایران انجام نمی‌دهند و بعد به ایران می‌گویند: «ببینید، ما با امریکا نیستیم اما شرکت‌های ما مستقل‌اند. ما ایران و ایرانی‌ها را دوست داریم اما نمی‌توانیم هیچ کاری در زمینه فعالیت‌های تجاری و شرکت‌ها انجام دهیم.»
*عضویت ایران در سازمان همکاری شانگهای چه اهمیتی دارد و آیا این سازمان بین‌المللی می‌تواند برای رفع مشکلات اقتصادی و امنیتی به ایران کمک کند یا خیر؟
عضویت ایران در سازمان همکاری شانگهای، نوعی سرمایه‌گذاری بلندمدت است و لزوماً نمی‌تواند راه‌حل‌هایی سریع برای مشکلات ضروری کشور را ارائه کند.
ارتقای وضعیت ایران در سازمان همکاری شانگهای، ادامه سیاست‌های بلندمدت و رویه‌ای دیگر برای اجرای استراتژی شرقی ایران است.
عضویت در سازمان همکاری شانگهای می‌تواند مسیر دیگری را برای تقویت روابط ایران با روسیه و چین فراهم کند؛ کشورهایی که عضو دائم شورای امنیت هستند و ایران به حمایت دیپلماتیک آنها اتکا دارد.
با توجه به حجم تبادلات تجاری بین ایران و چین و پتانسیل بالای آنها برای سرمایه‌گذاری در ایران، عضویت در سازمان همکاری شانگهای زمینه را برای گسترش هر چه بیشتر روابط بین دو کشور فراهم می‌سازد.
چین یکی از بازیگران بسیار مهم است. روابط با چین نه تنها در سطح دوجانبه، بلکه در سطح چندجانبه نیز می‌تواند گسترش پیدا کند.
همکاری‌های زیادی نیز بین ایران و روسیه صورت می‌گیرد که قابل توجه‌ترین آنها جنبه نظامی همکاری است.
عضویت ایران در سازمان همکاری شانگهای به طور کلی مثبت است و قطعاً یک قدم صحیح تلقی می‌شود که فرصت‌های زیادی را برای ارتقای همکاری با هند، پاکستان، افغانستان و سایر کشورهای آسیای مرکزی فراهم می‌کند.
منبع:خبرگزاری مهر/پیمان یزدانی-محمدعلی حق‌شناس/۱۱ تیر ۹۷