کتاب جدید سیدحسین موسویان دیپلمات پیشین کشورمان با موضوع امنیت و همکاری جمعی درخلیج فارس منتشر شد.
دیدارنیوز: ترجمه کتاب " ساختار جدید امنیت، صلح و همکاری درخلیج فارس" منتشر شد. این کتاب با تشریح اهمیت ژئوپولتیک خلیج فارس از نظر سیاسی-اقتصادی و امنیتی، به بررسی و تحلیل عمیق اختلافات کلیدی کشور‌های حاشیه حوزه خلیج فارس اعم از اختلافات عربی-عربی و ایرانی-عربی پرداخته و نهایتا"نقشه جامع راه" برای پیشگیری و حل اختلافات و ایجاد صلح و ثبات و امنیت جمعی پایدار درمنطقه خلیج فارس ارائه کرده است. این کتاب ابتدا توسطانتشارات رومان اند لیتلفیلد درآمریکا منتشرو اکنون توسط انتشارات "روزنه" و با ترجمه خانم دکتر منیرالسادات میرنظامی منتشر شده است. انتشارات پیشگفتار این کتاب توسط گری سیک استاد دانشگاه کلمبیا آمریکا و از مسئولین شورای امنیت ملی سه رئیس جمهور پیشین آمریکا: فورد، کارتر وریگان وهمچنین دستیار ویژه کارتررئیس جمهور پیشینآمریکا؛ نوشته شده است.
گری سیک درپیشگفتار خود نوشته:
"سید حسین موسویان، یکی ازمطلع‌ترین و پرکارترین مفسران سیاست بین الملل در زمینۀ ایران و خاورمیانه به حسابمیآید. در این کتاب، او زیربنای تاریخی و سیاسی روابط تیره میان ایران و عربستانسعودی، دو دولت قدرتمندتر خلیج فارس را بررسی میکند. موسویان برای این کار فوق العاده مجهز است. وی درگذشته از سوی رئیس جمهور رفسنجانی به عنوان فرستاده ویژه تعیین شد و مستقیماً با عبدالله، ولیعهد عربستان (که بعدا پادشاه شد) مذاکره کرد. با وجود چالش‌های فراوانی که دوکشور رقیب را درگیر خود کرده بود، این تلاش دیپلماتیک در کمال ناباوری موفق از کار در آمد. جزئیات آن مذاکرات در اینجا توسط نویسنده به صورت مفصل منتشر میشود. توصیف وی از مذاکرات شاید متقاعدکننده‌ترین گواه بر نظریۀ اصلی موسویان باشد: اینکه مذاکرات مستقیم بین این دو دولت رقیب نه تنها ممکن، بلکه همان چیزی است که منطقه به آن نیاز بسیار دارد.
موسویان تفسیرهائی آگاهانه و پیچیده از وقایع ارائهمیدهد، که نشان دهندۀ درک عمیق از دیدگا ههای ایرانیان است. روایت او شامل برخی افشاگر یهایغیرمنتظره است، مانند پیشنهاد قذافی، رئیسجمهور وقت لیبی برای پیوستن به ایرانبرای سرنگونی خاندان سلطنتی سعودی - یپشنهادی که توسط ایران رد شد. این حکایت به عنوانشاهد ارائه میشود تا معلوم کند علیرغم ادعای عربستان، ایران هرگز مایل به توطئه علیه پادشاهی سعودی نبود. هرچند خود این ماجرا قطعاً گواهی قانع کننده از عمق نفرت‌ها و دسیسه‌های منطقهای است. موسویان از تعاملاتش با نمایندگان شورای همکاری خلیج فارس بهره میگیرد تا یکمطالعۀ تقریبا موردی در شکل گفتگو ارائه کند. او واکنش نمایندگان شورای همکاری خلیج فارس به سخنان مختلف خود و پاسخ‌های خویش را بازگو میکند. گزیدۀ این گفتگو‌ها از جذابترین فراز‌ها در این کتاب کوچک است.
در نهایت، موسویان استدلال میکند که مشکلات منطقه قابل مدیریتاند و به طوربالقوه میتوانند انگیزه‌ی همکاری بیشتر منطقهای باشند. به هر روی، انجام این کارمستلزم درگیر شدن همۀ کشور‌های منطقه در فرایندی امنیتی است. وی خاطر نشان میکند که خاورمیانه تنها منطقهای است که فاقد نوعی سازوکار امنیتی چندجانبه است. قانعکننده‌ترین استدلال او - مبنی بر امکان هدایت گفتگوی معنادار علیرغمموانع بسیار، از جمله وجود سابقۀ درگیری و جنگ داخلی در منطقه- تجربیات خود اوست. حسین موسویان به دنبال فرصت‌هایی برای عبور از این موانع است. او درگردهمای یهای بین المللی، غالباً به عنوان تنها ایرانی شرکت کننده حضور می‌یابد و باهمتایانش وارد گفتگو‌های جدی میشود. برخی از آن مناسبت‌ها در این کتاب بازگو شده اند. پیشنهادات وی دیدگاه ایرانی را منعکس میسازند، اما احترام به دیدگاه‌های بدیل را نیز نشان میدهند. از نظر موسویان، مفهوم چارچوب امنیتی منطقهای برای خاورمیانه، امر بدیعی نیست. حداقل از زمان صدور
قطعنامه ۵۹۸ سازمان ملل متحد که در سال ۱۹۸۸ به جنگایران و عراق پایان داد، چنین چیزی در دستورکار بین المللی قرار داشت، اما هرگز موردآزمایش قرار نگرفت. این کتاب مجموع‌های از پیشنهادات در مورد نحوه شروع آن فرآیند ارائه میکند. اینک بهترین وقت برای طرح این پیشنهادات است. "
کتاب موسویان شاید اولین کتابی باشد که جزئیات تازه‌ای از تلاش‌ها و حسن نیت‌های ایران برای روابط حسنه بین ایران و کشور‌های عربی خلیج فارس دردوران ریاست جمهوری هاشمی رفسنجانی، سید محمد خاتمی، محمود احمدی نژاد و حسن روحانی را تشریح نموده است. برخی از محور‌های مهمی که این کتاب ارائه شده، به این شرح است: تشریح تحولات منطقه خلیج فارس درچند دهه گذشته، رقابت ناسالم قدرت‌های منطقه، ساختار ژئوپولتیک خلیج فارس، سابقه تاریخی ترتیبات امنیتی خلیج فارس، مفهوم امنیت منطقهای مدرن، نگرانی‌ها و شکواییه‌های متقابل کشور‌های حوزه خلیج فارس، نقد و تحلیل دکترین‌های امنیتی گذشته و حال در خلیج فارس و نهایتا ارائه نقشه راه جامع برای ایجاد سیستم صلح و همکاری و امنیت پایدار درحوزه خلیج فارس.
موسویان در بخش پایانی کتاب برای اولین بار از طرح اولیه جامع ایران برای تشکیل سیستم همکاری جمعی درخلیج فارس پرده بر میدارد. نسخه این طرح اواخر دوره اول ریاست جمهوری روحانی، توسط آقای ظریف وزیر خارجه وقت تهیه و بعنوان یک پیشنهاد غیر رسمی به برخی از مقامات شاخص کشور‌های منطقه خلیج فارس و قدرت‌های جهانی ارائه شده است. طرح مذکور جامعترین طرحی است که تاکنون برای ایجاد صلح و ثبات و امنیت پایدار از طریق ایجاد یک سیستم همکاری جمعی در خلیج فارس، ارائه شده است. این طرح شامل چهار بخش: انگیزه ها، اهداف، اصول و طرح اقدام میباشد که جمعا حدود ۴۴ ماده دارد.
فرانک ویزنر معاون پیشین وزرای خارجه و دفاع آمریکا، از دیپلمات‌های برجسته پیشین آمریکا و رئیس فعلی اندیشکده کشور‌های عربی حوزه خلیج فارس درواشینگتن طی مقاله‌ای که دروبسایت این اندیشکده منتشر کرده، به بررسی این کتاب پرداخته و مینویسد:
"کتاب بطور بسیار مستند روابط ایران و کشور‌های عربی حوزه خلیج فارس و اختلافات آن‌ها رامورد بررسی قرار داده است. موسویان یک مدافع جسور دیدگاه‌های ایران است. کتاب او بسیار ارزشمند و خواندنی است، زیرا شامل تاریخ، تحلیل، سیاست‌ها و دیدگاه‌های دو طرف میباشد که به قلم یک دیپلمات و محقق باسابقه‌ای به رشته تحریر در آمده که درسیاست خارجی نقش عملی داشته است. اوضاع امنیتی منطقه بخاطر توان هسته‌ای موشکی ایران، ذخائر عظیم سلاح‌های متعارف کشور‌های عربی، ذخایر زیاد بمب‌های هسته‌ای اسرائیل و خشو نت‌های فراوان؛ بسیار خطرناک شده و ضرورت یک راه حل را اجتناب ناپذیر کرده است. برای علاج این وضع، موسویان پیشنهادات ویژه‌ای داده که نقش آمریکا و اسرائیل را درنظام جدید همکاری و امنیت درخلیج فارس را حذف کرده است. او معتقد است که مشارکت ایران و کشور‌های عرب دریک سیستم امنیتی مشترک، این امکان را بوجود میاورد که اختلافات را از طریق گفتگو حل کنند. او از ایجاد سیستمی صحبت میکند که براساس اصول احترام به حاکمیت و تمامیت ارضی وعدم مداخله و تحمل دیدگاه‌های مذهبی یکدیگر استوارباشد. موسویان به آینده نگاه میکند که چنین همکاری موجب بهبود اقتصاد و حل مشکلات متعدد مثل محیط زیست یا شیوع بیماری‌های فراگیر میشود.
با وجودی که موسویان صراحتا با دخالت آمریکا در ساختار امنیتی منطقه مخالفت نموده و میگوید که در چهل سال گذشته آمریکا دشمن سرسخت ایران بوده است، اما کشور‌های عربی بویژه عربستان و امارات بخاطر عدم بالانس قدرت و برای امنیت خود به آمریکا تکیه کرده اند. هرچند موسویان میگوید که وابستگی به آمریکا، حمایت از گروه‌های افراطی سنی و حتی گروه تروریستی منافقین بخشی از سیاست آن‌ها علیه ایران است، در عین حال باید پذیرفت که کشور‌های عربی هم این سیاست‌ها را بخاطر حمایت ایران از گروه‌های وابسته در لبنان و سوریه و عراق و یمن و لبنان اتخاذ کرده اند. بهرحال موانع سنگینی برای دسترسی به سیستم همکاری جمعی درخلیج فارس وجود دارد. این موانع دردوران ترامپافزایش یافت، چون او با ایجاد سیستم همکاری جمعی بین کشور‌های عربی و ایران درخلیج فارس مخالف بود. اما هنوز روشن نیست که سیاست بایدن درراستاری سیاست ترامپ خواهد بود یا اینکه برای ایجاد چنین سیستمی همکاری خواهد کرد.
تحقق ایده‌های موسویان باوجودیکه راهگشا و روبه جلو است، اما بدون دردسر هم نیست. پیشنهادات او نیازمند ایده‌های مکمل است. قطعنامه ۵۹۸ شورای امنیت سازمان ملل به دبیر کل ماموریت داده که گفتگو‌ها برای امنیت خلیج فارس را باکشور‌های این منطقه آغاز کند. با وجودیکه این ماموریت مشکلی است، اما انجام آن برای منطقه خلیج فارس، آمریکا و کل جهان بسیار مهم است. بدون سیستم همکاری جمعی برای امنیت درخلیج فارس، کشور‌های عرب حاشیه خلیج فارس نخواهند توانست به صلح برسند و آمریکا هم نخواهد توانست به حضورسنگین نظامی خود خاتمه داده و از جنگ‌های بی پایان منطقه، خلاص شود. همه طرف‌های ذیربط باید همت گماشته و با انسجام، اهداف مشترک و مهار تنش‌ها را آغاز کنند. سیستم همکاری جمعی درخلیج فارس باید مسیر آینده باشد و کار برای شکل دهی آن باید از هم اکنون آغازشود، حتی درزمانیکه ایران و آمریکا درحال چالش یدیگر بر سر احیای برجام هستند".
خانم دکتر منیرالسادات میرنظامی محقق، مترجم و نویسنده، در"مقدمه مترجم"این کتاب مینویسد:
" در میان انبوه نظریه‌ها و تحلیل‌های نظری پیرامون این موضوع بسیار مهم، تنها کتاب‌هایی میتوانند ما را به مقصود برسانند که روایتی تاریخی، دقیق و جدید به ما ارائه کنند. کتاب دکتر موسویان با دیگر آثار وپژوهش‌هایی که در این مقدمه از آ نها یاد کردیم بسیار تفاوت دارد، زیرا به قول گوتهما را از دنیای تیره و تار نظریه‌ها دور میکند و به واسطۀ تجربیات و دانش نویسنده اش اطلاعات، داده‌ها و در نهایت چشم اندازی عملی از روابط ایران و کشور‌های منطقۀ خلیج فارس در اختیار ما میگذارد تا با دیدی جدید به سراغ دیگر تالیفات در این حوزه برویم. "