سیلاب غیر منتظره مردادماه امسال در استان‌های تهران، مازندران، لرستان و خوزستان موضوع فراموش شده "آبخیزداری" را نمایان کرد و این پرسش همیشگی که چه زمانی این طرح کامل اجرا می شود؟
دیدارنیوزـ نسرین نیکنام: در حالیکه سازمان هواشناسی کشور همچنان هشدار سیل در نقاط مختلف کشور را صادر می‌کند، مدیرکل دفتر آبخیزداری و حفاظت خاک سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور می گوید: با اینکه سیل های اخیر ۴۵۰ میلیارد تومان خسارت به بار آوردند، اما اجرای طرح آبخیزداری توانسته ۷۰ درصد خسارات سیل را کاهش دهد! اما این مقام مسئول این را نگفت که این رقم چند صد میلیارد تومانی که همه صدمات آن به مردم برمی گردد توسط چه نهاد یا نهادهایی جبران می شود و اساسا آیا جایی برای جبران افرادی که جان خود را به دلیل معطل ماندن طرح آبخیزداری از دست داده اند، وجود دارد؟
آبخیزداری، موضوع مهمی که کارشناسان اصرار زیادی روی اجرای آن دارند؛ آنها معتقدند که آبخیزداری یکی از موثرترین اقدامات برای کاهش آثار خشکسالی و خسارات سیل است از این رو سازمان منابع طبیعی و خاص دفتر آبخیزداری و حفاظت از خاک وظیفه اجرای این طرح را به عهده دارند اما آیا عملکرد این سازمان و دفتر در سیل های اخیر کارآمد بوده یا خیر این پرسشی است که هوشنگ جزی، مدیرکل دفتر آبخیزداری و حفاظت خاک سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور درباره آن اینگونه توضیح می دهد: از سال ۹۷ تا ۹۹ به دستور مقام معظم رهبری اعتبارات قابل توجهی برای انجام عملیات آبخیزداری و آبخوان‌داری از محل صندوق توسعه ملی اختصاص پیدا کرده بود که این بودجه موجب رشد چند برابری عملیات آبخیزداری در کشور شد، رشدی که به نظر می رسد نماد عینی واضحی نداشته و خسارت غیر قابل جبران امامزاده داوود و روستای مزداران فیروزکوه دلیل محکمی بر این دیدگاه است.
اما این مقام مسئول با بیان اینکه در حال حاضر ۳۹ میلیون هکتار مطالعه آماده به اجرا در این حوزه داریم که از این میزان ۱۹ میلیون هکتار مطالعه شده، ولی اجرا نشده و یا اجرای آن نیمه‌کاره است به نوعی عدم اجرای طرح آبخیزداری را تائید می کند و با اضافه کردن این جمله که ۹۰ میلیون هکتار از عرصه آبخیزداری کشور مورد مطالعه قرار نگرفته است و باید مطالعه و به تناسب آن فعالیت آبخیزداری انجام شود نشان داد که نقد بر عملکرد سازمان متبوع وارد است و نه مدیر کل دفتر آبخیزداری و حفاظت خاک این سازمان و نه هیچ مقام مسئول دیگری نمی تواند ادعایی بر انجام درست کارها داشته باشند زیرا با استناد به حرف های این مدیر کل عملا هیچ کاری انجام نشده است.
جزی در ادامه صحبت هایش به یک نکته مهم برای عدم مطالعه و اجرای طرح آبخیزداری اشاره داشت و آن هم افزایش هزینه اقدامات آبخیزداری در سال ۱۴۰۱ بود؛ او در این باره می گوید: طی امسال عملیات آبخیزداری در هر هکتار با هزینه ۲.۵ میلیون تومان انجام می‌شود و اگر بخواهیم در مساحت ۱۹ میلیون هکتار باقی مانده که مطالعات در آنها انجام شده، عملیات آبخیزداری را انجام دهیم، ۴۷ هزارمیلیارد تومان اعتبار نیاز است. برای انجام فعالیت‌ها یک برنامه سه ساله و یک برنامه تا پایان برنامه هشتم آماده شده است که در برنامه سه ساله ۱۹ میلیون برنامه مطالعه شده اجرایی خواهد شد و تا پایان برنامه هشتم نیز مطالعه ۹۰ میلیون هکتار باقی مانده به سرانجام می‌رسد.
اما او این امیدواری را به مردم داد که طبق برنامه‌های تعیین شده هم اعتبار عملیات اجرایی و هم اعتبار مطالعه بر مناطق باقی‌مانده تامین خواهد شد و امکان تبیین را به وزارت جهاد کشاورزی ارسال کردیم که درهیأت دولت تایید شود و به مرحله اجرایی برسد.
کارشناسان محیط زیست معتقدند در شرایط کنونی که کشور سالهاست درگیر خشکسالی است و ذخایر آبی هم به شدت رو به کاهش است بهترین اقدام برای به تعادل رساندن شرایط اجرای طرح آبخیزداری است که البته مدیرکل دفتر آبخیزداری و حفاظت خاک سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور هم این موضوع را تاکید می کند و می گوید: در کشوری که به‌طور دائم در سیل و یا خشکسالی است می توان سالانه ۷۰۰ میلیون متر مکعب آب استحصال کرد و همچنین می‌توانیم سالانه ۹ میلیون تن فرسایش را کاهش دهیم، آب قنات‌ها و چاه‌ها نیز افزایش می‌یابد علاوه بر آن به تغذیه آبخوان‌ها کمک می‌کنیم و در نهایت این اقدامات موجب می‌شود حدود ۴.۷ برابر فعالیت و هزینه مصرفی سود می‌کنیم.
به گفته این مقام مسئول به آبخیزداری نباید تنها به عنوان یک فعالیت نگاه کنیم. مدیریت حوزه‌های آبخیز و عملیات آبخیزداری یک فعالیت حاکمیتی است بنابراین نباید همچون فعالیت‌های سدسازی، پتروشیمی و فولاد در انتظار سود و کسب درآمد از آبخیزداری باشیم. این عملیات در نهایت به حفظ خاک و آب و امنیت غذایی و اجتماعی کشور ختم می‌شود علاوه براینکه نباید نگاه تجاری به آن داشت، باید منابع مالی مورد نیاز در اختیار قرار گیرد، در غیر این صورت هر ساله شاهد خسارات وحشتناکی خواهیم بود.