دیدارنیوز – از ۵شهریور که اولین جلسه رسیدگی به شکایت ایران علیه آمریکا بعد از بازگرداندن تحریم‌ها در دیوان بین المللی دادگستری معروف به دادگاه لاهه برگزار شد تا امروز که رای ابتدایی صادر شد، جلسات متعددی پیرامون این شکایت در این نهاد بین‌المللی شکل گرفت و طرفین دیدگاه‌ها و نظرات و دلایل خود را مطرح کردند.
در نهایت جلسه دیوان بین‌المللی دادگستری امروز چهارشنبه قرار موقت درباره شکایت ایران از آمریکا نزد این دادگاه را صادر کرد. قاضی در قرائت حکم خود گفت که بر اساس اجماع آرای قضات، آمریکا باید تمام محدودیت‌ها بر اساس تصمیم ۸می (خروج از برجام)، بر صادرات آزادانه دارو و اقلام پزشکی و کشاورزی و غذایی و نیز قطعات یدکی هواپیمایی و خدمات مرتبط را رفع کند.
این حکم همچنان از آمریکا خواست که مجوزهای لازم برای پرداخت‌ها و انتقال‌های لازم در خصوص کالاهای فوق الذکر را صادر کند.
قاضی همچنین اعلام کرد که رسیدگی این پرونده ادامه پیدا خواهد کرد. این بدین مفهوم است که دیوان بین‌المللی دادگستری رسیدگی به این پرونده و شکایت را در حوزه صلاحیت خود تشخیص داده است. پیش از این آمریکا دیوان بین‌المللی دادگستری را فاقد صلاحیت قضایی در این موضوع می‌دانست که با این حکم و ادامه روند پرونده این ادعا قطعا رد شد.
دولت جمهوری اسلامی ایران در تاریخ ۲۵ تیرماه ۱۳۹۷ در واکنش به اقدام دولت آمریکا در اعمال مجدد تحریم‌های غیرقانونی یکجانبه علیه تهران ، متعاقب تصمیم ۸ می ۲۰۱۸ دولت واشنگتن جهت خروج یک طرفه از برجام ، شکایتی را علیه این کشور با استناد به نقض مفاد عهدنامه ۱۹۵۵ مودت، روابط اقتصادی و حقوق کنسولی میان دو کشور، نزد دیوان بین‌المللی دادگستری به عنوان رکن اصلی قضایی سازمان ملل متحد مطرح و ثبت کرد.
استقبال ایران از حکم لاهه
وزارت امور خارجه در واکنش به صدور قرار موقت از سوی دیوان بین المللی دادگستری لاهه در پرونده شکایت دولت جمهوری اسلامی ایران علیه ایالات متحده بیانیه ای را منتشر کرد.
در این بیانیه آمده است: «جمهوری اسلامی ایران با استقبال از تصمیم دیوان بین المللی دادگستری به عنوان رکن اصلی قضایی سازمان ملل متحد و صدور قرار موقت این محکمه علیه اقدام غیرقانونی دولت آمریکا در بازگرداندن تحریم‌های یک جانبه که با خروج این کشور از برجام صورت گرفت، تصمیم دیوان را که با اتفاق آراء اتخاذ شده است، نشانه بارز دیگری در تایید حقانیت جمهوری اسلامی ایران و غیرمشروع و ظالمانه بودن تحریم‌های آمریکا علیه مردم و شهروندان کشورمان می‌داند».
این بیانیه خاطرنشان کرده است که: « وزارت امورخارجه جمهوری اسلامی ایران با دیوان بین المللی دادگستری در قرار موقت صادره هم عقیده است که برای رسیدگی به شکایت ایران علیه ایالات متحده صلاحیت اولیه خود را محرز دانسته و بدین ترتیب تلاش‌های دولت آمریکا و وکلای آن در رد صلاحیت دیوان و فرار از مسئولیت حقوقی را خنثی کرده است. دیوان در قرار خود هم چنین با رد ادعاها و نظرات حقوقی دولت آمریکا، به صراحت ذکر کرده است که موارد مورد درخواست ایران منحصرا به نقض‌های احتمالی عهدنامه مورد استناد جمهوری اسلامی ایران مربوط می‌باشد و اینکه حقوق خاص و مشخصی که جمهوری اسلامی ایران به موجب عهدنامه به آنها استناد کرده است، می‌تواند آثار غیرقابل جبرانی به دنبال داشته باشد.
در نتیجه و در پرتو تایید مجدد دیوان بین المللی دادگستری بر حقانیت جمهوری اسلامی ایران و صحه گذاشتن بر رویکرد غیرمشروع و غیرقانونی دولت آمریکا، امروز افکار عمومی جهانی و تمامی کشورهای مستقل با اطمینان خاطر بیشتری مصمم است اراده خود مبنی بر احترام به توافقات بین المللی، احترام به حقوق بین الملل و احترام به مسئولیت دولت‌ها را در قالب حفظ و اجرای برجام بیش از پیش به نمایش بگذارد».
در همین راستا معاون حقوقی رئیس جمهور گفت: تصمیمات دادگاه لاهه برای کشورها لازم‌الاجرا است. لعیا جنیدی در حاشیه جلسه هیات دولت در جمع خبرنگاران درباره تصمیمات دادگاه لاهه اظهارکرد: با توجه به اینکه دادگاه لاهه زیرمجموعه سازمان ملل است، تصمیماتش توسط سایر کشورها باید اجرا شود. وی در مورد اثرات تصمیمات دادگاه لاهه، خاطرنشان کرد: رای به نفع کشورمان موجب تثبیت حقوقی ایران، تایید مشروعیت 1+4 شده و جسارت بیشتری به شرکت‌ها برای همکاری با ایران می‌دهد و نگرانی‌های آنها را کم می‌کند.
تحریم 13 آبان لغو می‌شود؟
رضا نصری از تحلیلگران مسائل سیاست خارجی در توئیتر خود به این نکته اشاره کرد که این حکم باعث می‌شود تحریم‌هایی که قرار بود آمریکا در 13 آبان اعمال کند تا صدور حکم نهایی دادگاه لاهه لغو می‌شود. البته در طول این ماه‌ها صحبت‌هایی (مطرح بود) مبنی بر اینکه به دلیل نداشتن بازوی اجرایی در دیوان بین المللی دادگستری، احکام صادره از این دادگاه ضمانت اجرایی نداشته و آمریکا در عمل بر خلاف این احکام عمل خواهد کرد.
نصری در توئیت دیگری به این موضوع اشاره می‌کند و می‌گوید: «تمرکز بیش از حد بر این گزاره که حکم دیوان لاهه ضمانت اجرایی ندارد نشانه تنگ نظری است. اگر رای دادگاه برای آمریکا اهمیت نداشت، و عدم تمکین به آن هزینه‌ساز نبود، دولت ایالات متحده هرگز به خود زحمت نمی‌داد در دادگاه حضور یابد و (به قول پمپئو) با تمام قدرت از عملکرد خود دفاع کند!».
در حال حاضر برای اتفاقاتی که در ادامه می‌افتد نمی‌توان نظر قطعی داد. شاید ترامپ به مانند دیگر کارهایی که کرده این موضوع را هم در نظر نگیرد و باز هم بدون توجه به قواعد حقوق بین‌الملل عمل کند. شاید هم بتوان با همین حکم کمی از سرکشی‌های او کم کرد. اما نکته مهم این است که باز هم مجامع بین‌المللی بر حقوق ایران تاکید داشتند و عملکرد خوب تیم حقوقی و وزارت خارجه جمهوری اسلامی ایران در این پرونده جای تحسین دارد.