یکی از دلایل فروریزش خاک در تهران، شکستگی و فرسودگی تاسیسات آب است که به گفته مدیرعامل شرکت آبفای استان تهران ۴۰ درصد آن عمر بالای ۵۵ سال دارند!
دیدارنیوز ـ کارشناسان می‌گویند روزانه نیم میلی‌متر از خاک برخی نقاط پایتخت نشست می‌کند که علت اصلی آن استخراج بی‌رویه منابع آب زیرزمینی است. به گفته بیت‌اللهی، عضو هیات علمی مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی، «فرو ریزش ساختمان، افتادن خودرو‌ها داخل گودال، ترک خوردگی ساختمان‌ها و از هم گسیختگی لوله‌های گاز، آب و فاضلاب، آتش سوزی‌هایی که در اثر گسیختگی لوله‌های گاز بروز می‌کند، از جمله نتایج فروریزش زمین در شهر است که وقوع این حوادث خود منجر به غیر قابل زیست شدن شهر برای مردم می‌شود.
همچنین مطابق با گزارشی که چندی پیش از سوی رسانه‌ها منتشر شد؛ رصد‌های سازمان نقشه‌برداری از نقاطی که در تهران دچار فروریزش شده‌اند، نشان از گسترش قابل توجه نرخ فروریزش تهران در کمربندی آزادگان می‌دهد. همچنین گسترش فرونشست دشت شهریار به مناطق شهری ۹، ۱۰، ۱۶، ۱۷، ۱۸، ۱۹ و ۲۱ نتایج دیگر این رصد است، حتی این آسیب‌ها به سازه‌های مسکونی هم وارد شده است. این در حالی است که برخی مسوولان معتقدند وضعیت فرونشست‌ها به گونه‌ای نیست که برای ساکنان خطرآفرین باشد.
آنطور که رسانه‌ها اعلام کردند؛ حجم فروریزش در بخش‌هایی از منطقه مسکونی جنوب غربی شهر تهران کمربندی آزادگان، مجتمع مسکونی مصطفی خمینی که در سال ۹۵ به کمتر از ۱۰ سانتیمتر بود به بیش از ۲۰ سانت در سال ۹۹ رسیده است. همچنین فرونشست در منطقه چهاردانگه نیز چنین وضعیتی دارد.
رضا کرمی محمدی، رییس سابق سازمان مدیریت بحران شهرداری تهران نیز اعلام کرده بود که «در نواحی جنوب غربی تهران سالانه از ۵ تا حتی ۳۰ سانتیمتر فرونشست گزارش شده است.»
آرش حسینی میلانی، رییس کمیته محیط‌زیست شورای پنجم شهر تهران چندی پیش اعلام کرده بود: «علاوه بر مشکلاتی که در حوزه مصرف آب، کشاورزی، حفر چاه‌های غیرمجاز و ... و تاثیر آن بر فروریزش زمین وجود دارد، یکی از دلایل فروریزش در قسمت‌هایی که در محدوده مرکزی و جنوب تهران قرار دارد «شکستن یا فرسودگی لوله رخ داده و این با فرونشست کاملا فرق دارد و نقاط ضعفی است که در سیستم‌ها وجود دارد و به صورت نقطه‌ای رخ می‌دهد و پهنه‌های بزرگ در ابعاد گسترده را تحت تاثیر قرار نمی‌دهند.»
به گفته میلانی «باید در تمام زمینه‌ها پایش زیر سطحی انجام شود. در این زمینه مقرر شد دستگاه اسکنر خریداری شود و کمیسیون عمران شورای شهر پیگیر این موضوع بود. این دستگاه لایه‌های زیرسطحی را اسکن و حفره‌های در معرض ایجاد را شناسایی و اعلام می‌کند تا پایدارسازی صورت گیرد.»
علتی که چرایی آن را از محمدرضا بختیاری مدیرعامل آب و فاضلاب استان تهران جویا شدیم. او در اینباره می‌گوید: در شهر تهران ۲۰۰ رشته قنات جاری بوده که خیلی از آن‌ها به دلیل ساخت و ساز تغییر مسیر داده یا خشک شده‌اند.
او ادامه داد: از تپه‌های عباس آباد به پایین بافت زمین تهران، رسی است و در اثر خالی شدن آب بافت‌های متراکم و لایه‌های زیرین سطح زمین و یا نشتی لوله‌های آب، دچار تحریک شده و فضای باز ایجاد کرده و باعث فروریزش می‌شود.
به گفته بختیاری، در تهران ۹ هزار کیلومتر شبکه تاسیسات آب داریم که ۴۰ درصد آن‌ها بالای ۵۵ سال عمر دارند و تعویض آن‌ها در طول یکسال یا دو سال به هیچ عنوان امکانپذیر نیست.
مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب شهر تهران اضافه می‌کند: براساس اولویت‌ها از سالانه ۳۰ تا ۴۰ کیلومتر تعمیر و تعویض به ۳۵۰ کیلومتر رسیدیم، اما واقعیت این است که تا حد ایده‌ال بسیار فاصله داریم و اگر بخواهیم اصلاح شبکه تهران را یک جا انجام دهیم حدود ۳۰ هزار میلیارد تومان هزینه نیاز است.
آنطور که میلانی، رییس سابق کمیته محیط‌زیست شورای شهر شهر تهران در تشریح وظایف مدیریت شهری برای کنترل این پدیده به جامعه ۲۴ گفته بود؛ مقرر شده بود پساب تصفیه شده شهرک غرب و اکباتان را برای استفاده فضای سبز استفاده کنند.
او درباره مدیریت مصرف آب از طریق هوشمندسازی چاه‌ها و تغییر الگوی کشت نیز گفت که محلی برای تحقیق در مورد جایگزین الگو‌های کشت تدارک دیده شده تا مقدمات برای تحقیق و جایگزین کردن چمن با گیاهان بومی و پوششی فراهم شود.
البته او گفت که این امر به سرعت رخ نمی‌دهد، چراکه نمی‌توانیم چمن را جایگزین کنیم و به جای آن‌ها گونه‌های مقاوم‌تر کاشته می‌شود و به تدریج مصرف آب را در سطح شهر تهران کاهش می‌دهد.
میلانی وعده داد که طی مدت ۱۰ سال برداشت از سفره را از طریق چاه‌ها کاهش خواهیم داد که همچنان کار نفوذپذیری رود دره‌ها به دلیل کمبود اعتبارات شروع نشده است.
همین پرسش را از مهدی عباسی، رییس کمیسیون شهرسازی و معماری شورای شهر تهران پرسیدیم، او جواب مشخصی نداد و بر ضرورت جلوگیری از فروریزش تاکید کرد. عباسی می‌گوید: بحث مهمی است، مطالعاتی بر روی فرونشست زمین باید صورت گیرد و نقاطی که نیازمند اقدامات فوری بوده و ممکن است دچار حادثه و ریزش شود باید اقدامات عمرانی آن انجام شود.
این عضو شورا اظهار می‌کند: همزمان نقاطی که به دلیل نشست خاک و زمین و عدم نفوذپذیری زمین بر اثر کاهش بارندگی‌ها و عملیات عمرانی که مانع نفوذ آب به زمین شده، در معرض خطر هستند باید شناسایی شده و تدابیری اتخاذ شود که در نقاط دیگر با این پدیده مواجه نشویم.
او درباره علل بروز فروریزش می‌گوید: سستی خاک و شستشوی خاک توسط آب‌هایی که از مسیر خود منحرف شده‌اند نیز از دلایل فرونشست محسوب می‌شود.