کولاک برف دراستانبول؛ راهبندان سیاسی در ترکیه

دیدارنیوز _ رضا قنبری*: ۲۰ سال پیش در چنین روز‌هایی "برف" یکی از مهم‌ترین رمان‌های اورهان پاموک منتشر شد. سرگذشت کمونیستی که پس از ۱۲ سال تبعید خود خواسته به شمال شرق کشور سفر می‌کند تا درباره خودکشی دختران اسلامگرا تحقیق کرده و البته سراغی از معشوقه قدیمی اش بگیرد. راه‌های خروجی شهر بر اثر بارش برف مسدود شده و "کا" قهرمان داستان به عنوان یک روزنامه نگار خارجی با طیف گسترده‌ای از آدم‌ها به گفتگو می‌نشیند. پاموک با هنرمندی داستان کودتای خشن برعلیه اسلامگرایان و فشار مذهبی جامعه بر زندگی خصوصی سکولار‌ها را در زیر کولاک روایت می‌کند و حالا ۲۰ سال بعد در حالی که این بار احزاب اسلامی بر صندلی قدرت تکیه داده و مخالفان به فشار‌های روز افزون دولتی معترضند بنظر می‌آید همچنان بارش برف در حال تکرار داستان پاموک است.

فایل صوتی این یادداشت را این جا بشنوید

هشدار بارش سنگین برف در استانبول چند روز زودتر در همه جا شنیده می‌شد. به هرحال زمستان در خاطره جمعی شهر با راهبندان‌های چند روزه، قطع آب و گاز شهری و حتی یخ زدن بخشی از تنگه بسفر همراه است و به همین خاطر سطح هشدار هواشناسی و وزارت کشور در بالاترین سطح اعلام و حتی استانداری حرکت موتور‌ها و اسکوتر‌ها را در خیابان ممنوع اعلام کرد. اما برداشت عمومی از این هشدار‌ها چیزی شبیه به اتفاقات ۲۰۱۷ بود. راهبندانی چند ساعته به دلیل برف بازی و پرسه زدن ماشین‌ها که با عکس‌های اینستاگرام و پروفایل‌های برفی به پایان رسید. اما این بار یک فاجعه در راه بود. تصاویر منتشر شده از ماشین‌های در برف مانده بزرگراه E۵، مسافران سرگردان فرودگاه استانبول و کوچه‌های مدفون شده در برف، بیشتر به فیلم‌های آخرالزمانی هالیوود شبیه بود آنچنانکه معاون حزب عدالت و توسعه با تمسخر شهرداری استانبول نوشت: "برف کلانشهر را به دهکده تبدیل کرده". صد‌ها مسافر خطوط هوایی پس از بسته شدن باند فرودگاه و بزرگراه‌ها حدود ۳۶ ساعت در محوطه فرودگاه محبوس شده و حتی به آب و غذای کافی دسترسی نداشتند. تصاویر مسافرانی که در کف محوطه سالن‌ها دراز کشیده و با ماموران امنیتی برای تهیه آب درگیر می‌شدند ضربه‌ای سنگین به چهره خوش آب و رنگ استانبول زد. در داخل شهر، اما شرایط بدتر بود. هزاران خودرو توسط رانندگانی که حدود ۱۵ ساعت در کولاک گیر افتاده بودند، در خیابان‌ها رها شده و ماموران دولتی و شهرداری در طول شب عملاً کاری از پیش نبردند. صبح فردا با تعطیلی بخش‌های دولتی و کمک وزرات کشور و وزرات راه ترابری به شهرداری، وضعیت بهتر شد، اما کولاک اصلی در رسانه تازه آغاز شده بود.

انتشار فیلمی از شهردار استانبول که شب حادثه به همراه سفیر بریتانیا در یک رستوران غذا می‌خورند، نوک پیکان انتقاد‌ها را به سمت اکرم امام اغلو چرخاند. او که پس از حدود ۲۵ سال سکان شهرداری استانبول را از اختیار آک پارتی خارج کرده و یکی از نامزد‌های اصلی حزب جمهوری خلق برای رقابت با اردوغان در انتخابات ریاست جمهوری سال آینده است، به ضدقهرمان سناریو "زمستان ۲۰۲۲" مبدل شد. در واقع رسانه‌های حامی دولت می‌خواستند تمام انتقاد‌های دو دهه اخیر علیه اردوغان را یک شبه برای امام اوغلو جبران کنند و حتی خود ریس جمهور هم در این میان بیکار ننشست. چنان که اردوغان در سخنانی چند روز بعد بارش برف گفت: "این یک بی‌کفایتی کامل است؟! هنگامی که من شهردار بودم در چنین اوقاتی به جای رستوران در مرکز بحران بودم". اما امام اوغلو که بی تجربگی اش در مواجهه با بحران غیر قابل کتمان است، با تمجید از عملکرد همکارانش در مواجه با بارش یک متری برف در وسعتی ۱۵۰۰ کیلومتری استانبول، مسئولیت بزرگراه‌ها را متوجه وزرات راه و ترابری دانسته و البته در برابر دوربین‌ها از مشکلات پیش آمده عذرخواهی کرد. او که طی ۲۴ ساعت به کمک ۸۰۰۰ ماشین خدمات شهرداری حدود ۷۵ هزار تن نمک و محلول در خیابان‌ها ریخته بود دولت را به ایجاد کمپین انتخابات ریاست جمهوری از درون بحران متهم کرد. اما تیتر‌ها همچنان از دو سو آتشین بود. منتقدان می‌گفتند:"استانبول را دیدید؟ ترکیه نباید اینگونه شود"و در مقابل، حامیان شهردار با تمسخر برنامه خبری گسترده برعلیه امام اوغلو تیتر زدند: "برف‌ها با سخنرانی پاک نمی‌شود".

حجم و شکل انتقادات از امام اوغلو در یک هفته اخیر نشان داد که در سال منتهی به انتخابات باید منتظر روز‌های سختی برای رقبای اردوغان در فضای رسانه‌ای کشور باشیم و عدالت و توسعه در مقام منتقد به راحتی قادر است از درون برف آتش استخراج کند.

شاید امام اوغلو هم، چون کا "از دانه‌های برفی که چرخ‌زنان در باد وحشی سرگردان می‌شدند نمی‌توانست کولاکی فرا رسیده را ببیند. "

*روزنامه‌نگار و کارشناس مسائل ترکیه