ترکیه میانجی بحران روسیه و اوکراین؛ بندبازی اردوغان روی دریای سیاه

دیدارنیوز ـ رضا قنبری: حاشیه دریای سیاه ملتهب است. روسیه حدود ۱۳۰ هزار سرباز در مرز اوکراین مستقر کرده و کی­­ف در طول حیات سیاسی اش این همه رفت و آمد دیپلماتیک به چشم ندیده است. اردوغان هم، چون همه مناقشه‌های منطقه‌ای به عنوان بخشی از پازل حل بحران، برنامه فوریه اش را با ولادیمیر‌ها هماهنگ می‌کند. او که هفته گذشته با ولودیمیر زلنسکی در کاخ ریاست جمهوری اوکراین شام خورد احتمالاً هفته آینده در آنکارا میزبان ولادیمیر پوتین خواهد بود. البته اگر به جایگاه جغرافیایی، تاریخی و سیاسی ترکیه در منطقه نگاهی دقیق‌تر بیاندازیم، به آن‌ها حق خواهیم داد نگران جنگ اوکراین باشند. نبردی که برای ترکیه یک بازی دو سر باخت است. 

فایل صوتی این یادداشت را این جا بشنوید

 گسترش ناتو به شرق اروپا در یک دهه اخیر یکی از مهم­ترین نگرانی‌های روسیه بوده و به ظن ساکنان کرملین غرب در سال­‌های اخیر به وسیله بلغارستان، رومانی، اوکراین و گرجستان در پی محاصره نظامی _ امنیتی مسکو است. البته وقتی اشغال کریمه را به یاد بیاوریم به همسایگان روسیه برای پیوستن به یک شریک قدرتمند حق خواهیم داد. روسیه هم در این میان از آمریکا برای گسترش ناتو تضمین‌های امنیتی می‌خواهد و بایدن که عملکردش در جنگ افغانستان هنوز دستمایه انتقادات جمهوریخواهان است، این بار پس از چند ماه سکوت دست رد بر سینه پوتین زد تا مسکو هم در مقابل از ناوشکن­های مستقر در جبل الطارق تا گارد واکنش سریع هوابرد را به سمت اوکراین حرکت دهد. اما شرایط پایتخت ۳ میلیون نفری اوکراین چندان جنگی به نظر نمی‌آید و در رستوران‌ها و کافه‌ها بحث کنسرت‌های ژانویه بیشتر از لشکرکشی روسیه در بین جوانان گرم است. به هر حال حضور سیاستمداران قدرتمندی، چون بوریس جانسون و اردوغان در کی­یف می‌تواند معادلات را به نفع این کشور تغییر دهد.

"ما به عنوان عضوی از ناتو از تمامیت ارضی اوکراین حمایت می‌کنیم  و ترکیه الحاق کریمه به روسیه را همواره محکوم کرده است".

همین چند جمله از سخنان اردوغان به خوبی عمق روابط دو کشور را در میانه بحران نشان می­دهد. روابط ترکیه_ اوکراین در یک دهه اخیر پیشرفت چشمگیری به خود دیده و نمونه بارز آن لغو روادید بین دو کشور و تولید مشترک پهپاد‌های بایراکتار TB۲ است. اتفاقاً در سفر این هفته اردوغان به کی­یف توافق ساخت یک کارخانه دیگر پهباد هم به امضای دو طرف رسید. دو کشور در سی امین سالگرد آغاز همکاری‌ها با امضای توافقنامه تجارت آزاد قصد گسترش روابط اقتصادی تا ۱۰ میلیارد دلار را دارند. اما ترکیه نمی‌خواهد یک طرف بازی باشد. آن‌ها که استاد بندبازی در بحران‌ها هستند روسیه را فراموش نکرده‌اند. همسایه‌ای با ۲۷ میلیارد مبادله تجاری که اتفاقا در چند سال اخیر در پروژه‌های امنیتی-نظامی، چون S۴۰۰، نیروگاه اتمی آک­کویو Akkuyu، جنگ سوریه و قفقاز  با آن‌ها رفاقت و رقابتی تنگاتنگ داشته اند. از سوی دیگر توریست­های روسی همیشه در صدر مهمان­های ولخرج سواحل زیبای آنتالیا و آدانا قرار داشته و بخش‌های خدماتی از دوستی مسکو-آنکارا سود می‌برند. در واقع ترکیه، پس از ناامیدی در پیوستن به اتحادیه اروپا و تحریم‌های گاه و بی گاه آمریکا بیش از پیش به روسیه نزدیک شده و در این بحران نمی‌خواهد در برابرش بایستد. اما آیا می‌توان رفیق روسیه و شریک ناتو باقی ماند؟! 

روسیه بدون گرفتن تضمین‌های امنیتی از مرز اوکراین عقب نخواهد کشید، آنچنان که یک کارشناس روسی می‌گفت: "اگر با سرگئی لاوروف وزیر خارجه توافق نکنید با سرگئی شویگو وزیر جنگ سر و کار خواهید داشت. " از دیگر سو بایدن هم اگر می‌خواهد رئیس‌جمهور آمریکا بماند، باید شبیه رئیس جمهور قدرتمندترین کشور جهان رفتار کند؛ بنابراین ممکن است اردوغان در ماه جاری مجبور شود به یک سمت بچرخد. آن هم امسال در آستانه انتخابات که منتقدانش از شکل راه رفتن او سرمقاله در می‌آورند و شکست در یک بحران منطقه‌ای سرنوشت او را زیر و رو خواهد کرد. در ماه‌های آینده روسیه، ترکیه و اوکراین در استانبول دورمیز سازمان اقتصادی دریای سیاه جمع خواهند شد و ممکن است اردوغان بتواند گره‌ای از منطقه باز کند. البته اگر تا آن موقع پوتین و بایدن خواب دیگری برای جهان نبینند.

*روزنامه‌نگار و کارشناس مسائل ترکیه