سی و ششمین شماره ستون از سعدآباد تا توپکاپی به توسعه پهپادهای نظامی ترکیه در دوران حکومت اردوغان پرداخته است. پرنده‌های آهنینی که نماد بلندپروازی منطقه‌ای ترکیه هستند.
دیدارنیوز ـ رضا قنبری*: "آینده در آسمان است". نقل قولی از آتاتورک که بر دیوار آشیانه‌های "آکینجی" Akıncı خودنمایی می‌کند. یکی از مدرنترین پهپادهای مسلح دنیا که این روز‌ها نام ترکیه را در صنایع نظامی بر سر زبان‌ها انداخته و نتایج جنگ‌های منطقه‌ای را به نفع دوستان این کشور تغییر می‌دهد. آنچنان که رجب طیب اردوغان اول هفته از حضور ترکیه در جمع سه کشور اول تولید کننده پهپادهای نظامی خبر داده و به نظر می‌آید آسمان طی دو دهه ثروت، قدرت و شهرت را یکجا برای سرزمین آناتولی به ارمغان آورده است.
فایل صوتی این یادداشت را این جا بشنوید
اولین بار در اثنای جنگ خونین دهه ۹۰ با"پ پ ک" پهپاد‌ها به صنایع نظامی ترکیه راه یافتند. جنگ‌های نامتقارن حزب کارگران کردستان در کوهستان‌های جنوب شرق کشور که بر روش‌های کلاسیک ارتش برتری داشت، دولت را در سال ۱۹۹۵ مجبور به استفاده از دو پهپاد شناسایی آمریکا کرد. هرچند تنش‌های حقوق بشری با اروپا در نحوه استفاده از این پرنده‌ها باعث شد همکاری دو طرف دوام زیادی نداشته و دولت را به فکر ساخت نوع بومی این سلاح انداخت. پهپادهای شناسایی فوق سبکی که در سال‌های ابتدایی قرن ۲۱ در ارتش به کار گرفته می‌شدند نتایج ابتدایی این تلاش‌ها بود. اما افزایش توان اقتصادی کشور در دولت عدالت و توسعه و سیاست‌های منطقه‌ای اردوغان آرام‌آرام ترکیه را به فکر تولید پهپادهای مسلح انداخت. "آنکا" اولین پرنده بدون سرنشین مسلح ترکیه در سال ۲۰۱۰ وارد خط تولید شد. پهپادی کوچک، اما تماماً بومی که دست ارتش را برای مبارزه با گروه‌های مسلح در مرز‌های ملتهب جنوب و جنوب شرقی کشور باز کرد.
شرکت "بایکار" اما، ترکیه را وارد بازی بزرگان کرد. "سلچوک بایراکتار" Sılçuk Bayraktar فارغ التحصیل دانشگاه ام آی تی آمریکا و داماد اردوغان مدیرعامل این شرکت بود. شرکتی که با تکیه بر حمایت شخص رئیس جمهور و خلاقیت مدیر نابغه اش طی یک دهه کشور را به سطح اول تولید پرنده‌های قاتل دنیا رساند. در سال ۲۰۱۴ و ۲۰۱۵ دوازده فروند "بایراکتار تی بی دو" Bayraktar TB۲ به ارتش ترکیه تحویل داده شد. پهپادی با قابلیت حمل موشک و پرواز مداوم ۲۴ ساعته که در حمله به ادلب سوریه و شکستن محاصره پایتخت لیبی قابلیت‌های خود را برای حمایت از اهداف نظامی ترکیه نشان داد. اما صحنه اصلی هنرنمایی این پرنده، قره باغ بود. نبردی که در آن آذربایجان با اتکا به همین پهپاد‌ها به یک مناقشه ۳۰ ساله طی ۳۰ روز فیصله داد. قدرت شناسایی و تخریب بایراکتار که به راحتی پدافند روسی کشور ارمنستان را دور زده و ستون‌های نظامی را قیچی می‌کرد نامش را به سطح رسانه‌ها آورد. چه آنکه آذربایجان طی چند سال اخیر با خرید حدود ۱۰۰ میلیون دلار پهپاد از ترکیه یکی از مهمترین مشتری‌های آن بوده است. البته نباید از یاد برد که قیمت ۶ میلیون دلاری این سلاح که نسبت به نمونه آمریکایی آن حدود ۱۲ میلیون دلار ارزان‌تر است، در تبدیل این هواپیمای بدون سرنشین به مهمترین پهپاد خاورمیانه، شمال آفریقا و شرق اروپا موثر بوده است. ابزاری مهم برای پیش برد سیاست‌های نظامی گری اردوغان در منطقه، که در موفقیت عملیات‌های پیش‌دستانه ترکیه در مرز‌های پیرامونی نقش مهمی داشته است. همانطور که در دریای اژه و مرز‌های دریایی با یونان، کشتی‌های اکتشاف گاز ترکیه با اسکورت بایراکتار‌ها منابع بزرگ گازی را یکی یکی به نام ترکیه ثبت می‌کنند.
اما پیشرفت‌های شرکت بایکار به "بایراکتار تی بی دو" ختم نشد. فوریه سال گذشته "آکینجی " به بازار آمد. یکی از مدرنترین پرنده‌های بدون سرنشین جهان که با حمل ۱.۳ تن مهمات و استفاده از هوش مصنوعی قادر به تشخیص چهره افراد بوده و طی یک پروژه مشترک با اوکراین به بهره‌برداری رسیده است. اسلحه‌ای مرگبار که اتفاقا این روز‌ها دست بالا را به "کی یف" برای مبارزه با جدایی طلبان در مرز‌های روسیه داده و ترکیه امیدوار است به وسیله آن صادرات نظامی خود در سال آینده را به ۱۰ میلیارد دلار برساند. رقمی که در سال ورود آک پارتی به قدرت در ابتدای قرن جدید فقط ۲۵۰ میلیون دلار بود. تجارتی پرسود که حالا صربستان، مجارستان، بلغارستان و چک در صف انتظار خرید آن هستند. هرچند احزاب نزدیک به گروه‌های کرد طی سال‌های اخیر نسبت به استفاده نظامی از پهپاد‌ها در مرز‌های داخلی، انتقاداتی را متوجه دولت ساخته اند، اما تجهیز ناوگان هوایی کشور با حدود ۱۰۰ فروند بایراکتار در افکار عمومی برای دولت محبوبیت فراوان ایجاد کرده و ملی گرایان و احزاب راست آن را با شکوه امپراتوری عثمانی مقایسه می‌کنند. خصوصا اینکه پس از خروج گام به گام آمریکا از خاورمیانه جنگی پنهان بین ترکیه و روسیه برای کنترل منطقه به راه افتاده و در قره‌باغ، سوریه و اوکراین دو کشور در برابر یکدیگر قرار گرفتند. رویارویی که بدون در اختیار داشتن آسمان، آینده‌ای برای ترکیه نخواهد داشت.
*روزنامه‌نگار و کارشناس مسائل ترکیه
