آوارگی در خاورمیانه؛ ترکیه میهمان ناخوانده نمی‌خواهد

دیدارنیوز ـ رضا قنبری*: سوپرلیگ فوتبال ترکیه در استادیوم وودافون بشیکتاش Vodafone stadyumu با شعار بر علیه دولت اردوغان آغاز شد. وقتی که هزاران هوادار عقاب‌های سیاه یکصدا "ما پناهنده نمی‌خواهیم" را فریاد زدند. نشانه‌‌ای روشن از فشار افکار عمومی به دولت برای بازنگری در قوانین جاری مهاجرت و پناهندگی که در چند ماه اخیر تنش در شهر‌های مهاجر پذیر را بالا برده است.

در آخرین مورد کشته شدن امیرحان یالچن Emirhan Yalçın جوان ۱۸ ساله توسط یک مهاجر سوری به درگیری خیابانی و تخریب اموال مهاجران توسط برخی از مردم در منطقه آلتنداع Altındağ آنکارا منجر شد. مردم منطقه نسبت به حضور گسترده مهاجران وتغییر بافت فرهنگی-اجتماعی زندگی شان معترضند. هرچند اعتراضات آنکارا با دستگیری ۷۶ نفرپایان یافت، اما دوباره بحث پناهندگان را به سرتیتر رسانه‌های ترکیه برگرداند.

فایل صوتی این مقاله را این جا بشنوید

احزاب مخالف دولت هم نسبت به اتفاقات اخیر به تندی واکنش نشان دادند. کمال کلیچدار اغلو Kemal Kılıçdar oğlu رهبر حزب جمهوری خواه خلق CHP با انتقاد از اردوغان اعلام کرد "در صورت به قدرت رسیدن، مهاجران را با دهل و سورنا به کشورشان می‌فرستد" و منصور یواش Mansur Yavaş یکی از نامزد‌های احتمالی انتخابات ریاست جمهور پیش رو و شهردار آنکارا در توییتی با درخواست از دولت برای اعلام شرایط اضطراری نوشت "مهمانان باید به کشور خودبرگردند قبل از اینکه شرایط غیرقابل کنترل شود". انتقاداتی که هرچند تازگی ندارد، اما با به قدرت رسیدن طالبان در افغانستان و موج جدید ورود پناهندگان از این کشور بر نگرانی‌ها افزوده است. اردوغان در سخنرانی یکشنبه خود با اشاره به فیلم‌های منتشر شده ورود پناهندگان افغانستانی به ترکیه با تشریح اهمیت کار دولت در ساخت دیوار مرزی با ایران از ماموران ژاندرمری خواست با قدرت از مرز‌ها محافظت کنند. چه آنکه امیر محمدرامین سفیر افغانستان در ترکیه هم با دفاع از سخت گیری‌های دولت درباره مهاجران غیرقانونی از حق ترکیه برای برخورد با قانون شکنی مهاجران دفاع کرد.

ترکیه از دیرباز پناهگاه آوارگان کشور‌های همسایه بوده است. در دهه هشتاد میلادی حدود ۳۰۰ هزار مسلمان بلغار تبار برای فرار از پاکسازی دولت کمونیستی و نیم میلیون کرد عراقی از ترس دیکتاتوری صدام حسین به ترکیه سرازیر شدند. در طول جنگ داخلی افغانستان هم ترکیه میزبان هزاران شهروند افغان بودکه برای مهاجرت به اروپا چندسالی را در این کشور اقامت داشتند. پس از بهار عربی و سرکوب مخالفان توسط دولت اسد در سوریه هم یکی از بزرگترین مهاجرت‌های قرن با کوچ حدود شش میلیلون سوری به ترکیه رقم خورد. هرچند حدود دو میلیون از این مهاجران با پای پیاده راهی اروپا شدند، اما همچنان ترکیه با حدود ۴ میلیون مهمان ناخوانده بزرگترین میزبان پناهندگان در جهان است. جمعیتی که با توجه به اختلافات فرهنگی، درآمد‌های ناپایدار اقتصادی و زندگی موقتی نه تنها نتوانسته خود را با جامعه میزبان تطبیق دهد بلکه با اتفاقاتی، چون قتل آنکارا موضع مخالفان را تقویت کرده است.

از سوی دیگر اتحادیه اروپا که در فشار میلیونی مهاجران سوری با ترکیه درباره پرداخت کمک ۶ میلیارد دلاری به توافق رسیده بود تنها تاکنون به حدود ۱ میلیارد دلار از تعهداتش عمل کرده و این در حالیست که اردوغان در گفتگو با تلویزیون الجزیره از هزینه ۱۵ میلیاردی دلاری کشورش در زمینه نگهداری از مهاجران گفته است. هزینه‌های هنگفتی که با توجه به رشد نرخ بیکاری، کاهش ارزش لیر و پاندمی کرونا در دو سال اخیر بار سنگینی را بر دوش دولت نهاده است. حالا حتی بخش‌های بزرگی از حامیان دولت هم نسبت به ادامه سیاست مهاجرتی دولت ناراضیند هرچند سلیمان سیلو با انتقاد از تجار و تولیدکننده ها، یکی از دلایل تاخیر در بازگشت مهاجران را اشتغال بخشی از آنان در کارسیاه و ارزان قیمت حاشیه‌ای شهر‌های بزرگ می‌داند. روندی که که خود یکی از عوامل بیکاری ۱۸ درصدی کشور است.

آنچه که از اوضاع و احوال این روز‌های خاورمیانه بر میاید در سال‌های آینده موج بزرگتری از پناهندگان برای فرار از جنگ وخشونت راهی جز ترک وطن نخواهند داشت و از دیگر سو بنظر جامعه ترکیه هم علاقه‌ی برای مهمان نوازی از همسایگانش ندارد آنچنانکه در چند شب اخیر پارچه‌های با شعار "مرز ناموس است" و "در کشورم پناهنده نمی‌خواهم" توسط گروهی بنام "جوانان خشمگین ترک" در گوشه و کنار شهر نصب شده است.

*روزنامه‌نگار و کارشناس مسائل ترکیه