بیست و سه نفر؛ روایتی تازه از حوادثی قدیمی

دیدارنیوزـ ایمان رضایی: فیلم، حکایت بیست و سه نوجوان است که حین یک عملیات نظامی، توسط عراقی‌ها اسیر می­شوند، اما اُسرای ساده­ ای نیستند. نوجوانانی که گویا ساده بودنشان، همان قدرتمند بودنشان را به رخ می­کشد. از این نظر که مقوله وطن ­پرستی برایشان مقوله ­ای حل شده و ساده است. اصلا نمی­دانند که چرا باید برخلاف وطنشان ادعا‌هایی داشته باشند تا عراقی­ها آزادشان کنند؟! این عدم درک از وطن ­فروشی و پشت به میهن بودن، از آن­ها چهره­ هایی قهرمانانه ساخته که صاف و ساده با اعتصاب­ها و "ایرانی" بودنشان، دشمن را کلافه می­کنند. البته امیدوارم حمل بر این موضوع نشود که تنها وجهه­ قهرمانانه این رزمنده­ های کم سن و سال، صرفا در ساده بودنشان است، چرا که چاشنی اراده ­ها و انگیزه ­های آنچنانی نیز در کنش‌ها و کردارشان یافت می­شود. اما به شکلی تعمدی در اثر، لحظاتی طنزآمیز از ساده ­لوح بودن شخصیت‌ها گنجانده شده که علاوه بر افزایش میزان همذات پنداری مخاطب با کاراکتر، دنیای پاک بچگی نیز در دل جنگ و سیاست تقدیس شود.

 

موردی که تقریبا در تمام آثار دفاع مقدس در سینمای ایران یافت می­شود و خوشبختانه شاهد آن در "بیست و سه نفر" نیستیم، برخورد قطعی­ت گرایانه با عراقی­ها است. این کلیشه، خوشبختانه در "بیست و سه نفر" کنار زده شده است، چراکه هم یک خلبان (یکی از فرماندهان نیروی هوایی عراق) و هم یک نگهبان اردوگاه، چهره­ ای لطیف و انسان­ دوستانه ارائه می­دهند. اولی جان یک ایرانی را نجات می­دهد و در اردوگاه، برایش جا و مقامی دست و پا می­کند، و دومی برای بچه­ هایی که اعتصاب غذا کرده­ اند، یواشکی شکلات می­برد و هرچند دست رد به سینه­ اش می­زنند، اما با لبخندی افتخار آمیز، اراده ایرانی­ها را تحسین می­کند.

 

این نگاه خاکستری به مقوله برخورد ایرانی-عراقی در جنگ، هم از بار یکجانبه گرایی آثار پیشین کم کرده و هم با واقع­گرایی خود در این زمینه، موجب بهبود میزان باورپذیری فیلم شده ­است. اما یک مورد متداول که در این فیلم نیز ردپایی از خود به جا گذاشته است،پرداخت کمتر به موضوع "وطن" و پررنگ بودن مقوله "اعتقادات مذهبی" است. اینکه ما برای ایران جنگیدیم یا اسلام، همیشه موضوعی بوده است که ناخودآگاه موجب تفکیک بین دو مقوله مذکور در اذهان شده است، درصورتیکه می توان هردو را با هم جمع بست. منظور از این تلاش برای تفکیک میان اعتقاد و وطن  در این فیلم، شخصیت هایی ­است که همگی بچه مومن و مذهبی هستند و حتی یک روشنفکر که صادق هدایت می­خواند بین رزمنده­ ها نیست؟ آیا روشنفکر دغدغه دفاع از وطن ندارد؟ چرا باید تمامی رزمنده­ ها را مداح و قاری و بچه هیئتی نشان داد؟

"بیست و سه نفر" تا قبل از چند دقیقه پایانی، از دوربین و تدوین خوبی بهره برده است. فیلم، علی­رغم محدودیت در لوکیشن و ازدیاد دیالوگ­ها، از ریتم نمی­ افتد و مخاطب را به لطف کاراکتر‌ها و فیلمنامه پر­حادثه ­اش نگه می­دارد. به پایان که نزدیک می­شود، با یک حرکت داکیودرامایی که چهره ­های واقعی ملا صالح و آن بیست و سه نفر را مقابل دوربین می­ آورد، کمی از حس فیلم می­ اندازد و زیادی سانتی­مانتال می­شود.

به ­طور کلی در دهه اخیر، آثار سینمای دفاع مقدس رو به پیشرفت بوده ­اند. سعی در کسب تجربیات جدید در فیلمنامه و بهره ­بری از تکنیک، کنار زدن کلیشه ­ها (پله به پله) و بهبود و تکمیل امکانات پروداکشن سینمای جنگ، قطعا به سود سینمای ایران و هشت سال دفاع جانانه­ در مقابل عراق است.

 

 

تیزر فیلم «بیست و سه نفر»