دیدارنیوز _ حسین سلاح‌ورزی*:
تاریخ پر از روایت‌هایی است که نشان می‌دهد جوامع چگونه در مواجهه با بحران‌ها و جنگ‌ها به بقای خود ادامه داده‌اند. یکی از این دوره‌ها، جنگ جهانی دوم است که بسیاری از کشور‌ها با کمبود مواد غذایی و منابع مواجه شدند. در این زمان، دولت‌ها با اتخاذ تدابیر فوری و همکاری با بخش خصوصی و جامعه توانستند زنجیره تأمین را حفظ کرده و نیاز‌های اولیه مردم را برآورده کنند. این تجربه تاریخی می‌تواند به عنوان الگویی برای ایران در شرایط کنونی مورد استفاده قرار بگیرد.
در شرایط جنگ اسراییل علیه ایران، تأمین نیاز‌های روزمره جمعیت ۸۵ میلیونی کشور به یک اولویت حیاتی تبدیل شده است. برای مدیریت این بحران، اقداماتی فوری و موثر ضروری است. اولین گام، تشکیل کمیته‌های بحران در سطوح ملی و محلی است که شامل نمایندگان دولت، بخش خصوصی و جامعه مدنی باشد. این کمیته‌ها باید به شناسایی نیاز‌های فوری پرداخته و برنامه‌های عملی برای پاسخ به وضعیت موجود تدوین کنند. تأمین مواد غذایی و دارویی نیز از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. ایجاد انبار‌های استراتژیک برای ذخیره‌سازی کالا‌های اساسی ضروری است. دولت باید با شناسایی تولیدکنندگان داخلی و واردکنندگان معتبر، اقدام به خرید و ذخیره‌سازی این کالا‌ها کند تا از کمبود آنها جلوگیری شود. نظارت دقیق بر قیمت‌ها و توزیع کالا‌ها نیز می‌تواند از سوءاستفاده‌های احتمالی جلوگیری کند. تشکیل تیم‌های نظارتی برای کنترل بازار و جلوگیری از افزایش بی‌رویه قیمت‌ها ضروری است. حمایت از بخش خصوصی نیز نقش مهمی در تأمین نیاز‌ها دارد. تسهیل در تشریفات گمرکی و تسریع در ترخیص مواد اولیه و ملزومات تولیدی، ارائه تسهیلات مالی و اعتباری به بنگاه‌های اقتصادی برای افزایش تولید کالا‌های اساسی و کاهش موانع قانونی برای واردات می‌تواند به تأمین نیاز‌ها کمک کند. دولت باید با تسهیل فرآیندها، انگیزه لازم را برای فعالیت بخش خصوصی فراهم کند. اطلاع‌رسانی عمومی نیز از دیگر اقدامات ضروری است. برگزاری کمپین‌های اطلاع‌رسانی درباره نحوه مصرف بهینه منابع و تشویق مردم به همکاری در تأمین نیاز‌ها می‌تواند فشار‌ها را کاهش بدهد. این اطلاع‌رسانی باید شامل راهکار‌هایی برای مدیریت منابع خانگی نیز باشد.
تقویت زنجیره تأمین محلی با تشویق به خرید محصولات محلی و حمایت از کشاورزان و تولیدکنندگان داخلی می‌تواند به تقویت زنجیره تأمین کمک کند. دولت باید با ایجاد بازار‌های محلی و تسهیل دسترسی به محصولات داخلی، به این هدف دست یابد. همچنین، بهره‌برداری از سیستم‌های اطلاعاتی برای مدیریت موجودی‌ها و پیش‌بینی تقاضا می‌تواند به بهبود زنجیره تأمین کمک کند. برقراری اینترنت پایدار و توسعه پلتفرم‌های آنلاین برای ارتباط بین تولیدکنندگان و مصرف‌کنندگان نیز می‌تواند توزیع موثر را تسهیل کند.
در این شرایط بحرانی، مدیریت مسوولانه موجودی انبار‌ها و جلوگیری از احتکار بسیار حیاتی است. احتکار کالا‌ها نه تنها منجر به افزایش قیمت‌ها می‌شود، بلکه به بحران اعتماد عمومی نیز دامن می‌زند. بنابراین، دولت باید قوانین و مقررات سختگیرانه‌ای را برای شناسایی و برخورد با احتکارکنندگان وضع کند.
خرید‌های احساسی و مازاد نیز باید مورد توجه قرار بگیرد. در زمان بحران، برخی افراد ممکن است به دلیل ترس از کمبود، اقدام به خرید بیش از حد کنند که این عمل می‌تواند فشار بیشتری بر بازار ایجاد کند. کمپین‌های آموزشی درباره اهمیت خرید منطقی و مصرف متعادل می‌تواند به کاهش این رفتار کمک کند.
همچنین، توجه به مسوولیت اجتماعی در این شرایط بسیار مهم است. همه اعضای جامعه باید احساس کنند که در تأمین نیاز‌های یکدیگر نقش دارند. تشویق به همکاری‌های محلی، مانند تبادل کالا‌ها یا خدمات بین همسایگان، می‌تواند به تقویت انسجام اجتماعی کمک کند. این اقدامات نه تنها به مدیریت بحران کمک می‌کند، بلکه حس همبستگی و همدلی را در جامعه تقویت می‌کند.
با اجرای این راهکارها، ایران می‌تواند در شرایط بحرانی کنونی، نیاز‌های جمعیت خود را تأمین کرده و از تبعات منفی جنگ بکاهد و انسجام اجتماعی را تقویت کند.
*فعال اقتصادی و رئیس سابق اتاق بازرگانی ایران
