توافق اخیر تهران و آژانس پیش از آنکه آثار خود را در سطح بین‌المللی نشان دهد، در داخل کشور با موجی از انتقادات تندروها روبه‌رو شد؛ حملاتی که بیشتر رنگ‌وبوی سیاسی دارد تا فنی و کارشناسی.
دیدارنیوز: توافق اخیر تهران و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی که با هدف بازگشت به مسیر همکاری‌های فنی و دیپلماتیک در قاهره به امضا رسید، می‌توانست آغازگر فصلی تازه در تعاملات هسته‌ای ایران با جامعه بین‌المللی باشد. این توافق، در حالی شکل گرفت که تنها دو هفته تا موعد احتمالی بازگشت تحریم‌های شورای امنیت باقی است و ایران می‌کوشد با کاهش تنش‌ها و اعتمادسازی در برابر غرب، از گسترش بحران جلوگیری کند.
اما این توافق، پیش از آنکه آثار خود را در سطح بین‌المللی نشان دهد، در داخل کشور با موجی از انتقادات تندروها روبه‌رو شد؛ حملاتی که بیشتر رنگ‌وبوی سیاسی دارد تا فنی و کارشناسی؛ حمید رسایی و محمود نبویان، دو نماینده مجلس، با ادبیاتی تند توافق اخیر را زیر سؤال بردند و آن را حتی نقض صریح منافع ملی دانستند. این در حالی است که عباس عراقچی، وزیر امور خارجه، با جزئیات شرح داد که این مذاکرات با مجوز شورای عالی امنیت ملی و در چارچوب سیاست‌های کلان کشور صورت گرفته و هیچ‌گونه انحرافی از قوانین داخلی نداشته است. این وضعیت سوال کلیدی را به ذهن متبادر می‌کند که آیا در شرایطی که ایران با فشار‌های فزاینده خارجی دست‌به‌گریبان است، ایجاد اصطکاک سیاسی در داخل، انرژی و تمرکز کشور را از دیپلماسی خارجی منحرف نمی‌سازد؟
جدال سیاست داخلی با ضرورت‌های دیپلماسی خارجی
واقعیت این است که تهران در حال حاضر با چند معادله همزمان مواجه است؛ از یک سو، زیاده‌خواهی تروئیکای اروپایی و آمریکا در شورای حکام و تهدید بازگشت تحریم‌ها در دو هفته آینده، و از سوی دیگر، فشار جریان‌های داخلی که هر توافقی را به‌سرعت با برچسب «واگذاری امتیاز» می‌کوبند.
حملات رسایی و نبویان به توافق اخیر، در حالی صورت گرفت که عراقچی تأکید کرد این مذاکرات با هماهنگی کامل نهاد‌های عالی امنیتی و با هدف تثبیت حقوق هسته‌ای ایران و کاهش نگرانی‌های بین‌المللی انجام شده است. او همچنین خاطرنشان ساخت که ابتکار دولت مصر برای میزبانی مذاکرات قاهره، به تسریع روند توافق کمک کرده و حتی روابط تهران و قاهره را وارد مرحله‌ای تازه کرده است.
بااین‌حال، بخش قابل‌توجهی از انرژی سیاسی و رسانه‌ای کشور به جای تمرکز بر مدیریت بحران خارجی، صرف پاسخ‌گویی به انتقادات داخلی می‌شود. این امر می‌تواند توان دیپلماسی ایران را در آستانه نشست‌های حساس و تصمیم‌گیری‌های بزرگ، تحت‌الشعاع قرار دهد و پیام منفی به طرف‌های بین‌المللی ارسال کند؛ پیامی مبنی بر اینکه اجماع داخلی بر سر استراتژی هسته‌ای کشور همچنان شکننده است.
فرصت دیپلماسی و تهدید چندصدایی داخلی
ایران در مقطع کنونی به‌شدت نیازمند رویکردی منسجم و چندلایه در برابر فشار‌های خارجی است. توافق اخیر با آژانس، با وجود تمام محدودیت‌ها، می‌تواند فرصتی برای باز کردن قفل‌های دیپلماسی و کاهش تنش‌ها باشد. اما شرط موفقیت آن، اجماع نسبی در داخل و پرهیز از جدال‌های رسانه‌ای است که تنها خوراک تبلیغاتی برای مخالفان خارجی فراهم می‌آورد.
حملات سیاسی به این توافق در حالی است که اروپا و آمریکا با ادبیاتی تهدیدآمیز خواستار اجرای فوری و کامل تعهدات ایران شده‌اند و حتی احتمال بازگشت تحریم‌ها در دو هفته آینده را مطرح کرده‌اند. در چنین شرایطی، هرگونه چندصدایی و اصطکاک داخلی، نه‌تنها دیپلماسی را تضعیف می‌کند، بلکه می‌تواند غرب را در ادامه مسیر به اتخاذ مواضع سختگیرانه‌تر ترغیب کند.
ایجاد انحراف با چاشنی انتقاد
در ساختار حقوقی و اجرایی جمهوری اسلامی ایران، وزیر امور خارجه اساساً نقش کارگزار دیپلماسی را بر عهده دارد، نه مرجع تصمیم‌گیری نهایی در حوزه‌های راهبردی. عباس عراقچی به عنوان وزیر امور خارجه، اختیار امضای توافق‌های حساس هسته‌ای با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی را به‌تنهایی ندارد؛ چنین توافق‌هایی صرفاً در چهارچوب مصوبات شورای عالی امنیت ملی و با تأیید نهاد‌های بالادستی و مراجع تصمیم‌گیر کلان صورت می‌گیرد.
بنابراین، حملات جریان‌های تندرو به شخص وزیر امور خارجه یا حتی دولت، عملاً آدرس غلط دادن در میدان سیاست داخلی است. عراقچی و تیم دیپلماسی، صرفاً مجری مصوبات و سیاست‌های کلانی هستند که در سطوح بالاتر تعیین می‌شود. اگر منتقدان با اصل توافق مشکل دارند، باید پرسش‌ها و نقد‌های خود را متوجه همان نهاد‌هایی کنند که مسیر مذاکرات را ترسیم و چراغ سبز اجرای آن را صادر کرده‌اند، نه اینکه با فضاسازی رسانه‌ای، سیبل انتقادات را به سمت دولت و دستگاه دیپلماسی منحرف کنند. با اینحال اکنون بیش از هر زمان دیگر، ضرورت دارد که در داخل کشور، میان نقد سازنده و تخریب سیاسی تمایز قائل شویم. تنها با اجماع داخلی و اتخاذ رویکردی گام‌به‌گام می‌توان از این مقطع حساس عبور کرد و همزمان ضمن حفظ حقوق هسته‌ای، از بازگشت به چرخه تحریم‌ها جلوگیری کرد.
