تبلیغات انتخابات ریاست جمهوری به آخرین ایستگاه رسیده؛ اما دو غایب بزرگ در برنامه همه نامزدها حیرت همگان را برانگیخته است؛ محیط زیست و گردشگری که نه تنها برنامه که توجهی به آنها وجود ندارد.
دیدارنیوزـ نسرین نیکنام: کارشناسان و فعالان محیط زیست و میراث فرهنگی معتقدند در همه ادوار گذشته دولت هایی که سرکار آمدند هیچ برنامه جدی و حمایتی به این حوزهها نداشتند و اگر هم راهکارهایی ارائه می شد با نگاه به بهره برداری مطلق از منابع طبیعی بود، گویا که این منابع همیشگی هستند و پایدار! مثل کاری که دولت احمدی نژاد کرد و با دادن مجوز به همه برای توسعه کشاورزی نه تنها توسعه ای در این حوزه اتفاق نیافتد بلکه منجر به از بین رفتن منابع زیر زمینی، حفر بی رویه چاههای غیر مجاز و از همه مهمتر از بین رفتن دریاچه‌های مهم مثل دریاچه ارومیه و روان آب‌ها. از سوی دیگر گردشگری که دیگر تکلیفش مشخص است صنعتی شکست خورده که شیوع کرونا در دو سال اخیر همین درآمد کمی که از حضور گردشگران خارجی به دست می آمد را هم قطع کرد و متولیان امر گردشگری ماندند و صنعتی که جلوی چشمهایشان نابود شد.
مطالبه از دولت و رئیس جمهور آینده در همه حوزه ها حق همگانی است و هیچ کس هم نمی تواند نسبت به این مطالبات اعتراضی داشته باشد اما نداشتن برنامه و بی توجهی به حوزه های مهم محیط زیست،گردشگری و میراث فرهنگی موضوعی بود که از دید فعالان و دوست داران پنهان نماند و تا جاییکه صدای اعتراض آنها هم به گوش رسید.
برخی مسئولان طی دهه‌های گذشته تصور می‌کردند که منابع طبیعی مواهب بی پایانی هستند که به هر نحوی می‌توان از آنها بهره‌برداری کرد، نتیجه این نوع نگرش منتج به این شده است که اکنون بیش از ۸۰ درصد مناطق کشور ظرفیت زیستی خود را به‌طور طبیعی و حتی بخشی از آنها نیز ظرفیت خود پالایی خود را از دست داده‌اند یعنی حتی اگر این مناطق مدتی دست‌کاری نشود نیز همچنان طبیعت نمی‌تواند خود را بازیابی کند و به حالت اولیه خود بازگرداند.
از سوی دیگر جهان‌بینی برخی مسئولان کشور طی دهه‌های گذشته مبنی بر آبادانی از طریق بهره‌برداری بی‌حد و ضابطه از منابع طبیعی بوده و کمتر به آبادانی مبتنی بر اصول توسعه پایدار توجه شده است. محمد الموتی، دبیر شبکه‌های مردم نهاد محیط زیست و منابع طبیعی کشور در این باره می گوید: "ما در ایران به‌ویژه پس از اصلاحات ارضی با دولت‌هایی مواجه بوده‌ایم که همگی برنامه و شعارشان آبادانی ایران بود و با وجود فراز و نشیب‌هایی در این زمینه اما همواره نگاه غالب بر سیستم توسعه با حداکثر بهره‌برداری از منابع طبیعی در کشور بوده است. شرایط فعلی حاکم بر منابع طبیعی کشور نشان می‌دهد علیرغم اینکه هدف و نیت پیشرفت و توسعه کشور بوده اما از آنجایی که به ماهیت این سرزمین توجه نشده و رفتار مناسبی با محیط زیست نداشتیم نه تنها در راستای توسعه حرکت نکرده‌ایم بلکه دیگر منابعی را باقی نگذاشته‌ایم که بتوان برای آینده آنها را برنامه‌ریزی کرد. در دوره انتخابات ریاست جمهوری نامزدها شعار آبادانی و توسعه و پیشرفت کشور را می‌دهند اما دریغ از اینکه یک خط درباره توسعه مبتنی بر زیست‌بوم و ظرفیت‌های زیست محیطی کشور سخن بگویند."
این اولین بار نیست که علیرغم این همه مشکلات زیست محیطی از وضعیت تنش آبی گرفته تا شرایط بد آب و هوایی بروز هر ساله پدیده ریزگرد در استان های جنوبی و فرونشست های زمین در اطراف شهرهایی که در سال های اخیر به دلیل برداشت بی رویه از آب‌های زیرزمینی با هدف توسعه کشاورزی و از بین رفتن برخی از گونه های گیاهی و جانوری به دلیل مختلف به ویژه آتش سوزی‌ها باز هم همچنان این حوزه با بی توجهی و کم توجهی از سوی متولیان مواجه است.
البته الموتی کم توجهی به محیط زیست را بیشتر در دو حوزه قوه مقننه و مجریه متبلور می داند و می گوید: متاسفانه در بیشتر مواقع مسائل زیست محیطی در اولویت برنامه‌ها قرار نمی‌گیرد در حالیکه اساس اقتصاد، فرهنگ، اجتماع و مسائل سیاسی به بنیان محیط زیست گره خورده است و کم توجهی به آن تبعات ویرانگری مانند حاشیه‌نشینی را به‌همراه خواهد داشت که هزینه جبران این آسیب‌های اجتماعی بسیار زیاد خواهد بود.
توسعه، اشتغال‌زایی، دیپلماسی منطقه‌ای و بین‌المللی بدون در نظر گرفتن محیط زیست، توسعه پایدار، پایداری سرزمینی و شناخت ظرفیت‌ها و توانمندی‌های محیط زیستی امکان‌پذیر نیست و هر شعاری در این زمینه واقعی نیست و اجرایی نخواهد شد.
هیچ جامعه‌ای که به پیشرفت و ثبات اقتصادی رسیده باشد را نمی‌توان یافت که توجه جدی، محوری و مرکزی به محیط زیست و مباحث توسعه پایدار نکرده باشند. این در حالیست که در برنامه‌های کاندیداهای ریاست جمهوری کشور اثری از محیط زیست و توسعه پایدار دیده نشد و تنها در برخی دولت‌ها مانند دولت یازدهم و دوازدهم شعارهایی به‌عنوان شعار محیط زیستی مطرح شد اما در برنامه‌ها و قوانین مصوب زیاد دیده نشد.
به گفته دبیر شبکه‌های مردم نهاد محیط زیست و منابع طبیعی کشور هیچ دولت و مسئولی در ایران حق ندارد در کشوری با اقلیم خشک و نیمه خشک بیش از ۶۰۰ سد بر بستر رودخانه‌ها احداث کند و تمام روان‌آب‌ها را در معرض تبخیر قرار دهد و اجازه ایجاد چاه غیرمجاز به هرشخصی در زمین خود را بدهد تا شیره ۷۰۰۰ ساله این سرزمین را بمکد و سرزمین و آیندگان را به نابودی بکشد.
وضعیت صنعت گردشگری در مناظره‌های سیزدهمین دوره ریاست جمهوری کمی بهتر از محیط زیست بود تنها دو نامزد ریاست‌جمهوری آن هم در رابطه با مقوله گردشگری صحبت کردند که بیشتر به کلیاتی غیرهدفمند شبیه بوده و به‌هیچ‌وجه جنبه اقتصادی و ارزش‌آفرینی این حوزه مورد توجه قرار نگرفت و سایر رقبا حتی کوچکترین اشاره‌ای هم به این صنعت و فواید ناشی از آن نکرده‌اند و هیچ‌یک پیرامون نقش و اهمیت صنعت گردشگری در تحقق این امر صحبتی به میان نیاوردند در حالیکه مشکلات صنعت گردشگری به‌ویژه در دوران شیوع کرونا بر کسی پوشیده نمانده است و انتظار می‌رفت نامزدهای ریاست جمهوری تلاش کنند تا با شناختی هرچند اندک از مسائل و مشکلات صنعت گردشگری حداقل به چالش‌های این صنعت اشاره کرده و راهکاری برای حل آن ارائه دهند.
این‌طور نادیده گرفتن اقتصاد گردشگری که در این چند سال اخیر به‌ویژه بعد از شیوع ویروس کرونا گریبان این صنعت را گرفته، نشان از نقص برنامه‌های اقتصادی نامزدهای ریاست جمهوری دارد در حالیکه صنعت گردشگری دور از نوع دیپلماسی سیاسی و چالش‌های کلان اقتصادی از قبیل تحریم و تورم نیست، عدم توجه به این حوزه را می‌توان ناشی از ناکارآمدی و نقص برنامه‌های اقتصادی نامزدهای ریاست‌جمهوری دانست.
یکی از کسانی که به این سطح از بی توجهی کاندیدها اعتراض داشت جمشید حمزه زاده رئیس جامعه هتلداران ایران بود که با بیان اینکه قطعا جامعه گردشگري هم مانند صنوف و صنايع ديگر، مطالباتی از رييس‌جمهور و دولت آینده دارد، تاکید کرد: اما متاسفانه در برنامه‌هاي كانديداها هیچ جايگاهی برای صنعت گردشگري کشور دیده نشده است، حتی افراد غیر متخصصی که دور از این صنعت بوده‌اند نیز به این امر اذعان دارند که صنعت گردشگري در این چند سال گذشته با معضلات فراواني روبه‌رو بوده و ركود بزرگی را تجربه كرده است. از این رو، نیازمند توجه و حمایت جدی است.
صحبت در باب نقش و اهمیت گردشگری یک موضوع است و صحبت از برنامه‌های اجرایی و راهبردی يك كانديدای رياست‌جمهوری موضوعی دیگر است. با این زمینه ذهنی می‌توان صادقانه و بدون هیچ قضاوت ناعادلانه‌ای نتیجه گرفت که هیچ‌گونه برنامه دقيق و كارشناسی شد‌ه‌ای از سوی کاندیداهای ریاست جمهوری دیده و شنیده نشد.
حمزه زاده ادامه می دهد: انتخاب یک وزیر موفق با معاونان و مدیرانی کاربلد قطعا موجب توسعه صنعت گردشگري و دستيابي به اهداف آن، بر اساس اسناد بالادستي كشور خواهد شد. با این وجود، اما جای خالی صنعت گردشگری در شعارهای انتخاباتی توی ذوق می‌زند.
با توجه به جایگاه صنعت گردشگری و وضعیت کنونی محیط زیست در برنامه توسعه كشور و اهميت آن در بيانات مقام معظم رهبری، این حد از بی‌توجهی بسیار حیرت‌آور بود درحالیکه بسیاری از فعالان و متخصصان صنعت گردشگری معتقدند بی‌شک دولت آينده برای مقابله با محرومیت‌ها و معضلات اقتصادی، گردشگری را در اولويت برنامه‌های خود قرار دهند و پیش از آن هم معضلات محیط زیستی به ویژه خشکسالی و تنش های آبی به عنوان سرفصل همه کارها باید مورد توجه قرار باشد.
