تهدید پرواز ماهان، قدرت‌نمایی آمریکا یا عملیات شناسایی؟!

دیدارنیوز ـ پرستو بهرامی‌راد: شامگاه پنج‌شنبه‌‌ گذشته وقتی خبر ایجاد مزاحمت دو جنگنده آمریکا برای یک هواپیمای مسافربری ایرانی به دنیا مخابره شد بلافاصله خاطره تلخ سقوط هواپیمای ایران‌ایر که در سال ۱۳۶۷ توسط ناو آمریکایی وینسنز هدف موشک قرار گرفت را زنده کرد و نگرانی بسیاری را در دل مردم ایران انداخت.

مسافران پرواز ۱۱۵۲ هواپیمایی ماهان پنجشنبه شب، ساعاتی پر از تنش و اضطراب را به دلیل تعرض دو جنگنده آمریکایی پشت سر گذاشتند. در ساعات اولیه انتشار خبر، اطلاعات ضد و نقیضی پخش شد. در ابتدا عنوان شد که جنگنده‌ها اسرائیلی بوده‌اند، اما بعد معلوم شد که آمریکایی بودند. از طرف دیگر برخی منابع خبری مدعی شدند در فرود اضطراری هواپیمایی ماهان در فرودگاه بیروت یکی از مسافران ایرانی جان خود را از دست داده و به شهادت رسیده است، اما این خبر هم نادرست بود. حال برخی مسافران خوب نبود، تعدادی مجروح شده بودند و به همین دلیل گروه‌های ‌امداد و پزشکی در فرودگاه حاضر شدند.

به گزارش نورنیوز، رهگیری هواپیمای ایرباس مسافربری A۳۱۰ خطوط هوایی ماهان ایر در مسیر تهران - بیروت به شماره پرواز ۱۱۵۲ از سوی دو جنگنده، موجب زخمی شدن تعدادی از مسافران به دلیل تغییر وضعیت و ارتفاع سریع هواپیما شد. خلبان هواپیمای ایرانی اعلام کرد پس از برقراری تماس با خلبانان این دو جنگنده، آنان خود را از نیروهای آمریکایی سنتکام معرفی کرده‌اند. ایرباس ماهان نیز بعد از تخلیه مسافرانش در فرودگاه بیروت، عازم ایران شد. ارتش آمریکا ابتدا از اظهارنظر درباره ایجاد مزاحمت برای هواپیمای مسافربری ایران خودداری کرد، اما بعد از ساعاتی مسئولیت این اتفاق را به عهده گرفت.

اتفاقی که افتاد این بود که خلبان ماهان ایر بر اثر تهدید جنگنده‌ها مجبور به کاهش ناگهانی ارتفاع شد که در اثر این شیرجه ناگهانی، تعدادی از مسافران به دلیل نبستن کمربند به سمت سقف هواپیما پرتاب شده و دچار مصدومیت شدند ولی مسافران ایرانی میان مصدومان نبودند. بعضی از حضور یک شخصیت سیاسی یا نظامی صحبت به میان آورده بودند که این خبر نیز تکذیب شد.

سازمان هواپیمایی کشوری بر اساس مفاد ضمیمه 13 پیمان شیکاگو با تماس به طرف سوری، خواستار بررسی سریع و دقیق این اتفاق شدند و تیم فنی بررسی سوانح ایران نیز بعد از بازگشت هواپیما به ایران شروع به بررسی فنی این اتفاق کردند. چندی قبل آمریکا از  کشورهای مختلف خواسته بود که پروازهای ماهان را تحریم کنند و آلمان، فرانسه و ایتالیا پروازهای ماهان را ممنوع کردند.

مزاحمت بر اساس معیارهای بین‌المللی!

آمریکا بعد از مزاحمت جنگده‌های خود برای هواپیمای مسافربری ایرانی ماهان در آسمان سوریه، این عمل را برای اطمینان یافتن از امنیت نیروهای خود عنوان کرده است.

به گزارش خبرگزاری رویترز، کاپیتان بیل اوربان، سخنگوی سنتکام گفته که پس از عبور هواپیمای مسافربری ماهان از نزدیکی پایگاه نظامی تنف، یک جت اف-۱۵ ایالات متحده به سوی آن پرواز کرد و عملیات شناسایی انجام داد. او مدعی است که در عملیات یادشده تمام ضوابط ایمنی در نظر گرفته شده و جنگنده آمریکایی فاصله لازم را با هواپیمای ایرانی رعایت کرده و نزدیکتر از فاصله هزار متری نشده است. این مقام نظامی آمریکا افزوده که جنگنده اف-۱۵ پس از اطمینان از این که هواپیمای ایرانی یک هواپیمای مسافربری عادی است، از آن فاصله گرفته و این عملیات بر اساس معیارهای بین‌المللی صورت گرفته است. به گفته سخنگوی ارتش آمریکا هواپیمای ماهان بیش از حد به پایگاه نظامی تنف که نیروهای آمریکایی در آن مستقر هستند، نزدیک شده بود.

در حقیقت آمریکا این عمل خود را نوعی عملیات شناسایی بیان کرده است و ادعا دارد بعد از شناسایی هواپیمای مسافربری قصد ترک محل را داشته است.

شکایت ایران

با وجود ادعای آمریکا، ایران اما بعد از بررسی این اتفاق اعلام کرد که به شورای امنیت و دبیرکل سازمان ملل شکایت خواهد کرد. سازمان هواپیمایی کشوری ایران، اقدام هواپیماهای جنگنده امریکایی در تعرض به هواپیمای مسافربری ایرانی را مصداق بارز نقض حقوق بین الملل و مقررات و استانداردهای هوانوردی می‌داند  و مراتب اعتراض جدی خود را رسما به شورای سازمان بین المللی هواپیمایی کشوری (ایکائو) ارائه کرده و خواستار رسیدگی فوری به موضوع است.

عباس موسوی، سخنگوی وزارت خارجه در مورد نزدیکی دو جنگنده آمریکایی به هواپیمای ماهان اعلام کرد که ایران هیچ حرکت خصمانه‌ای را بی‌پاسخ نخواهد گذارد. همچنین سخنگوی وزارت خارجه، سخنان سخنگوی سنتکام را مسخره خواند و گفت که چنین اقداماتی خلاف‌های پیاپی است.

محمدجواد ظریف نیز پیشتر در توئیتر شخصی خود نوشته بود: «آمریکا به طور غیرقانونی سرزمین یک کشور دیگر را اشغال می‌کند و سپس به یک پرواز مسافربری برنامه‌ریزی شده تعرض می‌کند - جان مسافران بی‌گناه و غیرنظامی را به خطر می‌اندازد - آن هم به این بهانه که می‌خواهد از نیروهای اشغالگر خود محافظت کند. باید پیش از بروز فاجعه، جلوی متمردان گرفته شود».

شبهاتی از یک مانور

شبکه المیادین در نخستین دقایق پس از حادثه اعلام کرده بود که جنگنده‌های آمریکا عمداً در آسمان سوریه به هواپیمای مسافربری ایرانی نزدیک شده‌اند تا پدافند هوایی سوریه برای ساقط کردن جنگنده‌های متجاوز، هواپیمای ایرانی را هدف قرار دهد.

 اما خبرگزاری سانا سوریه در خبری اعلام کرد جنگنده‌های آمریکایی از پایگاه تنف در خاک این کشور به پرواز درآمده و مزاحم پرواز ۱۱۵۲ هواپیمایی ماهان ایران شده‌اند. ضمن اینکه پدافند هوایی سوریه منطقه حادثه را پوشش نمی‌دهد.

از طرف دیگر طبق گزارش نورنیوز، یک مقام مسئول، با کذب خواندن اطلاعات اعلام‌شده از سوی سخنگوی سنتکام که گفته بود جنگنده آمریکایی در آسمان سوریه و در مجاورت پایگاه «التنف» اقدام به بازرسی بصری هواپیمای مسافربری ماهان ایران کرده، گفته است: «رهگیری هواپیمای ایرانی توسط جنگنده آمریکایی در آسمان لبنان و زمانی که هواپیمای مسافربری در حال کم کردن ارتفاع خود برای نزدیک شدن به فرودگاه بیروت بوده صورت گرفته است».

در هر صورت اتفاقی که شامگاه پنجشنبه برای هواپیمایی مسافربری ماهان در آسمان کشور ثالث نوعی  نقض آشکار امنیت هوانوردی و تخلف از اصل آزادی پرواز هواپیماهای غیرنظامی مطابق کنوانسیون ۱۹۴۴ شیکاگو است. بین این موضوع که این مزاحمت عملیات شناسایی بوده است یا قدرتنمایی آمریکا بحث و جدل وجود دارد. اما به نظر می‎رسد این اتفاق به نوعی قدرتنمایی آمریکا در شرایط تنش‌زای میان دو کشور است. البته شورای امنیت و سازمان‎های جهانی باید به طور دقیق این اتفاق را مورد بررسی قرار دهند تا هدف اصلی این مزاحمت آشکار شود تا بیش از پیش امنیت مردم منطقه مورد تهاجم قرار نگیرد.