این اولین بار نیست که ایران در ازای رسیدن به یک توافق هسته‌ای، اورانیوم‌های غنی شده خود را معامله می‌کند. جالب اینجاست که پس از اجرایی شدن برجام در سال ۲۰۱۶، ایران حدود ۳۲ تن آب سنگین را به قیمت ۸٫۶ میلیون دلار به آمریکا فروخت.
دیدارنیوز: نماینده ایران در سازمان ملل پیشنهادی داده که ظاهرا برگ برنده ایران برای رسیدن به یک توافق و صلح پایدار است. او گفته ایران حاضر است ذخایر مناقشه برانگیز اورانیوم با غنای بالای خود را از کشور خارج کند. آیا این پیشنهاد تغییر دهنده بازی است؟
آژانس بین‌المللی انرژی اتمی (IAEA) در آخرین برآورد خود اعلام کرده بود ایران تا ۱۷ می ۲۰۲۵ حدود ۴۰۸٫۶ کیلوگرم اورانیوم با غنای ۶۰ درصد در اختیار دارد. کارشناسان می‌گویند اگر این مقدار تا سطح تسلیحاتی ۹۰ درصد غنی شود، برای تولید نزدیک به ۹ کلاهک هسته‌ای کافی است. همین عدد، حالا به اصلی‌ترین عامل شکنندگی آتش‌بس میان ایران و اسرائیل تبدیل شده است.
کشمکش بر سر ذخایر اورانیوم ایران
اسرائیل می‌گوید پیش از بمباران سایت‌های فردو، نطنز و اصفهان، ماهواره‌هایش حرکت «ده‌ها کامیون حامل محموله‌های حساس» را ثبت کرده‌اند. به ادعای مقام‌های اسرائیلی، این کامیون‌ها اورانیوم غنی‌شده را به «منطقه‌ای امن» منتقل کرده‌اند؛ اقدامی که به گفته آنان نشان می‌دهد «برنامه نظامی هسته‌ای ایران زنده است» .. ترامپ با این ادعا موافق نیست. او روز ۴ تیر ماه گفت: «این سایت از بین رفته … ما چنان سخت و سریع ضربه زدیم که ایران فرصتی برای جابه‌جایی مواد نداشت.».
اما اظهارات رافائل گروسی مدیرکل آژانس بین المللی انرژی اتمی به این ابهامات دامن زده است. او روز گذشته در گفت‌و‌گو با شبکه فاکس نیوز در پاسخ به سوالی در مورد محل اختفای اورانیوم‌های غنی شده ایران به جای رد این ادعا گفته اطلاعاتی در مورد محل این مواد ندارد.
گروسی گفته مقام‌های ایرانی به وی گفته‌اند اقداماتی حفاظتی را اتخاذ کرده‌اند که ممکن است شامل انتقال این مواد باشد یا نباشد.
تهران چه می‌گوید؟
ایران به طور کلی ادعای نابودی برنامه هسته ایش را رد کرده است.
اما در مورد سرنوشت اورانیوم‌های غنی شده، روز گذشته نماینده ایران در سازمان ملل در گفت و گویی با المانیتور ظاهرا از ابتکار عمل کشور برای رسیدن به یک توافق هسته‌ای پرده برداشته است.
به گفته امیرسعید ایروانی، ایران ممکن است است در صورت رسیدن به توافق گزینه سرمایه‌گذاری خارجی در بخش انرژی و فرستادن بخشی از اورانیوم غنی‌شده به خارج از مرز‌ها را در نظر بگیرد.
ایروانی گفته اگر توافق جدیدی حاصل شود، ما آمادگی داریم در ازای دریافت کیک زرد، ذخایر ۶۰ درصدی و ۲۰ درصدی خود را به کشوری دیگر منتقل کرده و آن را از خاک ایران خارج کنیم.
او همچنین اعلام کرده که ایران با طرح کنسرسیوم منطقه‌ای به «با همه کشور‌های منطقه که دارای راکتور هسته‌ای» موافق است، اما تاکید کرده کنسرسیوم نمی‌تواند جایگزین برنامه ملی هسته‌ای ایران شود، بلکه فقط می‌تواند مکمل آن باشد؛ بنابراین ایران تلویحا اعلام کرده اورانیوم‌های غنی شده را از حملات آمریکا و اسرائیل مصون نگه داشته و حالا قرار است با آنها به عنوان یک کارت برنده بازی کند.
آیا پیشنهاد ایران به توافق می‌انجامد؟
این اولین بار نیست که ایران در ازای رسیدن به یک توافق هسته‌ای، اورانیوم‌های غنی شده خود را معامله می‌کند.
در متن برجام که در تاریخ ۱۴ ژوئیه ۲۰۱۵ میان ایران و گروه ۱+۵ (ایالات متحده، بریتانیا، فرانسه، آلمان، روسیه، چین) به امضا رسید، در بخش اول پیوست یک (Annex I) سرنوشت اورانیوم‌های با غنای بالای ایران تعیین شده بود.
در بند ۱۵ پیوست ۱ ایران ضمانت داده بود که اورانیوم غنی‌شده بیش از ۳٫۶۷ درصد تا سقف ۳۰۰ کیلوگرم خود را به سطح اورانیوم طبیعی رقیق کند، یا در بازار بین‌المللی به فروش رسانده، یا به شکل سوخت راکتور تحقیقاتی تهران مورد استفاده قرار دهد.
این بند به طور غیرمستقیم شامل اورانیوم غنی‌شده بالای ۲۰ هم می‌شد؛ در بند ۱۷ به صراحت اعلام کرد ایران هیچ‌گونه اورانیوم غنی‌شده‌ای (به جز اورانیوم ۳٫۶۷ درصد تا سقف ۳۰۰ کیلوگرم) انباشت نخواهد کرد.
در نهایت هم در بند ۱۸ پیوست ۱ پذیرفت که تمامی اورانیوم غنی‌شده بین ۵ تا ۲۰ درصد باقیمانده را به صفحات سوخت برای راکتور تحقیقاتی تهران تبدیل کند یا به خارج از کشور منتقل کرده یا به سطح غنای ۳٫۶۷ درصد یا کمتر رقیق کند.
در بند ۱۴ پیوست ۱ هم در مورد آب سنگین اعلام آمادگی کرده بود که حداکثر ۱۳۰ تن آب سنگین نگه دارد و هر میزان مازاد بر این مقدار را در بازار بین‌المللی بفروشند.
جالب اینجاست که پس از اجرایی شدن برجام در سال ۲۰۱۶، ایران حدود ۳۲ تن آب سنگین را به قیمت ۸٫۶ میلیون دلار به آمریکا فروخت.
بر اساس گزارش‌های رسمی آژانس بین‌المللی انرژی اتمی (IAEA) و اعلام مقامات ایرانی، حدود ۱۱ تن اورانیوم غنی‌شده تا سطح ۲۰ درصد یا کمتر ایران پس از برجام به روسیه منتقل شد.
آیا پیشنهاد ایران تغییر دهنده بازی است؟
پیشنهاد ایران حاوی هیچ ابتکار عملی در موقعیت جنگی کنونی نیست.
اسرائیل و آمریکا اکنون بر موضعی سخت‌تر ایستاده‌اند: «غنی‌سازی صفر در خاک ایران.» همین شرط، گفت‌و‌گو‌های غیرمستقیم در عمان را به بن‌بست کشاند و به حملات اخیر منتهی شد. از سوی دیگر تهران می‌گوید بدون حفظ توان غنی‌سازی حاضر به توافق نخواهد بود.
تحلیلگران معتقدند مادامی که دو طرف بر خطوط قرمز خود پایبند بمانند، ابتکار‌هایی مانند انتقال اورانیوم یا کنسرسیوم منطقه‌ای چندان شانسی برای شکستن بن‌بست ندارند. در نبود پیشرفت دیپلماتیک، ذخایر ۶۰ درصدی—فارغ از آن‌که در انبار‌های زیرزمینی باشد یا در کامیون‌های سر به مُهر—ممکن است کانون بحران بعدی شود.
