قاسم محبعلی، دیپلمات پیشین وزارت خارجه معتقد است که فشار حداکثری برای تسریع در توافق ایران و آمریکا است و اینکه انتظار داشته باشیم کلیه تحریم‌ها به‌صورت فوری رفع شود، انتظار خوشبینانه‌ای است.
دیدارنیوز: دیپلمات پیشین وزارت امور خارجه گفت: در حال حاضر ریاست جمهوری آمریکا و کنگره، سنا و مجلس نمایندگان در اختیار اکثریت جمهوری‌خواهان قرار دارد. اگر توافقی صورت گیرد، بعید است که با مخالفت‌هایی مشابه زمان اوباما و بایدن یعنی مخالفت کنگره مواجه شود. با توجه به اینکه اکثر قریب به اتفاق تحریم‌های کنگره با ابتکار جمهوری‌خواهان بوده، طبیعی است که این بار جمهوری‌خواهان آمادگی خواهند داشت که به رئیس‌جمهور حزب خودشان کمک کنند و این در سی سال گذشته چنین چیزی نبوده است.
قاسم محبعلی، مدیرکل سابق خاورمیانه و شمال آفریقا در وزارت امور خارجه در گفت‌و‌گو با ایلنا، در رابطه با ارزیابی خود از دور چهارم مذاکرات ایران و آمریکا و ادامه گفت‌و‌گو‌های ایران و اروپا که شروع آن پیش از روند مسقط کلید خورده بود، تصریح کرد: کشور‌های اروپایی، به ویژه فرانسه و انگلیس که اعضای دائم شورای امنیت هستند و همچنین آلمان که یکی از سه عضو تروئیکای اروپایی و از کشور‌های ۱+۵ حاضر در برجام است، به طور طبیعی ممکن است بخشی از توافقی باشند که در گذشته با ایران انجام شده است. در صورتی که مشکل از نظر آنها، یعنی اتهاماتی که به ایران می‌زنند و گزارش آژانس مبنی بر اینکه برنامه هسته‌ای ایران ممکن است انحراف پیدا کرده باشد، وجود دارد. آنها قادر خواهند بود برنامه هسته‌ای را به شورای امنیت برگردانند و مکانیسم ماشه را فعال کنند.
فشار حداکثری برای تسریع در توافق ایران و آمریکا است
وی ادامه داد: بنابراین، طبیعی است که اگرچه ممکن است آنها طرف اصلی مناقشه ایران و آمریکا در خصوص هسته‌ای نباشند، اما ذی‌نفع هستند و نقش مهمی در پیشرفت مذاکرات دارند. من فکر می‌کنم آنها بخشی از این مواضع را به عنوان اعمال فشار در نظر می‌گیرند، زیرا مواضع حداکثری آنهاست و به دنبال این هستند که پیشرفت قابل توجهی در مذاکرات ایران و آمریکا حاصل شود. این موضع هم در راستای منافع آنها و هم موضع اسرائیل قرار دارد و این موضوع می‌تواند بخشی از سیاست غرب در راستای فشار حداکثری باشد و در کنار تحریم‌های آمریکا، به دنبال تسریع توافق ایران و آمریکا در چارچوبی است که منافع آنها را تأمین کند.
وقایع یمن بر مذاکرات ایران و آمریکا تاثیرگذار بود
محبعلی در خصوص تعویق مذاکرات و برگزاری مجدد آن در دور چهارم روند مسقط گفت: دقیقاً اعلام نشده که علت عدم برگزاری مذاکرات در تاریخی که مقرر شده بود، چه بوده است. البته آمریکایی‌ها اعلام کردند که تاریخ دقیقی تعیین نشده بود. حدسیات زیاد و گوناگونی وجود دارد، از جمله اینکه جزئیاتی که مطرح شده بود، ممکن است باعث تغییراتی در نگاه آمریکایی‌ها شده باشد. طرف ایرانی نیز ممکن است به دلیل مسائل مختلفی که آمریکایی‌ها مطرح کردند و همچنین وقایع و اتفاقات در یمن، تحت تأثیر قرار گرفته باشد. به نظر می‌رسد که عمان یعنی میانجی ایران و آمریکا در مورد قضیه یمن هم میانجی‌گری کرده و آتش‌بس بین آمریکا و انصارالله در یمن برقرار شده است و حوثی‌ها از حملات بیشتر به کشتی‌های آمریکایی‌ها خودداری می‌کنند.
تهران و واشنگتن ناچار به مذاکره هستند
این کارشناس سیاست خارجی ایران افزود: اینها مسائل پشت پرده‌ای هستند که در حال وقوع‌اند، ولی هنوز دقیقاً علت تأخیر در مذاکرات مشخص نیست. به‌علاوه، طرف ایرانی و آمریکایی هنوز تاریخی را رسماً تأیید نکرده‌اند، اما هر دو اعلام کردند که مذاکرات را ادامه خواهند داد. باید ببینیم چه اتفاقاتی خواهد افتاد. با توجه به شرایط موجود، به نظر می‌رسد که طرفین ناچار به مذاکره هستند. جایگزین مذاکرات به نظر می‌رسد که به‌قول معروف، جنگ باشد، زیرا اکنون شرایط بین صلح و جنگ در حال حرکت است.
ایران باید اورانیوم خام و یا غنی‌شده برای نیروگاه هسته‌ای آینده خود وارد کند
وی در خصوص شایعاتی مبنی بر اینکه آمریکا درخواست‌های جدیدی را مطرح کرده است، اظهار کرد: سیاست اعلامی معمولاً حداکثری است، اما سیاست اعمالی ممکن است در مذاکرات با توجه به داد و ستد‌ها تغییر کند. اینکه ایران غنی‌سازی را متوقف کند، مسئله حیثیتی برای ایران است. شاید از نظر اقتصادی، اهمیت ویژه‌ای نداشته باشد، زیرا به هر حال ایران باید اورانیوم خام و یا غنی‌شده برای نیروگاه هسته‌ای آینده خود وارد کند. ایران فاقد منابع کافی برای تولید اورانیوم مورد نیاز در برق هسته‌ای است. بنابراین، از نظر اقتصادی ممکن است تأثیر چندانی نداشته باشد، اما از نظر حیثیتی، سال‌ها روی این قضیه تأکید شده و اهمیت ویژه‌ای پیدا کرده است.
باید مشخص شود در آینده بازرسی‌ها از تاسیسات هسته‌ای ایران چگونه صورت می‌گیرد
محبعلی با اشاره به این موضوع که سطح و مقدار غنی‌سازی، بحث‌هایی است که باید در مذاکرات مشخص شود، تاکید کرد: از نظر ان‌پی‌تی، اصل غنی‌سازی ممنوع نشده، اما باید مشخص شود غنی‌سازی برای چه هدفی است، همچنین آژانس باید تأیید کند که غنی‌سازی برای مصارف صلح‌آمیز است، مانند ژاپن، برزیل، آلمان و آرژانتین که غنی‌سازی دارند و آژانس تأیید کرده که غنی‌سازی آنها هدف‌های صلح‌آمیز دارد و انحرافی در آن دیده نشده است. این مسائل باید در میز مذاکره حل و فصل شود. همچنین، باید مشخص شود که چگونه بازرسی‌ها صورت می‌گیرد و اطمینان بخشی حاصل می‌شود. آیا بازرسی‌های آژانس کافی است یا خیر؟ آیا مانند پاکستان و هند، خود آمریکایی‌ها هم در جریان غنی‌سازی و استفاده صلح‌آمیز حضور خواهند داشت؟ این بحث‌ها مورد بررسی است تا مشخص شود مذاکرات چگونه حل و فصل می‌شود.
چین و روسیه در حال حاضر موضعشان با ایران نزدیک‌تر است
سفیر سابق ایران در یونان در رابطه با استراتژی سیاست خارجی ایران یعنی در تبادل نظر با تمام اعضای ۱+۵ و سایر کشور‌های منطقه و نقش آن در پیشبرد توافقات احتمالی با آمریکایی‌ها عنوان کرد: چین و روسیه و اروپا اعضای دائم شورای امنیت هستند و برخی از آنها در برجام حضور داشتند. بخشی از موضوع تحریم‌هایی که در شورای امنیت به تصویب رسیده، مربوط به این کشورهاست و هر یک از آنها ذی‌نفع هستند. به علاوه، چین و روسیه در حال حاضر موضعشان با ایران نزدیک‌تر است و در کنار ایران قرار دارند. آنها ممکن است از غیرنظامی بودن برنامه هسته‌ای ایران دفاع کنند و خواستار آن باشند. با این حال، با توجه به اختلافاتی که چین و روسیه با آمریکا و اروپا دارند، به ویژه در جنگ اوکراین و تعرفه‌های گمرکی همه باعث شده که موضعشان به ایران نزدیک‌تر باشد؛ بنابراین طبیعی است که ایران با آنها مشورت داشته باشد.
روابط متوازن با بازیگران روابط بین‌الملل یعنی سیاست خارجی در چارچوب منافع ملی است
محبعلی با بیان اینکه سیاست ایران به سمتی است که با تمامی بازیگران بین‌المللی روابط متوازنی داشته باشد، اظهار کرد: این سیاست در چارچوب منافع ملی و امنیت ملی گام مثبتی است و باید از آن استقبال کرد. این موضوع مشکل گذشته در سیاست خارجی ایران بود که از نامتوازن و همه‌جانبه نبودن سیاست خارجی ایران نشئت گرفته است. اگر چنین سیاستی پیش برود و با غرب، اروپا و آمریکا به روابط عادی و به دور از تنش برسیم، در کنار روابط با روسیه و چین و کشور‌های منطقه، می‌توان گفت که سیاست خارجی ایران در چارچوب امنیت ملی و منافع ملی قرار خواهد گرفت.
توافق روی برنامه هسته‌ای و مذاکرات هسته‌ای به تنهایی برای رفع تحریم‌ها کافی نیست
سفیر سابق ایران در مالزی در خصوص امکان پیشبرد توافق میان ایران و آمریکا به شکل گام به گام و توافق مرحله‌ای، تاکید کرد: تحریم‌های ایران به چند دسته تقسیم می‌شود، تحریم‌های هسته‌ای کلیدی‌ترین و حساس‌ترین موضوع اختلافات ایران و آمریکا هستند. اما تمام تحریم‌ها، تحریم‌های هسته‌ای نیستند و شامل تحریم‌هایی هستند که مربوط به مسائل موشکی، اوکراین، سیاست خاورمیانه و مسائل حقوق بشر هم می‌شوند. تمام این تحریم‌ها هم توسط رئیس‌جمهور آمریکا برقرار نشده و تحریم‌هایی هستند که کنگره آنها را تصویب کرده و دوحزبی هستند. بنابراین، اگر توافقی در خصوص برنامه هسته‌ای به عنوان گام اول صورت گیرد و به مذاکرات ادامه داده شود و در سایر موضوعات هم طرفین به توافق برسند، آن‌گاه می‌توانیم شاهد برداشتن کلیه تحریم‌ها از سوی آمریکا باشیم. در غیر این صورت، به نظر می‌رسد که مشکل باقی خواهد ماند. به عبارت دیگر، حل مشکل توافق روی برنامه هسته‌ای و مذاکرات هسته‌ای به تنهایی برای رفع تحریم‌ها کافی نیست.
جمهوری‌خواه‌ها معتقد بودند برجام توافق اوباما با ایران است، اما این بار توافق آمریکا با ایران خواهد بود
وی در پاسخ به این سوال که آیا تصویب توافق احتمالی ایران و آمریکا می‌تواند تضمین‌کننده وعده‌های طرف آمریکایی باشد، گفت: در حال حاضر مذاکرات بر خلاف برجام دوجانبه است، برجام یک توافق داوطلبانه بود و تنها برای طرف ایرانی به خاطر قطعنامه‌های شورای امنیت الزام‌آور بود. طرف‌های دیگر که شامل قطعنامه‌های شورای امنیت نبودند. مذاکرات ایران و آمریکا به صورت دوجانبه و رسمی در حال انجام است که در نوع خود بی‌سابقه است. برای اولین بار است که ایران و آمریکا به‌صورت دوجانبه و رسمی با یکدیگر گفت‌و‌گو می‌کنند. طبیعی است که اگر توافقی صورت گیرد و تبدیل به یک معاهده شود، نیازمند تصویب مجلسین دو کشور، یعنی مجلس شورای اسلامی و کنگره و مجلس سنای آمریکا خواهد بود. این توافق به عنوان توافق دو کشور محسوب خواهد شد و نه توافقی مشابه گذشته که جمهوری‌خواهان مدعی بودند توافق برجام، توافق اوباما با ایران است. این بار، توافق آمریکا با ایران خواهد بود و طبیعتاً از تضمین بیشتری برای پایداری برخوردار خواهد بود.
بعید است روند مسقط با مخالفت‌هایی مشابه زمان اوباما و بایدن یعنی مخالفت کنگره مواجه شود
این دیپلمات با تجربه روند مسقط را یک فرصت ذی‌قیمت دانست و اظهار کرد: در حال حاضر ریاست جمهوری آمریکا و کنگره، سنا و مجلس نمایندگان در اختیار اکثریت جمهوری‌خواهان قرار دارد. اگر توافقی صورت گیرد، بعید است که با مخالفت‌هایی مشابه زمان اوباما و بایدن یعنی مخالفت کنگره مواجه شود. با توجه به اینکه اکثر قریب به اتفاق تحریم‌های کنگره با ابتکار جمهوری‌خواهان بوده، طبیعی است که این بار جمهوری‌خواهان آمادگی خواهند داشت که به رئیس‌جمهور حزب خودشان کمک کنند و این در سی سال گذشته چنین چیزی نبوده است.
اینکه انتظار داشته باشیم کلیه تحریم‌ها به‌صورت فوری رفع شود، انتظار خوشبینانه‌ای است
وی خاطرنشان کرد: این مذاکرات فرصتی است که اگر توافقی بین ایران و آمریکا صورت گیرد، توافقی جامع و مورد قبول دو کشور باشد و زمینه‌ساز رفع کلیه تحریم‌ها شود. اما اینکه انتظار داشته باشیم کلیه تحریم‌ها به‌صورت فوری رفع شود، انتظار خوشبینانه‌ای است و باید به تدریج عمل کرد. به ویژه اینکه ابتدا باید مسئله هسته‌ای حل و فصل شود و سپس به سایر موضوعات امنیتی و مرتبط با این قضیه پرداخته شود و به توافقی برسیم که هر دو طرف آن را منصفانه بدانند. همانطور که در بیانیه وزارت خارجه عمان آمده، توافقی پایدار و الزام‌آور باشد. اگر این سه حالت را داشته باشد، آن‌گاه ممکن است که وضعیت فعلی به یک وضعیت مناسب برای کشور تبدیل شود.
