اعتراف به حقوق زنان؛ تکامل فقه یا تلاش افکار عمومی؟

دیدارنیوز ـ حسین جعفری*: جناب هادی سروش در توضیح روند تکاملی فقه برای جامعه دینی بر اساس قرآن و عترت می نویسد: «آیت الله جوادی آملی در بیش از سی سال پیش در تفسیر آیه الرجال قوامون علی النساء بحث جائز بودنِ قاضی و مرجع شدنِ زن را بصورت روشن بیان نفرمودند و فقط به این جمله اکتفاء نمودند که زن می‌تواند در مراتب علمی به جایی برسد که قاضی تربیت کند و مرجع تربیت کند."

این‌ جملات همانند جمله کلی "از دامن زن مرد به معراج می رود" است که فقط جمله ای دهن پر کن برای توجیه سکوت در برابر انکار و به رسمیت شناختن حقوق زنان است!

البته جناب سروش بیان می کند که در کنار این سکوت سی ساله جناب جوادی"در همان سال‌ها مرحوم استاد آیت الله صانعی (ره) تصریح به فتوایِ جواز قاضی و مرجع شدنِ زنان را دادند که البته مورد هجمه شدیدی از سوی متحجران در حوزه قرار گرفتند و تابلو اعلامات مدرسه فیضیه شاهد آن بی حرمتی است!" و در نهایت با خوشحالی اعلام‌ می کند که"این روزها که آیت الله جوادی آملی درس فقه مبحث قضاء را تدریس می‌فرمایند تصریح نمودند که زنان می‌توانند قاضی و مرجع باشند." {کلیه  نقل قول‌های داخل گیومه از نوشته جناب هادی سروش است}

شاید خواندن همین مقدار کافی و بی نیاز از شرح باشد تا شهود کنیم چگونه می توانند جبران بخش کوچکی از عقب ماندگی از جامعه را پیشرفت جلوه دهند! اما با ذکر چند جمله از چند پست از نوشته های قبلی  بنده، ملاحظه ای تقدیم می شود:

۱- سوال مهم از امثال جناب جوادی این است به چه دلیل عقلی و شرعی باید تابع حوزه ای شد که در آن نه قرآن حاکم است و نه عقل! و به چه دلیل عقلی و شرعی باید تابع نظامی مبتنی بر فقه شد و حق مردم را نادیده گرفت؟

۲- جناب جوادی آملی، وقتی مترجمانِ قرآن کسانی‌اند که به حقوق مردم اعتنایی ندارند، که زیر پا هم می گذارند؛ چرا به مردم حق نمی‌دهید زیر بار حکمیت قرآن با چنین مترجمانی نروند؟!

۳- جامعه را با عقل اداره می کنند نه با فتوا؛ اعتراض مراجع درون حکومتی به بانکداری ایران! خدا را شکر اقتصاد ناشنواست!

مردم ایران به دلیل رشد عمومی در فرهنگ و علم و ... سال ها بلکه دهه‌ها از دوران فئودالیته و احکام آن دوران عبور کرده و وارد عصر جدید تمدنی شده اند و برای "زن" نقشی همانند "مرد" در همه عرصه های زندگی قائلند. زنان و مردان امروز ایران در ورای شعارهای بی مسمایی چون "زن می‌تواند در مراتب علمی به جایی برسد که قاضی تربیت کند و مرجع تربیت کند"، به دنبال احقاق عینی و ملموس حقوق شهروندی برابر در همه حوزه‌های اجتماعی اعم از خانواده، اقتصاد، جزا و ... هستند و درگیر اصلاح این افکارند چرا باید دیه زنان نصف مردان باشد و ارث شان کمتر داده شود و شهادت شان همانند مردان شنیده نشود و...!

... اما همین مختصری که جناب سروش نوشتند (و به گونه ای نوشتند تا عقب ماندگی در فهم عقلایی و روزآمد حقوق بخشی مهمی از جامعه بعنوان مزیت و حسن حوزه تلقی شود) را می‌باید از منظر درست خواند و آن اینکه آقایان فهم‌شان از دین خدا، بسیار عقب‌تر از فهم عمومی مردم است و تا کنون با فهم شان به عنوان ترمز و مانع، نقش آفرینی کرده و اگر فشار افکار عمومی نبود باز هم با وجود این "روند تکاملی فقه" مخالفت شرعی‌شان با حق رأی، تحصیل و اشتغالِ زنان بلندتر از هر زمان دیگری بود. در واقع درست تر آن است بگوییم "روند تکاملی فقه" تابع فشار افکار عمومی است و اعتراف امروز حضرات به این دلیل است که زورشان نمی رسد والا فرقی چندانی با قبل در مبانی استنباط احکام نکرده اند.

از منظری دیگر نیز؛ یا حکم درست همان حکم قبلی است اما آقایان به دلیل فشار افکار عمومی حکم الله را تغییر داده اند و یا حضرات در قبل حکم خدا را به درستی نفهمیده بودند و امروز فهمیدند و یا حکم الله را فهمیده بودند (همانند آیت الله صانعی که دانست و اعلام کرد) اما به دلیل ترس از فرهنگ‌ موجود در حوزه از بیان حکم الله امتناع کرده اند و امروز که افکار عمومی آگاه شده و در جهت رفع موانع برآمده، این حضرات نیز اعتراف به حق زنان می کنند! که در هر حال این اعتراف دیر هنگام آقایان در خصوص بخش کوچکی از حقوق زنان نمی تواند دلیل اثبات وجود "روند تکاملی فقه" و مایه افتخاری کسی باشد. زیرا مردم فهیم و با شعور ایران دهه هاست که یقین کرده اند در فهم دین و شریعت عقلایی نباید منتظر و مقلد کسی بمانند.

*پژوهشگر دینی