از «سعدآباد تا توپکاپی» عنوان ستون رضا قنبری روزنامه‌نگار و کارشناس مسائل ترکیه در دیدار است؛ که به سیاست و جامعه ترکیه، مشترکات فرهنگی ایران و ترکیه و روابط پر پیچ و خم آن‌ها می‌پردازد.
دیدارنیوز ـ رضا قنبری*: وقتی در نخستین روز‌های اردیبهشت، طالبان چند روز مانده به برگزاری کنفرانس صلح، وزرای خارجه افغانستان، ترکیه و پاکستان را در استانبول چشم انتظار گذاشت، پبش بینی اتفاقات امروز افغانستان مشکل نبود؟! کنفرانس صلحی که با حمایت آمریکا و قطر بدنبال راه حلی برای جلوگیری از گسترش جنگ در افغانستان بود و طالبان ابتدا آن را تا بعد از ماه رمضان تعلیق و سپس به آن پشت کرد.
حالا حدود دو ماه پس از آن کنفرانس ناتمام اوضاع افغانستان زیر و زبر شده است؟! ناتو شبانه پادگان‌ها را خالی کرده و اردوغان که چند ماه پیش برای برگزاری کنفرانس صلح بین طرف‌های درگیر پا درمیانی می‌کرد حالا با غرب درباره مدیریت فرودگاه کابل توافق کرده است. توافقی که در اجلاس سران ناتو در بروکسل بین اردوغان و بایدن کلید زده شد و پس از رایزانی تلفنی وزرای دفاع دو کشور و تشکیل کارگروهی مشترک برای نحوه پشتیبانی و لجستیک از ترکیه به این بیانیه وزرات دفاع ترکیه ختم شد. "فرودگاه حامد کرزای، تنها پنجره افغانستان به جهان است و برای امنیت، صلح و رفاه مردم افغانستان از اهمیت بسیاری برخوردار است و پس از پایان ماموریت ناتو ما برای تامین امنیت آن تلاش خواهیم کرد."
ترکیه همواره نشان داده از ویژگی عضو مسلمان ناتو در منطقه بخوبی استفاده کرده و چه فرصتی بهتر از امروز که افغانستان تنهاست. دو کشور از زمان آتاتورک-امان الله خان در دهه ۱۹۲۰ میلادی تا امروز همواره بعنوان شرکای مطمئن در کنار هم ایستاده اند. آنچنان که ترکیه با کمک ۱ میلیارد دلاری در روند بازسازی افغانستان یکی از حامیان اصلیش در منطقه بوده است. از طرف دیگر غرب که از هزینه‌های مالی-انسانی افغانستان به ستوه آمده تنها می‌تواند به ترکیه که در دو دهه اخیر شانه به شانه اش علیه طالبان جنگیده اطمینان کند. کشوری که اتفاقا در شش سال اخیر مسئولیت مستقیم فرودگاه حامد کرازی را برعهده داشته و حالا با خروج ناتو به نقش اول صحنه بدل خواهد شد. مرواده‌های فرهنگی-اقتصادی دو کشور هم در این انتخاب بی تاثیر نیست. ساخت حدود هزار مجتمع خدماتی، بهداشتی آموزشی در سرزمین افغانستان یکی از نشانه‌های این ارتباط است. از طرفی شهروندی که آشپزخانه اش پر از کالا‌های ترک و تلویزیونش پر از سریال‌های ترکی است قطعا راحتتر با سربازان ترکیه کنار خواهد آمد. حساسیت کمتر نیرو‌های طالبان نسبت به ارتش ترکیه هم از دیگر دلایل این انتخاب است. ادعای که شاهدش کشته شدن تنها یک سرباز این کشور درحدود بیست سال حضورش در افغانستان است.
در مورد چگونگی حضور ارتش ترکیه در افغانستان هنوز نمی‌توان با قطعیت سخن گفت. پیشنهاد‌های ترکیه، راه حل‌های آمریکا و شروط افغانستان و طالبان هرکدام بخشی از پازل هزار تکه این حضور است. حضوری که حالا در غیاب آمریکا، می‌تواند به گره کور سیاست خارجی ترکیه بدل شود. مثلا اردوغان پس از دیدار با بایدن از پاکستان و مجارستان بعنوان همراهان ترکیه در تامین امنیت فرودگاه سخن گفته در حالی که اظهارنظر‌های ضدپاکستانی امرالله صالح معاون اول ریس جمهور نقل هر مجلسی است. هزینه ۱۰۰ میلیون دلاری فرودگاه هم هنوز بخشی از ابهامات ماجرا است. هرچند اردوغان در سفر استانی به دیاربکر آن را برعهده ناتو گذاشته است. احزاب مخالف دولت بدنبال تضمین‌های عملی اردوغان برای حفظ جان ۲۰۰۰ سرباز کشورشان در جبهه پر خطر افغانستان هستند. بهرحال به جنگ طلبانی که چند ماه پیش در استانبول براحتی زیر میز‌های خوش و آب رنگ صلح زده اند نمی‌توان زیاد اطمینان داشت. به خصوص حالا که طالبان در بیانیه‌ی رسمی حضور ترکیه در افغانستان را غیر عاقلانه دانسته است.
بهرحال اتفاقات امسال افغانستان برای ترکیه با تجربه ناخوشایند صلح استابول آغاز شده و بقول معروف سالی که نکوست از بهارش پیداست.
*روزنامه‌نگار و کارشناس مسائل ترکیه
