دیدارنیوز ـ حامد سیاسی راد: اظهار نظر‌های توییتری چند روز اخیر عطاءالله مهاجرانی، چهره رسانه‌ای سابقاً اصلاح‌طلب یکی از جنجال‌های تازه فضای سیاسی ایران است، جنجالی که واکنش بسیاری از اصلاح‌طلب‌ها را در پی داشت. او در توییت اخیر خود، به سراغ نقاط عطفی در تاریخ اصلاحات رفته و آن‌ها را امواج رادیکالیسم نام نهاده است و به کارنامه مرحوم احمد بورقانی حمله کرده است. مهاجرانی نوشت: «به نظرم اندک‌اندک جمع مستان می‌رسند! و شاهد موج سوم اصلاح‌طلبان رادیکال هستیم: «موج اول: مطبوعات رادیکال بود که فرمان هدایت آن در وزارت ارشاد نبود، مرحوم احمد بورقانی هم با من هماهنگ نبود، به همین دلیل وقتی اختیار وزیر را که در اعطای مجوز به ایشان داده بودم، پس گرفتم، استعفا داد. موج اول اصلاح‌طلبان رادیکال با طرح اصلاح قانون مطبوعات در مجلس به اوج خود رسید. من با طرح مخالف بودم می‌دانستم به سرانجام نمی‌رسد. نرسید. موج دوم: تخریب عمیق و گسترده آیت‌الله هاشمی رفسنجانی بود. گفتند هاشمی مرده سیاسی است. موج سوم: تخریب سپاه و طرح دولت نظامی است. حکایت همچنان ...»
حمایت مهاجرانی از رئیس‌جمهور نظامی مسبوق به سابقه است. او چندی پیش هم در توییتی نوشته بود: «دولت نظامی؟! اگر سردار شهید قاسم سلیمانی حضور داشت و در انتخابات ریاست‌جمهوری ١٤٠٠ نامزد می‌شد، آیا کسی در صلاحیت کامل ایشان برای ریاست‌جمهوری تردید داشت؟!»
واکنش‌ها به توییت اخیر مهاجرانی، اما گسترده بود. عموم این واکنش‌ها هم از طرف فعالین اصلاح‌طلب و به خصوص نمایندگان مجلس ششم و معطوف به بخش اول نوشته مهاجرانی بود. علی نظری، عضو کمیسیون فرهنگی مجلس ششم در این باره نوشت: «دروغگو کم‌حافظه است، اما کم‌حافظگی عطاالله مهاجرانی در حد لالیگاست. من عضو کمیسیون فرهنگی مجلس ششم بودم. درزمان بررسی طرح قانون مطبوعات ۴ بار به کمیسیون آمد و از طرح قانون مطبوعات حمایت کرد. گفته که مخالف این طرح بوده، انتشار مشروح مذاکرات کمیسیون فرهنگی در تابستان ۷۹ سند رسوایی این دروغگو است.»
سهام‌الدین بورقانی، فرزند مرحوم احمد بورقانی نیز با انتقاد از مهاجرانی نوشت: «بماند که حتی مفهوم واژه‌ها را هم قلب می‌کنید، اما بورقانی اگر قرار بود با شما هماهنگ و به شما شبیه شود که نماد شرافت نمی‌شد.»
مصطفی فقیهی، صاحب‌امتیاز وبسایت خبری انتخاب، نیز رفتار «ریاکارانه» مهاجرانی را تلاشی برای اقناع حاکمیت برای اجازه بازگشت به ایران دانست و در حساب کاربری خود نوشت: «جناب مهاجرانی! سال ۸۸ در نامه مملو از ناسزا به رهبری نوشتید «ماه عسل وزارت ارشادم وقتی تمام شد که ... روزنامه‌ها را تعطیل کنم و من کناره‌گیری را ترجیح دادم» آن موقع، جهش باد می‌گفت آن اقدامات کار شما بوده و حالا می‌گوید کار مرحوم بورقانی! شرم بر مکر و خدعه! به ایران بازگردید!»
از سوی دیگر، عباس عبدی، فعال اصلاح‌طلب نیز در توییتی با کنایه به سخنان اخیر مهاجرانی و مواضع او در سال ۸۸ اشاره کرد و نوشت: «فعلاً به امواج سه‌گانه جناب مهاجرانی نمی‌پردازم؛ ولی وسط این سه موج کوچک و متوسط، یک سونامی ۹ ریشتری در سال ۸۸ آمد؛ بهتر بود آن را تحلیل می‌کردند.»
احمد پورنجاتی، رئیس کمیسیون فرهنگی مجلس ششم هم در بخشی از جوابیه‌ای که برای مهاجرانی نوشت آورده است: «من، در مورد اول که خودم به عنوان رئیس کمیسیون فرهنگی مجلس ششم در جریان بوده‌ام، به ایشان می‌گویم: دستکم این فقره را می‌گذاشتی برای جلد دوم خاطراتت که پس از ۱۲۰ سالگی که به ملکوت اعلا پیوستی، منتشر شود. تا من و اعضای کمیسیونی که شاهد حضور مدافعانهٔ شما از این طرح در جلسات کمیسیون بودیم، دچار آلزایمر شده باشیم. یا به رعایت اخلاق، نتوانیم گاف شما را غلاف کنیم. چرا روز روشن، خلاف واقع می‌بافید؟! از دو حال خارج نیست: یا دفاع آن روز‌های شما، ریاکارانه و از جنس نان به نرخ روز خوردن بوده. یا حاشا و انکار امروزتان، به قصد «قربت مطلقه» است. البته در مورد دوم هم مغالطه کرده‌اید. وارد بحث نمی‌شوم. مورد سوم هم که برای آمرزش گناهانتان، فاتحه مع الصلبات. حکایت تحریف تاریخ، همچنان…»
موضع‌گیری نمایندگان مجلس ششم ادامه داشت و ناصر قوامی هم پاسخ تندی به اظهارات مهاجرانی داد. او در بخشی از گفت‌وگویش با روزنامه «شرق» می‌گوید: «آقای مهاجرانی طوری می‌نویسد که انگار همه نمایندگان مجلس ششم مرده‌اند. ما بودیم و به یاد داریم که او هیچ وقت هیچ گفت‌وگویی یا سخنرانی‌ای یا حرفی درباره مخالفت با طرح اصلاح قانون مطبوعات نداشت. مهاجرانی همیشه فرصت‌طلب بود.»
قوامی در این گفتگو کمی از پاسخ مصداقی به بند اول توییت عطاءالله مهاجرانی فراتر رفت و در رابطه با بخشی از زندگی وزیر ارشاد دولت اول اصلاحات گفته است، تاریخچه‌ای که می‌توان با بررسی آن بهتر در رابطه با گزاره‌ای که قوامی مطرح می‌کند، یعنی فرصت‌طلبی همیشگی مهاجرانی قضاوت کرد و شاید بعد از آن بتوان ادعا کرد که مهاجرانی طی این چهل سال، همواره رفتار سیاسی سینوسی داشته است!
از «مرگ بر بازرگان» تا «گفتگوی تمدن‌ها»
عطاءالله مهاجرانی متولد سال ۱۳۳۳ در شهر اراک است. مبارزات انقلابی مهاجرانی را می‌شود از سایت رسمی حزب کارگزاران سراغ گرفت، جایی که در شرح بیوگرافی این عضو بنیان‌گذار حزب کارگزاران سازندگی نوشته شده است: «مشارکت در مبارزات انقلابی مردم در سال ۱۳۵۷ و مشارکت فعال در سازماندهی تشکل‌های دانشجویی در شیراز» مهاجرانی دوره کارشناسی را در رشته تاریخ و در دانشگاه اصفهان گذراند و بعد برای مقطع کارشناسی ارشد به دانشگاه شیراز رفت و از دانشگاه تهران دکترا گرفت. با پیروزی انقلاب، عطاءالله مهاجرانی به عنوان نماینده مردم شیراز به اولین دوره مجلس شورای اسلامی راه پیدا کرد. اولین رفتار حاشیه‌ساز مهاجرانی مربوط به همان دوران می‌شود، جایی که در فروردین سال ۱۳۶۱ به عنوان نماینده مجلس، سرمقاله نشریه جنبش آزادی‌بخش مستضعفین را با تیتر «مرگ بر بازرگان و قطب‌زاده» نوشت. پس از پایان دوران نمایندگی، مهاجرانی به عنوان رایزن فرهنگی ایران به پاکستان اعزام شد.
مهاجرانی در یکی از آخرین توییت‌های خود در رابطه با حضور هیئت طالبان در ایران نوشته است: «آمریکا اگر با طالبان مذاکره کند، بلکه خط‌مشی مذاکره دولت افغانستان و طالبان را طراحی کند، خوب است! پاکستان اگر با طالبان مذاکره کند، این هم خوب است! دولت افغانستان اگر با طالبان مذاکره کند، قابل قبول است. اما اگر ایران با طالبان مذاکره کند، آن هم با هماهنگى دولت افغانستان بد است!» گفتنی است، جانشین او در دفتر رایزنی فرهنگی جمهوری اسلامی در پاکستان، صادق گنجی بود که در سال ۱۳۶۹ توسط گروهکی نزدیک به طالبان به شهادت رسید.
مهاجرانی پس از بازگشت به ایران، به عنوان معاون پارلمانی نخست وزیر در دوران میرحسین موسوی و بعد به عنوان معاون پارلمانی ریاست‌جمهوری در دوران اکبر هاشمی رفسنجانی فعالیت کرد. او در سال ۱۳۶۹، یادداشتی با عنوان مذاکره مستقیم با آمریکا برای روزنامه اطلاعات نوشت و در آن پیشنهاد برقرار ارتباط با آمریکا را داد. واکنش رهبری به این یادداشت منفی بود و ایشان به شکل علنی با این پیشنهاد مخالفت کردند. مهاجرانی در پاسخ نظر رهبری را فصل الخطاب دانست و اینگونه رابطه خود با رهبری نظام را ترمیم کرد.
او کمی بعد و در سال ۱۳۷۱ با حکم رهبری به عضویت شورای سیاستگذاری صدا و سیما منصوب شد. کمی بعد و در سال ۱۳۷۳ در مصاحبه‌ای با نشریه انگلیسی زبان ایران نیوز، پیشنهاد تغییر قانون اساسی و تمدید دوره ریاست جمهوری هاشمی رفسنجانی را مطرح کرد و گفت: «آقای هاشمی رفسنجانی دو ویژگی امیرکبیر و مدرس را با هم دارند، امیرکبیر به لحاظ توجه به توسعه صنعتی کشور و مدرس به خاطر توجه به آزادی.»
مهاجرانی که سابقه کار تشکیلاتی در حزب جمهوری اسلامی را دارد، در سال ۱۳۷۴ یکی به عنوان یکی از شش عضو مؤسس، حزب کارگزاران سازندگی را بنا نهاد. با شکل‌گیری جنبش اصلاحات و انتخاب سید محمد خاتمی به عنوان هشتمین رئیس‌جمهور ایران در سال ۱۳۷۶، مهاجرانی به عنوان وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی منصوب شد، انتصابی که خود او ادعا دارد به پیشنهاد رهبری صورت گرفت. دوران وزارت مهاجرانی، دوران پر چالشی بین او و هسته سخت قدرت بود. او طی این دوره دو ساله، امتیاز انتشار حدود ۲۰۰ نشریه را صادر کرد و اصلاح‌طلبان این رفتار را به عنوان یکی از نقاط درخشان کارنامه‌شان یاد می‌کنند هرچند حالا مهاجری ادعا می‌کند که او با این آزادی مطبوعات مخالف بوده و این مرحوم احمد بورقانی بوده است که اقدام به باز کردن فضای مطبوعات کرده است. وقتی هفته نامه صدا در سال ۱۳۹۸ به دلیل تیتر «دو راهی جنگ و صلح» و پرداختن به منازعه احتمالی ایران و آمریکا در منطقه توقیف شد، عطاءالله مهاجرانی از این تصمیم هیئت نظارت بر مطبوعات دفاع کرد تا نشان دهد مشی فعلی او با آن‌چه از مشی وزارت ارشاد در دوران وزارتش به یاد داریم متفاوت است.
در سال ۱۳۷۸، مجلس اصولگرای پنجم اقدام به استیضاح مهاجرانی کرد. به گفته ناطق نوری، رئیس وقت مجلس، گمان می‌رفت که اکثریت نمایندگان به طرح استیضاح رأی بدهند، اما دفاع مهاجرانی از پشت تریبون مجلس تبدیل به یکی از تصاویر ماندگار دوران اصلاحات شد و باعث شد تا اکثریت نمایندگان تحت تأثیر این سخنرانی نظرشان را عوض کنند. با این حال، اما فشار‌ها بر وزارت فرهنگ و ارشاد ادامه داشت، پس مهاجرانی تصمیم گرفت تا استعفا دهد. احزاب و شخصیت‌های اصلاح‌طلب بدرقه با شکوهی از مهاجرانی به عمل آوردند و در همایش‌هایی عمومی از او و دستاورد‌های دوره وزارتش تقدیر کردند.
حواشی شخصی زندگی مهاجرانی!
پس از خروج مهاجرانی از وزارت، سید محمد خاتمی او را به عنوان رئیس مرکز بین‌المللی گفت‌وگوی تمدن‌ها انتخاب کرد. حضور او در این مرکز تا سال ۱۳۸۲ ادامه داشت، اما استعفای او شروع دور جدیدی از زندگی سیاسی و شخصی مهاجرانی بود. سال ۱۳۸۳ بود که خانمی به نام مهسا یوسفی دلدار، از کارمند‌های مرکز گفتگوی تمدن‌ها ادعا کرد که همسر صیغه‌ای مهاجرانی است و به دلیل عدم ثبت رسمی ازدواج از او شکایت کرد. مهاجرانی این قائله را پرونده سازی جناح رقیب سیاسی خواند، اما دادگاه او را به اتهام ترک نفقه، عدم ثبت واقعه ازدواج و فریب در امر ازدواج روانه زندان کرد. او چهار روز بعد از زندان آزاد شد و ایران را به مقصد انگلستان ترک کرد و تا به امروز به ایران باز نگشته است.
انتخابات سال ۸۸ که از راه رسید، با وجود اینکه حزب کارگزاران به شکل رسمی از میرحسین موسوی حمایت می‌کرد، مهاجرانی در کنار رفیق قدیمی‌اش، غلامحسین کرباسچی از مهدی کروبی حمایت کردند. مهاجرانی مشاور کروبی در امور ایرانیان خارج از کشور شد. با شروع وقایع بعد از انتخابات سال ۸۸، مهاجرانی به تندی نظام جمهوری اسلامی و رهبری آن را نقد کرد. او در روز ۲۴ خرداد ۸۸ در وبلاگ شخصی خود نوشت: «بهمن آغاز پیروزی انقلاب اسلامی بود و ۲۲ خرداد ابتدای حکومت اسلامی»
مهاجرانی و ویکی لیکس
حضور مهاجرانی به عنوان تحلیلگر منتقد در تلویزیون فارسی بی‌بی‌سی تا سال ۱۳۹۴ ادامه داشت. در این سال با افشاگری نیم میلیون سند از سیستم الکترونیکی وزارت امور خارجه توسط ویکی‌لیکس، سندی مبنی بر درخواست مهاجرانی از وزارت امور خارجه عربستان برای اهدای بورسیه به فرزندش، امیرعلی مهاجرانی منتشر شد. مهاجرانی اعلام کرد که این بورسیه در زمانی اعطا شده است که روابط بین ایران و عربستان خوب بود.
سیر تغییر مواضع مهاجرانی آغاز شده بود. او حضورش در بی‌بی‌سی فارسی را هم کمرنگ کرد تا در سال ۱۳۹۸ در اعتراض به سویه‌های تجزیه‌طلبانی در یکی از گزارش‌های بی‌بی‌سی حضور در این رسانه را تحریم کرد.
در شرایطی که توییت‌های بعضاً جنجالی مهاجرانی ادامه داشت، گاهی شایعه‌ای در رابطه با بازگشت او به ایران مطرح می‌شد و یک بار هم شایعه‌ای مبنی بر به قتل رسیدنش و به نظر می‌رسد این چهره همیشه رسانه‌ای، اگر هم با مواضع و یا حواشی زندگی‌اش در تیتر رسانه‌ها حاضر نشود، رسانه‌ها با شایعات به سراغش می‌روند.
مسیر روشن، هدف پنهان
ناصر قوامی در بخشی از مصاحبه‌اش در رابطه با آخرین اظهارنظر مهاجرانی می‌گوید: «از همان زمان هم همین‌طور بود و حالا که از کشور خارج شده است، می‌خواهد اصلاح‌طلبان را بزند تا شاید به اهدافی که در نظرش دارد، برسد. او تصور می‌کند اگر علیه اصلاح‌طلبان سخن بگوید و توییت بزند، مجرایی برایش باز می‌شود تا به ایران برگردد و احتمالاً به جایگاهی برسد. مثلاً بیاید و نماینده مجلس بشود. من به او می‌گویم و نصیحت می‌کنم که برادر من این خبر‌ها نیست و برای امر محال حرفی نزن که آبرویت لکه‌دار شود.»
این که آیا هدف عطاءالله مهاجرانی از طرح مباحثی در حمایت از هسته سخت قدرت در ایران و نیرو‌های نظامی سیاسی شده بازگشت به ایران است یا چیز دیگر، فعلاً مشخص نیست. اما آن‌چه که مشخص است، جدا شدن راه مهاجرانی از اصلاح‌طلبان است. دفاع سعید حجاریان، تئوریسین اصلاحات از این جریان سیاسی در پاسخ به توییت مهاجرانی به نوعی نشان‌دهنده همین جدایی فکری است. حجاریان در توییتی اینگونه پاسخ مهاجرانی را داد: «رادیکالیسم بعد از دوم خرداد، نه سه موج که چندین موج داشت؛ از جمله قتل‌های زنجیره‌ای، ۱۸ تیر، قتل‌عام مطبوعات، وقایع ۸۸، دی ۹۶ و همچنین آبان ۹۸. حکایت همچنان باقی‌ست.»
مهاجرانی چهره‌ای پر تناقض
عطاالله مهاجرانی مردی ادیب و اهل مطالعه است. او را بسیاری به دانش وسیع در ادبیات و علوم انسانی می‌شناسند. تسلط او بر تاریخ و ادبیات در نطق‌هایش در مجلس پنجم در زمان اخذ رای اعتماد و استیضاح از نقاط درخشان کارنامه سیاسی او و از فصول مهم سیاست در ایران پس از انقلاب است.
مهاجرانی سیاستمدار فعال و فرصت شناسی است که در مقاطع مختلف زمانی در عرصه سیاست فعال شده است. چه در زمان درگیری دولت هاشمی با راستگرایان و تشکیل حزب کارگزاران سازندگی، چه در مقطع پرتنش بعد از دوم خرداد ۱۳۷۶، چه در سال ۱۳۸۸ و چه در سال‌های اخیر و این روز‌ها در قامت مدافع دولت نظامی و منتقد اصلاحات.
مهاجرانی سیاستمداری پرحاشیه است. در محافل سیاسی و مطبوعاتی ایران داستان‌های بسیار از زندگی شخصی او و روایت‌های گاه خنده‌داری از بی احتیاطی‌های او نقل محافل است. حاشیه تنها به روابط شخصی و زندگی خصوصی او باز نمی‌گردد ماجرای دریافت بورس تحصیلی پسرش از عربستان نمونه دیگری از حواشی این سیاستمدار لندن نشین است.
روایتی بود که مهاجرانی گفته است که بعد از ماجراهای خانم مهسا دلدار سیاست را کنار خواهد گذاشت و عمر را به مطالعه و نوشتن می‌گذارند. این روایت احتمالا نادرست است چرا که عطاالله مهاجرانی به نظر در آستانه دهه هشتم زندگی‌اش بلندپروازی‌های سیاسی و شاید غیرسیاسی دیگری دارد که احتمالا به تدریج رونمایی می‌شود. دون ژوان سیاست در ایران بار دیگر در صحنه هنرنمایی می‌کند.
