بدشانسی حامیان نظامی شدن سیزدهمین دوره ریاست جمهوری

دیدارنیوز ـ امیر دبیری‌مهر*: در حالی که محافل و گروه‌هایی زمزمه‌های ضرورت رییس‌جمهور شدن یک نظامی در ایران در سال ۱۴۰۰ را مطرح می‌کنند و معتقدند در ۴۲ سال دوران جمهوری اسلامی؛ نظامیان ریاست بر یک دولت را از نظام طلبکارند و زمان بازپرداخت این طلب؛ انتخابات دور سیزدهم ریاست جمهوری است، اما ظاهرا نحسی عدد سیزده؛ بالای سر این افراد در حال چرخیدن است. اما منشا این بدبیاری و بدشانسی حامیان رییس‌جمهور شدن یک نظامی کجاست؟ آیا فضای افکار عمومی برای پذیرش یک نظامی به‌عنوان رییس جمهور فراهم نیست؟ آیا رهبری نظام تمایلی برای سپردن این سمت به نظامی‌ها ندارد؟ یا مصلحت نظام این را بر نمی‌تابد. شاید همه این‌ها درست باشد، اما این بار اتفاق در جایی دیگری و به طرز عجیبی و کاملا ناخواسته در حال رقم خوردن است و آنجا واشنگتن است و ریشه در مشورت‌هایی دارد که این روز‌ها از ذهن و ضمیر استراتژیست‌های امریکایی به جو بایدن چهل و ششمین رییس جمهور امریکا ارایه می‌شود.

این ادعا نیاز به مقداری توضیح دارد تا سوء‌تفاهم ایجاد نکند. در علوم سیاسی نظریه‌ای وجود دارد به نام سازه انگاری یا constructivism. براساس این نظریه برخلاف تصور عموم و بیگانگان با علم و دانش سیاست، نقش ایده‌ها و هنجار‌ها در شکل گیری ساختار‌های عینی در سیاست بین‌الملل بسیار بیشتر از عوامل مادی است. برای مثال وقتی ایده‌ای در ذهن سیاست مداری در شرق آسیا برای اعمال در رابطه با کشور‌های امریکای لاتین شکل می‌گیرد و وارد فرایند تصمیم سازی می‌شود به‌طور متقابل و در یک کنش متقابل نطفه ایده‌هایی را در ذهن سیاست مدار امریکای لاتینی ایجاد می‌کند و در تقابل و تعامل این دو ایده، مقدمات شکل گیری واقعیت و عینیت سیاسی در آینده شکل می‌گیرند. این مفهوم غیر از نظریه سازه انگاری با نظریه ساخت یابی یا ساختار بندی آنتونی گیدنز هم قابل فهم و درک است.  

از همین نویسنده: راز سرباز وطن شدن سردار سلیمانی

با توجه به بحث فوق می‌توان گفت وقتی به چیدمان کابینه جو بایدن ۷۹ ساله نگاه می‌کنیم اتفاق بسیار مهمی در حال وقوع است و آن هم ترکیب جمع و محفلی است که از میان افکار و تجارب و تصمیمات آن‌ها و در چارچوب سیاست‌های کلان ایالات متحده امریکا سیاست‌های مرتبط با ایران اتخاذ خواهدشد. این افراد عبارتند از:

آنتونی بلینکن ۵۹ ساله برای تصدی هجدهمین وزارت امور خارجه امریکا در نظر گرفته شده متولد نیویورک و فارغ‌التحصیل مدرسه حقوق دانشگاه هاروارد که در ۲۰ سال اخیر در بطن سیاست‌های امریکا به‌ویژه درباره ایران بوده. تفاوت او با پمپئو وزیرخارجه کنونی امریکا از زمین تا آسمان است.

 
جک سالیوان ۴۴ ساله برای دبیر شورای امنیت ملی امریکا انتخاب شده؛ استاد مدعو حقوق سیاسی در دانشگاه ییل و علی‌رغم جوانی؛ سابقه‌ای فعال در کنشگری سیاسی در حزب دموکرات دارد و باز هم کاملا آشنا با سیاست‌های امریکا در قبال ایران در ۲۰ سال اخیر است. افکار و نظرات او را مقایسه کنید با جان بولتون.  

ویلیام برنز ۶۵ ساله هم برای سازمان سیا انتخاب شده است، دکترای روابط بین‌الملل از دانشگاه آکسفورد دارد. به زبان‌های عربی، روسی و فرانسوی مسلط است و نقش مهمی در مذاکرات پنهان و آشکار با ایران در سال‌های گذشته داشته است. اگر زمانی مصلحت بود وزیران امورخارجه ایران و دبیران شورای عالی امنیت ملی جمهوری اسلامی درباره ویژگی‌های برنز صحبت کنند با ابعاد جالبی از شخصیت این دیپلمات دیپلمات‌ها به قول جان کری آشنا خواهید شد.

این تیم قرار است به ریاست جو بایدن و کاملا هریس درباره ایران تصمیم گیری کند. در دولت بایدن نمی‌توان نقش معاون اول رییس جمهور را مثل گذشته ارزیابی کرد. خانم هریس ۵۷ ساله و استاد حقوق دانشگاه هاروارد مانند ژنرال‌های امریکایی نمی‌اندیشد و دنبال حمله نظامی به ایران و تشدید تحریم‌ها و ترور‌های کور نیست. او اگر قصد کشتن داشته باشد با آمپول هوا، اما مستند به رای قاضی چنین خواهد کرد.

از همین نویسنده: گم شدن اولویت‌ها در مجلس انقلابی

به‌طور منطقی از ۱۰ روز دیگر نقش تصمیم سازان وزارت خارجه و شورای امنیت ملی امریکا بر خلاف دوران ترامپ درباره ایران بیشتر خواهد شد و این تیم در میان گزینه‌های پیشنهادی گوناگون موظف به انتخاب و تصمیم گیری است.  

جمهوری اسلامی ایران اگر در دوران ترامپ قمارباز و بی منطق و ماجراجو، باید برای پیشگیری از ضربات امریکایی علیه "امنیت ملی ایران" با جلوداری نظامیان رجز خوانی و اقدام عملی می‌کرد، اما از ۱۰ روز دیگر در برابر این تیم کارکشته سیاست مدار، حقوق دان و دیپلمات برای جلوگیری از ضربات آن‌ها بر "منافع ملی ایران" نیاز به سیاست مداران و نخبگان سیاسی و دیپلمات‌های مجرب و رسانه نگاران زبردست دارد و نظامی‌ها حداکثر می‌توانند نقش پشتیبان ایفا کنند و یارای مواجهه با ترفند‌های آشکار و پنهان سیاست مداران امریکایی نیستند.  

بر این اساس به نظر می‌رسد چیدمان سیاسی و دیپلماسی و امنیتی در حال شکل گیری در امریکا؛ سیاست مداران و تصمیم گیران اصلی در ایران را به‌طور معقول در ماه‌های آینده به بازاندیشی در سیاست‌های کشور بویژه در خصوص انتخابات ریاست جمهوری فرا می‌خواند، اما فراموش نکنیم همیشه تصمیمات سیاسی عقلانی بخردانه نیستند و متغیر‌های دیگری هم در آن سهیم است.

*پژوهشگر و مدرس علوم سیاسی