مشاور وزیر آموزش و پرورش: مسئولان باید آموزش مجازی را از معلمان بیاموزند!

دیدارنیوز ـ رسول شکوهی: مسائل مربوط به آموزش و پرورش در کشور قبل از بحران کرونا به اندازه کافی پیچیدگی‌های خود را داشت. با بروز بحرانی این چنینی که بخش زیادی از جامعه را درگیر کرد، مدارس به عنوان محل رفت و آمد طیف زیادی از افراد همواره مورد نگرانی جامعه بوده است. سلامت دانش آموزان در کنار پیش بردن تعلیم و تربیت آن‌ها امروز یکی از اصلی‌ترین دغدغه‌های دولت، خانواده‌ها و فرهنگیان محسوب می‌شود.

آموزش و پرورش با یک شوک عجیب و غریب روبرو شد و باید این نکته را پذیرفت که ظرفیت‌های نظام تعلیم و تربیت رسمی ما برای مدیریت این دوره خاص، کافی نیست. این موضوع در عدم دسترسی حدود سه و نیم میلیون دانش آموز به ابزار‌های ارتباطی جدید خود را به خوبی نشان می‌دهد. البته این مساله فقط در سطح امکانات فیزیکی نیست و در تولید محتوای مناسب برای دروس نیز کاستی‌های زیادی وجود دارد. همچنین با تعطیلی مدارس حوزه پرورشی نیز تقریبا در یک تعلیق قرار گرفته است.

همانطوری که از اسم وزارتخانه بر می‌آید و در ساختار آن نیز دیده می‌شود آموزش و پرورش جدای از هم آمده‌اند و معاونت پرورشی نیز از سایر معاونت‌ها در ساختار این وزارتخانه جدا شده است. به صورت مشخص باید این پرسش را مطرح کرد که پرورشی در دوره کرونا چه ویژگی‌هایی دارد و ما در چه وضعیتی هستیم و باید چه اقداماتی در این زمینه صورت بگیرد.

در همین راستا دیدار به سراغ رضا مددی مشاور وزیر آموزش و پرورش در حوزه سند تحول بنیادین رفته و دیدگاه‌های او را درباره این موضوع جویا شده است. مددی از چهره‌های قدیمی و شناخته شده آموزش و پرورش محسوب می‌شود بخش زیادی از دوره خدمت خود را در امور تربیتی گذرانده است.

رضا مددی در ابتدای صحبت‌های خود مقدمه‌ای را مطرح کرد تا منظور از فعالیت پرورشی و پرورش دانش آموزان و مقوله تربیت مشخص شود. او در این‌باره می‌گوید: «وقتی از فعالیت‌های پرورشی صحبت می‌کنیم نگاه‌مان به آن دسته از کار‌هایی است که اگر به درستی انجام شود به تربیت و فرآیند تعلیم و تربیت کمک خواهد کرد. بر اساس تعریفی که سند تحول از تربیت ارائه کرده یک تعامل بین متربی و مربی است. در این تعامل مربی باید زمینه سازی کند تا دانش آموز حق انتخاب داشته باشد تا با میل و آزادی خود از این فضا و شرایطی که ایجاد شده استفاده کند تا رشد همه جانبه پیدا کند».

مددی به این مساله اشاره می‌کند وقتی از تربیت صحبت می‌کنیم آموزش و پرورش با هم مطرح می‌شوند و اینگونه نیست که یک عده کار آموزشی بکنند و عده‌ای دیگر پرورشی. مشاور وزیر آموزش و پرورش به صحبت‌های مقام معظم رهبری در جمع روسای آموزش و پرورش و تاکید ایشان بر مقوله پرورش دانش آموزان اشاره می‌کند و می‌گوید: «منظور رهبر معظم انقلاب فعالیت‌های پرورشی مانند کار‌های هنری و اردو و ... نیست بلکه پرورش در معنای اصیل آن است. برخی به سراغ این مساله رفتند که این مساله مربوط به معاونت پرورشی می‌شود و باید آنجا جواب بدهد. به تعبیری آموزشی‌ها برای فرار از مسئولیت و پرورشی‌ها برای مهم نشان دادن خود این نکته را مصادره به مطلوب کردند».

او به سراغ این مساله رفت که تعلیم و تربیت یک فرآیند همه جانبه است و هر کسی در مدرسه حضور دارد باید نقش آموزشی و پرورشی را توامان داشته باشد. مددی در این‌باره می‌گوید: «تربیت دانش آموز از مسیر معلم در همه کلاس‌ها است. تربیت مسئولیت مشترک همه معلم‌ها است. تحولی باید در نگرش رخ دهد. معلم‌ها نباید خودشان را مسئول درس دادن فیزیک و شیمی و ... بدانند. رفتار و کردار و شخصیت و عملکرد معلم هم در تربیت دانش آموز اثرگذار است. ارتباط معلم با دانش آموز تربیتی است. فارغ از این مساله دروس هم نقش تربیتی دارند. ۹۰ درصد وقت دانش آموزان در کلاس درس می‌گذرد. بخش اصلی بودجه‌ای که دولت صرف مدارس می‌کند برای کلاس درس است. کلاس درس هم نه فقط به عنوان چهاردیواری کلاس بلکه به معنی موقعیت یادگیری. با این تعریف زنگ تفریح و نمازخانه و زمین ورزش و کارگاه هم کلاس درس است».

مشاور وزیر آموزش و پرورش در حوزه سند تحول به نیاز آموزش و پرورش در تغییر رویکرد‌ها و ایجاد یک تحول فکری اشاره می‌کند و می‌گوید: «رویکرد تحولی که باید در آموزش و پرورش رخ دهد این است که همه معلمان خودشان را مسئول تربیت بدانند. همچنین نتایج تربیتی در ساحت‌های شش گانه تربیتی هم باید از مسیر دروس اتفاق بیفتد. اینکه گفته می‌شود باید به پرورش توجه شود با این تعریف است که در سند تحول هم آمده است. البته در همین نگاه هم از فعالیت‌های پرورشی هم استفاده می‌شود و جزئی از تلاش‌ها است».

مددی درباره ویژگی‌های خاص فعالیت‌های پرورشی به این نکته می‌پردازد که این فعالیت‌ها عموما جنبه گروهی و عملی دارند و همچنین این دو ویژگی احتیاج به تعامل و ارتباط دانش آموزان با هم دارد. او با اشاره به وضعیت امروز که منجر به تعطیلی مدارس شده است خاطرنشان می‌کند که این تعطیلی‌ها متاسفانه دانش آموزان را از تمام فعالیت‌های پرورشی محروم کرده و آسیب‌های زیادی به فرآیند تعلیم و تربیت وارد شده است.

این پیشکسوت آموزش و پرورش، اما راه رهایی از وضعیت فعلی را در تغییر رویکرد‌ها نسبت به فضای مجازی عنوان می‌کند. او در این باره می‌گوید: «تعلیم و تربیت مجازی تجربه اول ما است و همه غافلگیر شده‌ایم. برای انجام کار‌های آموزشی و پرورشی در فضای مجازی آمادگی نداشتیم و همان کار‌هایی که در موقعیت حضوری در مدرسه انجام می‌دادیم در فضای مجازی دنبال می‌کنیم. بدیهی است که بستر فضای مجازی برای بسیاری از کار‌ها مهیا نیست و بخش زیادی از کار‌ها که در حالت عادی صورت می‌گرفت در بستر فضای مجازی قابل انجام نیست».

مددی به صراحت این خود انتقادی را به مجموعه آموزش و پرورش وارد می‌کند که در آموزش و پرورش دانش و نگرش و مهارت لازم برای تعلیم و تربیت در فضای مجازی وجود ندارد و این مجموعه در حال تجربه است. او درباره این تجربه و نقش مهم معلمان می‌گوید: «در این تجربه‌ای که رخ می‌دهد معلمان از همه پیشتاز‌تر هستند. به صراحت می‌گویم که همه معلمان سراسر کشور از لحاظ کسب تجربه در فضای مجازی از همه مسئولین ستادی در سطح منطقه و استان و ... جلوتر هستند. تجربه‌ای توسط معلمان به دست آمده است که هیچ کدام از مسئولین این تجربه را به‌دست نمی‌آورند. معلمان از مسئولین جلوتر هستند». رضا مددی مشاور وزیر آموزش و پرورش به مدیران نیز انتقاد می‌کند که چرا حجم بالایی بخشنامه و دستورالعمل به مدارس ارسال می‌کنند بلکه باید به کلاس‌های مجازی معلمان بروند و از آن‌ها بیاموزند.

بعد از طرح این دو نکته توسط رضا مددی مبنی بر تغییر رویکرد نسبت به مقوله تربیت و تغییر رویکرد نسبت به فضای مجازی، او به سراغ وضعیت امروز و اقداماتی که می‌توان انجام داد می‌رود: «فضای مجازی این امکان را به بچه‌ها می‌دهد که عرض اندام کنند و دیده شوند. این فضا امکاناتی دارد که دانش آموز نظرات و دیدگاه‌هایش را مطرح کند و معلمان در پیگیری امور تعلیم و تربیت این اجازه را باید بدهند که فعالیت‌های بچه‌ها که از طریق فیلم و عکس و صدا و متن به دستشان می‌رسد دیده شود. همچنین در این بستر باید زمینه گفت‌وگوی دانش آموزان را فراهم کنند».

مددی به فشار‌های روحی و روانی و حجم دروس اشاره می‌کند که نباید با آن‌ها دانش آموزان را خسته کرد. او در این‌باره می‌گوید: «همه می‌دانیم که وقتی امکان حضور در کلاس وجود ندارد باید برنامه ارائه دروس هم تغییر کند. آموزش و پرورش، چون در تجربه اول است هنوز برنامه درسی خود و فعالیت‌ها و مدیریت را متناسب با وضعیت جدید به روز نکرده است و همان گونه که در کلاس درس به صورت حضوری پیش می‌رفتند در فضای مجازی هم از همان الگو پیروی می‌کنند».

مشاور وزیر آموزش و پرورش با توجه به ارتباطاتی که در مدارس مختلف کشور دارد این موضوع را مطرح می‌کند که امروز همان کار‌هایی که در مدرسه انجام می‌شد با هر شیوه‌ای که شده است به فضای مجازی انتقال یافته و با توجه به اینکه این دو بستر کاملا متفاوت از هم عمل می‌کنند نباید مدرسه را عینا به فضای مجازی منتقل کنیم و باید به دنبال الگو‌های جدید متناسب با فضای مجازی باشیم. مددی در این‌باره می‌گوید: «این ماجرا یعنی اینکه ما باید طراحی مجددی داشته باشیم و متناسب با شرایط جدید، خودمان را آماده کنیم. البته این طراحی جدید در خلاء رخ نمی‌دهد و باید در عمل از تجربه‌های معلمان استفاده شود».

مشاور وزیر آموزش و پرورش درباره فضای مجازی و نقش تربیتی آن به نکات مهمی اشاره می‌کند: «وقتی از ابزار‌هایی مانند گوشی هوشمند و تبلت صحبت می‌شود آن‌ها دیگر ابزار صرف نیستند و نقش تربیتی دارند. وقتی دانش آموز از طریق گوشی و تبلت با معلم و دوستانش ارتباط برقرار می‌کند دیگر آن یک وسیله ارتباطی صرف نیست و تاثیر تربیتی می‌گذارد. هم وسیله ارتباط معلم و دانش آموز است و هم خود این وسایل تاثیرات تربیتی دارد. دانش آموز ۴ تا ۵ ساعت با این پدیده سر و کار دارد و اکثر حواس او را متاثر می‌کند و این امکانات و قابلیت‌هایی که دارد و درگیری‌های ذهنی که ایجاد می‌کند و وقت زیادی از افراد را می‌گیرد و باید به اثرات تربیتی آن توجه ویژه‌ای داشت».

مددی در بخش پایانی صحبت‌های خود به این نکته مهم اشاره می‌کند که امروز بار اصلی تعلیم و تربیت روی دوش معلم است و در مرحله بعد خانواده. او در این‌باره می‌گوید: «معلمان جور همه سیستم را می‌کشند و همه کاستی‌های موجود را جبران می‌کنند. خانواده هم بر حسب ضرورت درگیری بیشتری پیدا کرده است. خانواده براساس سند تحول حق نظارت و سیاست گذاری و دخالت در امور اجرایی دستگاه تعلیم و تربیت دارد. خانواده ذی‌نفع اصلی است. با رویکرد سند تحول خانواده باید در فرآیند تعلیم و تربیت مشارکت داشته باشد و بدون خانواده شدنی نیست».

رضا مددی مشاور وزیر آموزش و پرورش با تشکر ویژه از معلمان صحبت‌های خود را اینگونه تمام می‌کند: «امروز معلمان نسبت به همه بخش‌های آموزش و پرورش حتی از مدیران مدارس جلوتر هستند. این معلم است که فرایند تعلیم و تربیت را پیش می‌برد. ما باید تجربیات آن‌ها را در هر مقطع و دوره‌ای کسب کنیم. معلمان باید از رهگذر دروس مختلف و فرصت‌هایی که به وجود می‌آید استفاده کنند. امروز تربیت در دستان معلم است».