چرا انسولین نیست؟ تحریم علت اول است ولی....

دیدارنیوز ـ مرضیه حسینی: این روزها کمبود انسولین به یک دغدغه جدی در کشور مبدل شده است. دیدار در این گزارش به سراغ یک پرشک داروساز رفته است و از او در مورد این بحران پرسیده است. دکتر پویا ملکی پزشک داروساز، بر این باور است که بحران اخیر انسولین که در چند روز اخیر تشدید شده و جان هزاران بیمار دیبابتی در کشور را تهدید می‌کند در درجه اول محصول تحریم‌هاست. با این حال ملکی انتقادات جدی هم به روند واردات و توزیع این دارو دارد و البته چندان به تولید داخلی آن هم امیدوار نیست.

***

در چند روز اخیر کمیابی انسولین به ویژه «لانتوس» و «نوُورپید» که به صورت قلمی بوده و به همه بیماران دیابتی سازگار است، نگرانی‌هایی را در میان بیماران ایجاد کرده است. کمپین «انسولین نیست» در اعتراض به این مسئله در فضای مجازی شکل گرفته، البته عدم دسترسی مناسب به انسولین پدیده‌ای مختص روز‌های اخیر نیست، در یک سال گذشته و تشدید تحریم‌ها روند تامین انسولین و همچنین تجهیزات تست خون برای بیماران دیابتی به شکل فزاینده دشوار شده است. به گفته بیماران دیابتی، در حال حاضر از طرفی عرضه انسولین‌های پنی یا قلمی به شدت محدود شده و تنها در چند داروخانه خاص آن هم نه در حد رفع نیاز بیمار، قابل دسترس است؛ و از طرف دیگر انسولین‌هایی که در ایران فرموله می‌شوند ضمن دشواری دسترسی، هم کیفیت لازم را ندارند و هم به همه بیماران سازگار نیستند. پویا ملکی پزشک دارو ساز در گفت‌وگو با دیدار به دلایل ایجاد بحران انسولین پرداخته است.

محمود عرب، رئیس کمیسیون اقتصادی سلامت اتاق بازرگانی در خصوص دلایل بحران انسولین گفته: «دلیل این کمیابی قاچاق است،  ۱/۵ برابر نیاز داخلی انسولین وارد شده، اما قاچاق معکوس و خروج غیرقانونی انسولین از کشور، کمیابی اخیر را ایجاد کرده است.»

پویا ملکی پزشک داروساز، اما نظر دیگری دارد وی ضمن تاکید بر عامل تحریم می‌گوید: «کمبود دارو به دلیل تحریم تنها مختص انسولین نیست به عنوان مثال ادعا می‌شود که ۲۰ میلیون دوز خریداری شده، در صورت صحت این خبر، با توجه به اینکه ما تحریم هستیم مشخص نیست از کدام مسیر امکان ورود دارو به کشور وجود دارد؟ از این ۲۰ میلیون تنها ۱/۶ دهم آن هم با سختی وارد شده است. یا مثلا داروی پلاویکس که برای بیمارانی که انژیوی قلب می‌کنند حیاتی است و باید تا آخر عمر مصرف کنند، ضمن اینکه قیمت آن از ورقی ۵۰ هزار تومان به ۱۵۰ هزارتومان رسیده، کمیاب هم شده، بنابراین تحریم بدون شک عامل اول و دلیل اصلی کمبود دارو‌ها از جمله انسولین است، به عنوان مثال کشور دانمارک بزرگترین تولید کننده انسولین «لانتوس» و دومین تولید کننده فاکتور ۷ در دنیاست، گردش مالی «لانتوس» در دانمارک برابری می‌کند با درآمد نفت ما در ایران، لانتوس برندی است که با بدن همه بیماران دیابتی سازگاری دارد. خوب وقتی ما از طرف کشور دانمارک و سایر کشور‌ها تحریم هستیم، بدیهی است که با بحران انسولین مواجه می‌شویم.»

پویا ملکی در خصوص امکان تولید داخلی انسولینی با کیفیت لانتوس گفت: «واقعیت این است که تکنولوژی تولید مواد اولیه چنین انسولینی بسیار بسیار پیشرفته و حتی اختصاصی است. به علاوه، حتی تولید پِن یا قلمی که لانتوس با آن تزریق می‌شود نیز مجزا و بسیار پیچیده و تخصصی است. یعنی حتی اگر ما بتوانیم انسولین تولید کنیم، تولید پن یا ابزار تزریق بسیار دشوار است و سال‌ها زمان می‌برد. البته در جریان هستم که یک شرکت دانش بیان ایرانی در حال تلاش برای تهیه لانتوس است، اما مشخص نیست این پروسه چند سال به طول بینجامد. البته حتی در صورت موفقیت هم، داروی تولید شده کیفیت نمونه خارجی را نخواهد داشت. 

این دشواری تولید حتی در خصوص یک ویال ساده هم وجود دارد به این معنا که فقط برای تولید آبی که در این ویال هاست، چندین آزمایشگاه و تیم کارشناسی مشغول به کار هستند تا یک داروی تزریقی، تضمین کیفیت و مجوز تولید بگیرد، حالا شما تصور کنید برای تولید انسولین این پروسه چقدر پیچیده‌تر و دشوار‌تر است. واقعیت این است که ما چنین تکنولوژی‌هایی را در اختیار نداریم. مشکلی که در خصوص تولید دارو در داخل و البته کل تولیدات ملی وجود دارد، این است که شرکت‌ها به این دلیل که هزینه‌های تولید همواره بسیار بالاست و همچنین نیاز به تکنولوژی‌های پیشرفته دارد، ترجیح داده اند که نیاز را با واردات مرتفع کنند و دغدغه‌ای برای تولید نداشته باشند، بنابراین در شرایط تحریم از تهیه دانه مرغ گرفته تا انسولین به مشکل برمی خوریم.»

پویا ملکی در ادامه به مساله ارز در کمیابی انسولین اشاره کرد و گفت: «از همان آذر ماه سال گذشته که دسترسی به انسولین محدود شد، اعلام کردند که شرکت‌های دارویی اساسا ارزی ندارند که بخواهند انسولین وارد کنند. در همین بحبوحه مسئله ارز، پای مافیا و سواستفاده کننده‌ها هم به میان آمد یعنی شرکتی که برای وارد کردن انسولین ارز دولتی گرفته بود، کالای دیگری که سود بیشتر داشت وراد می‌کرد. این قبیل شرکت‌های غذایی- دارویی که مثلا به جای دارو، سیم برق وارد کرده بودند کم نیستند.»

دکتر ملکی در خصوص تولید داخلی انسولین در سال‌های قبل از تحریم گفت: «واقعیت این است که ما توان و امکان تولید مولکول انسولین را نداریم یعنی این پروسه برای ما به حدی هزینه بردار است که عملا از توانمان خارج است؛ بنابراین کاری که در ایران مثلا توسط شرکت اکسیر انجام می‌شود این است که ماده اولیه انسولین را از خارج می‌خرند و در داخل فقط پک یا فرموله می‌کنند. تازه این فرموله کردن هم در خصوص انسولین‌هایی مانند «regular»، «nph» و «۷۰/۳۰» و نه انسولین‌های قلمی است. یعنی ما به هیچ وجه انسولین پنی تولید و حتی فرموله نکرده و نمی‌کنیم. انسولین‌های فرموله شده در داخل، مشکلاتی هم دارند از جمله اینکه کیفیتشان پایین است، به بسیاری از افراد نمی‌سازند و مهم‌تر از همه نیازمند سرنگی برای تزریق هستند در حالی که انسولین‌های پنی تولید شرکت «نوونوردیسک» دانمارک آماده تزریق اند.»

دولت وعده داده به زودی مشکل انسولین را حداقل برای بیمارانی که شرایط خاص دارند مانند زنان باردار یا افرادی با بیمار‌های زمینه‌ای حل می‌کند، وعده‌ای که در خصوص واکسن آنفولانزا داده، اما محقق نشد.