«باران» دست خشکی و تالاب خواران را کوتاه کرد/ نبض میانکاله می‌زند

 

تالاب بین‌المللی میانکاله در استان مازندران در ۲۵ کیلومتری شمال شهرستان بهشهر واقع‌شده است و یکی از زیستگاه‌های مهم و باارزش پرندگان مهاجر آبزی و تعدادی پرندگان بومی است. تالاب بین‌المللی میانکاله با ۶۸ هزار و ۸۰۰ هکتار وسعت با دو زیستگاه آبی و خشکی که ۴۵ هزار هکتار پهنه آبی و ۲۳ هزار هکتار اراضی خشکی است. بر اساس آمار‌های رسمی این منطقه دارای ۲۳۰ گونه پرنده و ۱۸۰ گونه گیاه است و از سال ۱۳۴۸ ابتدا به عنوان منطقه حفاظت‌شده و سپس به پناهگاه حیات‌وحش میانکاله تحت مدیریت مناطق است.

 

تالاب میانکاله در دهه‌های اخیر دستخوش تحولات فراوان شده است و از همه مهم‌تر، خشکی ناگهانی و پس‌روی آب تالاب با گرم شدن زمین و کاهش نزولات آسمانی همراه بود؛ پس‌روی آبی که می‌رفت تا پدیده تالاب خواری که کمر به نابودی عرصه‌های بی‌نظیر و اکوسیستم تالاب‌ها بسته بود را در این منطقه گسترش دهد که بارش باران در ماه‌های گذشته موجب کوتاه شدن دست تالاب خواران از این ذخیره‌گاه شد.

از مهم‌ترین فرصت‌های منطقه می‌توان به نهمین ذخیره‌گاه بیوسفر جهان، اولین تالاب ثبت‌شده در کنوانسیون رامسر و بزرگ‌ترین جذابیت گردشگری شمال کشور اشاره کرد. میانکاله ملقب به بهشت پرندگان است و جذابیت گردشگری میانکاله ازنظر زمستان گذرانی پرندگان و تنوع ترکیب گونه‌های مختلف گیاهی و جانوری بر جذابیت این حیات‌وحش در شمال کشور افزوده است و آن را تبدیل به جذابیت درجه‌یک گردشگری و اکو توریست‌های داخلی و خارجی کرده است.

 

در کنار همه فرصت‌های بیان‌شده، این روز‌ها میانکاله، به‌عنوان تالاب بزرگ و پناهگاه حیات‌وحش با مشکلات ریزودرشتی روبرو است که اگرچه بار‌ها و بار‌ها در مورد آن سخن گفته شد، اما باید برای نگهداشت این حیات‌وحش و این ذخیره‌گاه زیست‌کره بار‌ها و بار‌های دیگر گفته شود.

 

مشکلاتی از کمبود امکانات و تجهیزات اطفای حریق تا آلودگی‌های زیست‌محیطی ناشی از دود نیروگاه و کاهش تقریبی تعداد پرنده‌های زمستان گذران در این منطقه تا ممنوعیت ورود گردشگران و افراد بومی و محلی به منطقه، رو به خشکی رفتن تالاب براثر کمبود بارندگی و ایجاد بی‌رویه آب‌بند و حوضچه پرورش ماهی در مسیر رودخانه‌های منتهی به منطقه در سال‌های قبل از یک‌سو و آتش‌سوزی‌های عمدی و شبه عمدی زنجیره‌ای از سوی دیگر سبب شد تا حیات جانوری و گیاهی در این منطقه به‌صورت جدی در معرض تهدید قرارگرفته و تهدیدی برای گونه‌های مختلف گیاهی و جانوری باشد.

 

یک فعال زیست‌محیطی، مصرف سوخت مازوت نیروگاه شهید سلیمی نکا و آتش‌سوزی‌های بی‌رویه را مهم‌ترین آسیب و تهدید میانکاله دانست و گفت: در کنار این دو عامل مهم، ورود بی‌رویه جمعیت انسانی به میانکاله و انباشت زباله و تهدید برای حیات‌وحش، انسداد مسیر جریان طبیعی هرزآبه‌ها و آب‌های رودخانه‌ها به میانکاله و خشک‌سالی‌های سال‌های اخیر از تهدیدات جدی برای میانکاله است.

 

جمال ابوطالبی افزود: پس‌روی آب میانکاله در سال‌های اخیر به دلیل خشک‌سالی و کمبود آب موجب بروز مشکلات عدیده برای این اکوسیستم طبیعی شده است و این‌یک سیکل طبیعی ناشی از پیش و پس رفتن آب دریای خزر و برخی عوامل دیگر است که باعث این مسئله می‌شود.

 

وی بابیان اینکه انسداد مسیر جریان طبیعی هرزآبه‌ها و آب‌های رودخانه‌ها به میانکاله از آسیب‌های جدی به این منطقه است؛ یادآور شد: احداث چندین سد و آب‌بندان و استخر پرورش ماهی در مسیر گذر آب به میانکاله، این منطقه را دچار تهدید عدیده کرده است.

 

این فعال زیست‌محیطی، یکی از راهکار‌های مهم برای حفظ میانکاله را توقف سوخت مازوت (نفت سیاه) در نیروگاه شهید سلیمی نکا در جوار میانکاله با جایگزین کردن گاز طبیعی دانست و گفت: وجود سوخت مازوت و دود ناشی از آن‌که در منطقه قابل‌مشاهده است موجب بارش باران‌های اسیدی در منطقه میانکاله شده است که تهدید جدی برای این اکوسیستم است و می‌توان با جایگزینی گاز طبیعی از این مشکلات رهایی یافت.

 

ابوطالبی ادامه داد: تجهیز میانکاله به امکانات مجهز اطفای حریق، توقف صدور مجوز احداث سد‌ها و استخر پرورش ماهی جدید و رعایت کردن و لحاظ حقابه تالاب در برنامه سالانه وزارت نیرو و اداره کل آبیاری مازندران می‌تواند راهکار مهمی برای نجات میانکاله از مشکلات و تهدیدات این حوزه باشد.

 

وی همچنین افزود: انجمن دوستداران محیط‌زیست سبز زاغمرز هم در رابطه با انتقال آب و تأمین حق آبه تالاب در حال تهیه طرح پیشنهادی و اجرایی به سازمان محیط‌زیست است که با اجرایی شدن آن می‌توان کمک‌کار حال بیمار میانکاله در این حوزه بود.

 

این فعال زیست‌محیطی، مهم‌ترین راهکار برای مدیریت صحیح و راهبردی میانکاله را ورود و مشارکت بومیان و سازمان‌های مردم‌نهاد باسابقه دخیل با این امر دانست؛ چراکه این افراد از سال‌های دور تاکنون با این طبیعت بوده و هستند و همچنان‌که بار‌ها اعلام شد؛ بومیان منطقه، صیادان و دامداران از خود محیط‌زیست با رفتار‌های سازگار با آن هستند که به دلیل شناختن منطقه می‌توانند در بسیاری از موارد در راهنمایی گردشگران، اطفای حریق و کمک‌رسان، مثمر ثمر و مفید فایده باشند و نباید این مسائل نادیده گرفته شود.

میثم داودی سرپرست شهرداری بهشهر هم در گفتگو با خبرنگار مهر با اشاره به اینکه ایجاد فضایی مناسب برای بهره‌مندی شهروندان و گردشگران از طبیعت میانکاله از دغدغه‌های جدی ما است؛ افزود: با قول مساعد معاون محیطزیست مازندران، ایجاد پایگاه پرنده‌نگری و تور گردشگری میانکاله با خودرو‌های ویژه در دستور کار قرارگرفته و تلاش داریم تا طرح را به اداره کل محیط‌زیست مازندران ارائه کنیم.

 

اگرچه معاون محیط‌زیست استان در روز‌های اخیر در دیدار با سرپرست شهرداری بهشهر قول مساعد برای ایجاد پایگاه پرنده‌نگری و تور گردشگری میانکاله با خودرو‌های ویژه را داده است؛ اما مردم همچنان خواهان بازگشایی در‌های میانکاله به روی شهروندان و گردشگران هستند.

 

۲۷ دی، روز میانکاله را پشت سر گذاشتیم؛ روزی که اگرچه در تقویم کشوری ثبت‌نشده است؛ اما ثبت بر دل‌های ما است و برای خود ارزش و اعتباری در منطقه دارد. روزی که قرار بود با تلاش مسئولان در جذب گردشگر مؤثر باشد و اکنون نه‌تن‌ها کاری در این حوزه نشده است، بلکه با بستن درب‌های میانکاله به روی گردشگران و مسافران، عملاً" از همان حداقل‌ها هم افتاده‌اند.

 

سازمان یونسکو برای این منطقه شناسنامه ویژه تهیه، مشخصات آن را به‌صورت کامل تشریح کرده و محلی به شمار آورده که باید برای انجام کار‌های علمی و پژوهشی به‌دقت موردحفاظت قرار گیرد و در همین راستا سازمان محیط‌زیست زون بندی‌های مختلف را در دستور کار دارد تا با استفاده از این زون‌ها بتوان برای استمرار حیات این پناهگاه کاری کرد.

 

سال‌های گذشته برای گرامیداشت روز میانکاله و بیان اهمیت این زیست‌بوم با ارزش جشنواره‌ای بدین نام برگزار شد و نمایش گونه‌های بومی حیوانات، برپایی غرفه‌های مختلف محصولات بومی و صنایع‌دستی در فضایی نمایشگاهی از جمله برنامه‌های این جشنواره بوده است؛ اما امسال ۲۷ دی در سکوت کامل طی شد.

 

شهروندان بهشهری هم که از امکان دسترسی به میانکاله بازمانده‌اند؛ از مسئولان گلایه دارند و خواهان بازگشایی مسیر تردد برای شهروندان هستند.

 

ابراهیمی یکی از شهروندان بهشهری با اعلام اینکه میانکاله داریم، اما امکان دسترسی نداریم؛ خواهان بازگشایی مسیر میانکاله برای شهروندان در راستای قانون و رعایت مسائل زیست‌محیطی شد.

 

وی گفت: در سال‌های قبل بار‌ها و بار‌ها از سوی مسئولان در مورد گردشگری این منطقه سخن گفته شد؛ اما همچنان در حد یک وعده باقی‌مانده است و عملی نشد.

 

ابراهیمی گفت: شهروندان و بومیان تهدید منطقه نیستند که رفت‌وآمد آنان به منطقه محدود شود؛ بلکه باید با اجرای قوانین درست ضمن توسعه گردشگری در میانکاله، شرایط توسعه گردشگری را فراهم کرد.

 

بارش مستمر باران در سال زراعی ۹۹-۹۸ در شمال کشور بر اساس اعلام کارشناسان این منطقه را در ترسالی قرار داده است و تالاب بین‌المللی میانکاله به‌عنوان یکی از ذخیره‌گاه‌های مهم زیست‌کره جهان در ایران را که در سال‌های گذشته از خشکی رنج می‌برد؛ به طور طبیعی به زندگی عادی برگرداند.

 

اگرچه تالاب میانکاله در حال احیای دوباره است، اما نباید از لایروبی‌های مستمر تالاب غافل شد.