دیدارنیوز ـ عماد عبادی: وقتی قفسه کتابخانه پرشده از کتاب‌هایی که از دوران کودکی تا به حال خریدی یا هدیه گرفتی و برخی از آنها را نیز چندین بار خواندی، چه کار باید کرد؟ اگر زمانی برسد که دیگر در کتابخانه خود جایی برای کتاب‌هایی که تازه خریدی وجود نداشته باشد، نخستین راه‌حلی که به ذهنت می‌رسد چیست؟ تبادل کتاب با دوستان و آشنایان شاید یکی از بهترین راه برای جلوگیری از خاک خوردن کتاب در گوشه کتابخانه باشد. حالا مرکزی به نام مرکز تبادل کتاب که حدود ۴ سال پیش، کار خود را شروع کرده به کمک تبادل کتاب در بین مردم آمده است.
برای رفتن به مرکز تبادل کتاب کار خیلی سختی ندارید، اول به چهار راه ولیعصر بروید و بعد به خیابان مظفر شمالی، آنگاه مرکز تبادل کتاب به آسانی در دسترس است.
مركز تبادل كتاب که به گفته مدیرکلش، نخستین مركزی است كه با این ماموریت در ایران راه‌اندازی شده، به افراد این اجازه را می‌دهد كه كتاب‌های خودشان را با دیگران تعویض كنند. هدف از راه‌اندازی این مركز، فراهم كردن فرصتی برای دسترسی بیشتر افراد به كتاب‌ها و همچنین گردش كتاب‌های بدون استفاده در جامعه با كمترین هزینه به منظور ترویج فرهنگ كتاب و كتاب‌خوانی است.
در این رابطه با آقای مرادی مدیرکل مرکز تبادل کتاب گفت‌وگوی کوتاهی انجام دادیم که در ادامه می‌خوانید.
مرادی در خصوص روند كاری این مرکز گفت: «مركز تبادل كتاب، محلی برای مبادله كتاب‌های خوانده شده است و مردم كتاب‌هایی را كه در خانه انبار كرده‌اند و استفاده نمی‌كنند را می‌توانند در اختیار مركز قرار دهند تا دوباره از آنها استفاده شود. برای این كار شرایط و سامانه‌ای طراحی شده است تا افراد بتوانند كتاب‌های خود را تحویل دهند و بدون پرداخت هزینه و پس از گذشت مدتی، كتاب‌های دیگری انتخاب كنند. برای این كار قواعدی همانند قیمت‌گذاری توسط خود شخص، تخفیف‌های متوالی، رویكرد الكترونیك و تحویل گرفتن كتاب از افراد درب منزل پیش‌بینی شده و می‌توان گفت در نوع خود اولین مركز تبادل كتاب ساختاریافته در كشور است. در مركز تبادل تقریباً اكثر كتاب‌ها سالم هستند و قیمت مناسب آنها هزینه بالای كتاب در سبد خانوار را كاهش می دهد.»
روش کاری مرکز تبادل کتاب
مدیرکل مرکز تبادل کتاب درباره روش کاری این مرکز گفت: «روش کاری مرکز با حضور دو گروه مراجعه کننده رسمی می‌شود. گروه اول کسانی هستند که کتاب‌هایشان را برای مبادله به مرکز می‌آورند و خودشان یا کارشناسان مرکز آن را قیمت‌گذاری می‌کنند. این کتاب پس از ثبت در سامانه و برچسب‌گذاری، وارد چرخه فروش می‌شود و تا سه هفته به همان قیمت انتخاب شده از سوی شخص در معرض استفاده قرار می‌گیرد. اگر تا پایان سه هفته فروخته یا مبادله شد، شخص فروشنده با همان مبلغ می‌تواند از کتاب‌های دیگر موجود در چرخه فروش مرکز کتاب خریداری کند. حال اگر تا ۳ هفته به فروش نرسید، با ۳۰ درصد تخفیف در معرض فروش قرار می‌گیرد. اگر باز هم فروخته یا مبادله نشد، بعد از یک ماه با ۵۰ درصد قیمت در چرخه قرار می‌گیرد. در صورت عدم فروش با رضایت شخص، مرکز تبادل آن کتاب را به مدت یک سال در مرکز نگهداری می‌کند».
وی همچنین افزود: «در مناسبت‌های خاص آیینی و علمی، مانند دهه فجر، اعیاد مذهبی، روز دانشجو و هفته کتاب، تخفیف‌های ۷۰ درصدی برای اقشار خاص و در موضوعات مختلف اعمال می‌شود. پس از فروش کتاب، معادل ارزش ریالی تعیین شده به حساب کاربری شخص صاحب کتاب، اعتبار اختصاص داده می‌شود تا بتواند از کتاب‌های موجود در مرکز بدون پرداخت هزینه خرید کند. در صورت عدم فروش کتاب بعد از یک سال و نیم مرکز تبادل کتاب از طریق پیامک به صاحبان آنها اطلاع رسانی می‌کند و مدت ۷۲ ساعت برای عودت کتاب‌ها زمان می‌دهد. در صورت عدم مراجعه، این دست از کتاب‌ها اهدا، بازیافت یا صرف هزینه‌های جاری مرکز تبادل کتاب می‌گردند».
مرادی افزود: «نوع دوم مراجعه‌کننده کسی است که کتابی برای عرضه ندارد و فقط برای خرید مراجعه کرده است. شخص پس از مراجعه به دسته‌بندی مربوطه و انتخاب کتاب خود مبلغ آن را به صورت نقدی پرداخت می‌کند. قیمت‌های کتاب در مرکز تبادل کتاب با توجه به تخفیف‌های متوالی ۳۰، ۵۰ و ۷۰ درصدی نسبت به قیمت واقعی کتاب‌ها بسیار ارزان‌تر است. مراجعه کننده پس از تحویل کتاب به مرکز تبادل با دریافت حساب کاربری می‌تواند از طریق اینترنت و از منزل به سایت مرکز تبادل کتاب مراجعه کرده و در قسمت پنل کاربری با وارد کردن شماره حساب خود (یوزر و پسورد) وضعیت کتاب‌های خود را در مرکز کنترل کند و به اطلاعاتی از قبیل تعداد کتاب‌های فروخته یا مبادله شده، میزان اعتبار و وضعیت کتاب‌های مانده دست یابد».
بخش‌های دسته‌بندی شده در مرکز تبادل کتاب
مرادی در این خصوص که مرکز از چه کتاب‌ها و یا بخش‌هایی تشکیل شده است، گفت: «در مرکز تبادل کتاب، ۱۶۵ دسته‌بندی در موضوعات مختلف مذهبی، دانشگاهی (تقریبا تمام رشته‌ها)، کتاب‌های مرجع، پزشکی، کامپیوتر، ادبیات (داستان ایرانی و خارجی)، شعر، روانشناسی و. وجود دارد».
وی همچنین افزود: «مرکز تبادل کتاب دارای بخش مختص کودکان هم هست. شکل قفسه‌ها در ابعاد و نوع مبلمان این بخش برای کودکان طراحی شده است تا در کنار والدین کتاب خوان خود، فرهنگ کتاب خوانی را بیاموزد».
آمار موجود در مورد تعداد كتاب‌های نگهداری شده
مرادی در خصوص تعداد کتاب‌های نگهداری شده در دسترس گفت: «در حال حاضر بیش از ۱۱۰۰۰۰ جلد کتاب در مرکز تبادل کتاب وجود دارد».
لازم به ذکر است در مدت ۴ سالی که از آغاز به کار مرکز تبادل می‌گذرد بیش از ۸۰۰۰۰۰ هزار جلد کتاب به مرکز تبادل وارد شده است که حدودا ۵۰۰۰۰۰ هزار جلد تبادل شده است و بخش دیگری از کتاب‌ها به مناطق محروم اهدا شده است.
میزان استقبال افراد جامعه از مركز تبادل كتاب
مرادی در خصوص میزان استقبال افراد جامعه از مرکز تبادل کتاب گفت: «مرکز تبادل کتاب از زمان افتتاح با استقبال خوبی از سوی علاقه‌مندان به کتاب مواجه شد و به طور میانگین، ماهانه حدود هزار نفر از مرکز تبادل کتاب دیدن می‌کنند، کتاب‌های خود را به امانت می‌گذارند و یا از کتاب‌های موجود در مرکز بهره‌مند می‌شوند».
موانع تحقق اهداف مركز تبادل كتاب
مرادی در خصوص موانع موجود در مسیر تحقق اهداف مرکز تبادل کتاب گفت: «یکی از مهمترین مشکلات مخصوصاً از بعد فرهنگی آن، نامشخص بودن جایگاه کتاب در جامعه است که جلوه ظاهری آن مطالعه نکردن، روی نیاوردن به کتابخانه‌ها و قرار ندادن کتاب در متن و کار زندگی روزمره است. از سویی کم بودن سرمایه مادی، عدم مشارکت سازمان‌ها و حمایت نکردن مسوولان از مرکز تبادل کتاب از دیگر موانع و مشکلات موجود در این مسیر است».
مدیر مرکز تبادل کتاب درباره تاثیر تبلیغات و تشویق مردم به کتاب‌خوانی بر جامعه گفت: «اگر مسئولین حوزه کتاب‌خوانی، رسانه‌های معتبر مثل صداوسیما و روزنامه‌های پرتیراژ بخشی از کار خود را به موضوع کتاب و کتاب‌خوانی اختصصاص دهند مشکلات کمتر می‌شود. اگر صداوسیما تبلیغات درست و واقعی از موضوع کتاب ارائه دهد و همچنین سلبریتی‌های فرهنگی در موضوع کتاب به این مرکز توجه کنند باعث می‌شود این مرکز پیشرفت قابل توجهی داشته باشد و همچنین بتواند کمک بیشتری به فرهنگ کتاب‌خوانی و فرهنگ تبادل کتاب بکند».
پرده آخر
مرکز تبادل کتاب از اتفاقهای مهم در امر کتاب بود که ۴ سال پیش در شهر تهران اتفاق افتاد، اما تبلیغات مهم و سراسری در این خصوص صورت نگرفته است. از سوی دیگر این مرکز در نقاط دیگر شهر نمایندگی ندارد و در یک نقطه از شهر وجود دارد. با شرایط اقتصادی امروز شاید این مراکز بتوانند کتاب را به سبد خانوار‌ها برگردانند.
