مهدی مطهرنیا در گفت و گو با "دیدارنیوز":
"اینستکس به عنوان نفت در برابر غذا" طرح مخالفان روحانی است
اروپایی‌ها مفهوم انسان دوستانه را به کمک‌های اقتصادی خود به ایران اضافه کرده‌اند تا اینستکس درچهارچوب حقوقی تحرکات سیاسی – اقتصادی ایالات متحده آمریکا برضد شرکت‌های اروپایی قرار نگیرد و این گرایش، موجب نام گذاشتن اینستکس به عنوان نفت در برابر غذا در ادبیات سیاسی مخالفان دولت روحانی در تهران شده است تا بدین طریق، راه تهران با اروپا با چالش روبرو شود.
دیدارنیوز- مژگان فرجی: از آغاز انتشار اخبار در خصوص ایجاد سازوکار تسهیل تجارت با ایران (اینستکس)، برخی از مخالفان همیشگی با تمام سیاست‌های دولت، دست به کار شدند و آن را با اقدام «نفت در برابر غذا» که بعد از تحریم‌های شورای امنیت ملل متحد برای عراق اجرا شد، یکسان دانستند.
پس ازخروج آمریکا ازبرجام و بازگشت تحریم‌های به تعلیق درآمده از سوی این کشور برای ایران، براساس چهارچوب تعیین شده، همکاری اقتصادی و مالی شرکت‌های اروپایی با کشورمان در عمل غیرممکن شد و از آنجا که دولت‌های اروپایی در صدد بودند تا برجام را حفظ کنند، بنابراین به فکر راه چاره‌ای افتادند تا تاثیر تحریم‌ها بر ایران را در صورتی که نتوانند بلااثر سازند، اما از تاثیر آن‌ها بکاهند.
با توجه به اینکه بانک‌ها عموما به دلیل ترس از تحریم‌های امریکا، تمایلی به انجام تراکنش‌های فرامرزی بین ایران و اروپا ندارند، «اینستکس» به عنوان یک واسط تسهیل‌گر، در تسویه حساب میان واردکننده و صادرکننده اروپایی عمل خواهد کرد تا با کاهش تراکنش‌های فرامرزی، آثار سوء ناشی از اعمال تحریم‌های امریکا در این حوزه، کاهش یابد.
این بدین معنی است که در این سازوکار، با بررسی دفاتر تجاری ایجاد شده، پرداخت به صادر کننده اروپایی توسط وارد کننده اروپایی از طریق این سازوکار انجام می‌شود، نهاد متناظر «اینستکس» در ایران نیز عملیات مشابه را در خصوص صادرکننده و وارد کننده ایرانی انجام می‌دهد. بدین طریق پرداخت‌های فرامرزی بانکی کاهش یافته و خطر اعمال تحریم از سوی امریکا نیز کاهش می‌یابد.
در این موضوع، لازم به ذکر است که سازوکار «نفت در برابر غذا» به موجب قطعنامه ۹۸۶ شورای امنیت ملل متحد ذیل فصل هفتم منشور ملل متحد به وجود آمد. این قطعنامه با اجماع اعضای دائم شورای امنیت (چین، روسیه، انگلستان، فرانسه، امریکا) و اعضای غیر دائم (آرژانتین، بوتسوآنا، جمهوری چک، آلمان، هندوراس، اندونزی، ایتالیا، نیجریه، عمان، روآندا) تصویب شد. «اینستکس»، اما توسط سه دولت اروپایی شامل دو عضو دائم شورای امنیت (انگلستان و فرانسه و آلمان) برای مقابله و کاهش تاثیر اعمال غیر‌قانونی تحریم‌های فراسرزمینی یک عضو دائم دیگر شورای امنیت (امریکا) ایجاد شده است.
از دیگر سو، یک سازوکار تسویه مالی، برای کاهش تراکنش‌های فرامرزی و در نتیجه کاهش آثار اعمال تحریم‌های امریکا است که اختصاصی به نفت ندارد و بنا بر اعلام موسسانش، در ابتدا و قاعدتا برای اینکه در شروع کارش با مشکلات کمتری مواجه باشد، تجارت اقلام خاصی را شامل خواهد شد و در مراحل بعدی، هم در حوزه اقلام و هم در حوزه طرف‌های تجاری (شمول طرف‌های ثالث غیر اروپایی) گسترده خواهد شد.
مهدی مطهرنیا، کارشناس روابط بین الملل درباره تعبیر از اینستکس به عنوان پروژه نفت در برابر غذا در گفت و گو با دیدارنیوز گفت: اینستکس یا ساز و کار مالی بین اروپا و ایران در چهارچوب تعهدنامه ژنو بین ایران و ۱+۵ که در بستر برجام یعنی برنامه جامع اقدام مشترک بود، اتخاذ شد و پس از خروج ایالات متحده آمریکا توسط ترامپ از این معاهده بین‌المللی، به اندازه حفظ روابط تجاری و اقتصادی اتحادیه اروپا با ایران برنامه‌ریزی شد و اجرایی شدن آن منوط به شرط‌هایی است که درآن بیان شده است.
وی دراین‌باره ضمن اشاره به نکاتی بیان کرد: در این سازوکارمالی، اروپا به این مقوله رسیده است که برای حفظ و به سرانجام رسیدن روابط تجاری و اقتصادی با کشورمان درچهارچوب برجام و در محیطی مناسب تلاش شود تا این امرموجب تضعیف تحریم‌های فرابرجامی آمریکا، اروپا و بین‌المللی برای ایران شود. به عبارت دیگر، اینستکس را باید به مانند یک جزیره کوچک درجهت حفظ روابط اقتصادی- تجاری بین ایران و اتحادیه اروپا درنظر داشت که براساس متن توافق نامه ژنو و برنامه جامع اقدام مشترک می‌تواند در زمینه‌هایی به ایران یاری رساند که این مسئله، خود از دو ویژگی بهره‌مند است.
این کارشناس روابط بین‌الملل درخصوص این ویژگی‌ها چنین توضیح داد: اولین ویژگی این است که دربرگیرنده روابط اقتصادی و تجاری خارج ازبرجام و درقالب تحریم‌های فرابرجامی نباشد و دومین آن هم پایین بودن ریسک‌پذیری اقتصادی برای شرکت‌ها است.
مطهرنیا درادامه اضافه کرد: این دو ویژگی، به طورعملی اینستکس را به طرف برآورده ساختن محصول نیاز‌های اقتصادی و تجاری ایران در حوزه‌های بشردوستانه قرار می‌دهد و دقیقا ازهمین جهت است که عده‌ای ازآن به عنوان نفت در برابرغذا یاد می‌کنند، از طرف دیگر اروپایی‌ها مفهوم انسان دوستانه را به کمک‌های اقتصادی خود به ایران اضافه کرده‌اند تا اینستکس درچهارچوب حقوقی تحرکات سیاسی – اقتصادی ایالات متحده آمریکا برضد شرکت‌های اروپایی قرار نگیرد و این گرایش، موجب نام گذاشتن اینستکس به عنوان نفت در برابر غذا در ادبیات سیاسی مخالفان دولت روحانی در تهران شده است تا بدین طریق، راه تهران با اروپا با چالش روبرو شود و از منظر اقتصادی، دولت نتواند حداقل پاسخگویی دربرابر مردم را نیز دنبال کند و از منظر اقتصادی با شکست کامل روبرو شود.
وی دراین‌باره اظهارداشت: علاوه برمسائل مطرح شده، باید پذیرفت که تا درعرصه‌های حکومتی و فرادولتی، مسائل ایران با نظام بین‌الملل حل نشود، هر دولت دیگری غیر ازدولت روحانی هم برسرکار آید، با این بحران‌های تودرتو روبرو خواهد بود، مگر اینکه دولتی برسرکارآید که تمام اصول و ارزش‌هایی را که هم اکنون به عنوان پرچمدار آن در نظام جمهوری‌اسلامی حرکت می‌کند، زیرپا گذاشته و به عنوان عامل حل کننده مسائل ایران در نظام منطقه‌ای و بین‌الملل وارد عمل شود که دراینجا به طورواضح، این امر مشخص می‌شود که ملت ایران، هزینه‌های نبرد‌های سیاسی برای کسب قدرت بیشتر جناح‌های گوناگون را در دهه‌های گذشته پرداخت کرده است و این در نهایت به نفع کلیت جناح‌های سیاسی در نظام جمهوری اسلامی نخواهد بود.
این کارشناس روابط بین‌الملل دراین‌باره که درواقع چاره‌ای جز پذیرش اینستکس وجود ندارد، تصریح کرد: راهی جز عمل منطقی و قبول قواعد بازی در جهت به ثمر رساندن اهداف ملی برای حل مکشلات کشور نمی‌بینم.
