شرط حضور باستان‌شناسان خارجی در ایران

دیدارنیوز: چند روز پس از اعلام توقف کاوش‌های باستان شناختی کنار صندل جیرفت به دلیل مشخص نبودن وضعیت ویزای باستان شناسان خارجی و ایتالیایی که قرار است در این پروژه حضور داشته باشند، مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان کرمان از آغاز کاوش‌های باستان شناختی کنار صندل از دیماه سالجاری خبر داد.

سیدمنصور سیدسجادی سرپرست کاوش‌های باستان شناختی شهر سوخته و کنار صندل جیرفت چندی قبل خبر داده بود که از سه سال قبل تاکنون باستان‌شناسان خارجی که قرار است در تپه کنارصندل جیرفت کاوش‌های مشترک باستان شناختی با ایران را آغاز کنند، قادر به گرفتن ویزای ورود به ایران نشده‌اند و به همین دلیل دانشگاه سالنتو ایتالیا که قرار است بخشی از بودجه کاوش‌های باستان شناختی کنارصندل را متقبل شود به گروه باستان‌شناسی آن دانشگاه اعلام کرده است که اگر امسال نیز امکان حضور باستان‌شناسان ایتالیایی در ایران فراهم نشد تمامی بودجه‌های مرتبط با کاوش‌های باستان شناختی و پژوهش‌های مرتبط در ایران را قطع خواهد کرد. 

آغاز کاوش‌های باستان شناختی کنارصندل همزمان با همایش جیرفت

ایلنا نوشت: این موضوع را با مدیرکل میراث فرهنگی استان کرمان مطرح کردیم و مرتضی نیکرو در پاسخ به این سوال که وضعیت کاوش‌های باستان شناختی کنار صندل با توجه به هشدار دانشگاه سالنتو برای قطع بودجه ایران در پروژه‌های باستان شناختی چه می‌شود و آیا مشکل ویزای باستان‌شناسان برای ورود به ایران حل شده است؟ گفت: در دیماه سالجاری و پس از برگزاری همایش بین المللی تمدن جیرفت که قرار است در شهر جیرفت برگزار شود، کاوش‌های باستان شناختی تپه کنارصندل نیز با حمایت وزیر میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی آغاز خواهد شد. 

نیکرو درباره وضعیت صدور ویزای باستان‌شناسان خارجی حاضر در این پروژه اعلام کرد: اداره کل میراث فرهنگی استان کرمان اطلاعی از صدور روادید مربوط به مهمانان خارجی و باستان‌شناسان خارجی حاضر در پروژه کاوش‌های باستان شناختی کنار صندل جیرفت ندارد و این موضوع در اختیار پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری است و رییس این پژوهشگاه می‌تواند درباره صدور ویزای باستان‌شناسان و پژوهشگران خارجی برای حضور در کاوش‌های مشترک باستان شناختی کنار صندل اظهارنظر کند. 

چرا حضور باستان‌شناسان خارجی در ایران ممنوع شد؟

روند توقف صدور ویزا برای ورود باستان‌شناسان خارجی به ایران براساس طرحی بود که سه سال قبل با عنوان «مقابله با نفوذ سرویس‌های اطلاعاتی و دولت‌ها یا نهاد‌های بیگانه در کشور» از سوی برخی نمایندگان مجلس ارایه شد و از آن پس محدودیت‌هایی برای حضور باستان‌شناسان خارجی در پروژه‌های باستان‌شناسی مشترک اعمال شد. 

توقف همکاری با باستان‌شناسان خارجی در کاوش‌های مشترک در ایران البته پیشتر مورد نقد جامعه علمی باستان‌شناسی ایران قرار گرفته بود و این جامعه ماه گذشته با صدور بیانیه‌ای از مجلس و دولت خواست پیش از تصویب این طرح در مشورت با متخصصین و باستان‌شناس‌ها در‌های ایران را به روی باستان‌شناسان خارجی باز نگاه دارد. در این بیانیه آمده بود: «همکاری‌های علمی بین‌المللی، از جمله پروژه‌های باستان‌شناسی مشترک، بر پایۀ اصول شفافیت، اعتماد متقابل و احترام به حاکمیت ملی کشور‌ها شکل می‌گیرند و نقش مهمی در حفاظت از میراث فرهنگی و گسترش نتایج پژوهش‌های علمی ایفا می‌کنند و در شرایطی که وضعیت حفاری‌های غیرمجاز و غارت اموال فرهنگی وارد مرحلۀ بحرانی شده و آسیب‌های ناشی از این فعالیت‌ها مصداق بارز نقض امنیت و تمامیت ارضی کشور است، طرح یادشده به جای تمرکز بر این معضل اساسی، محدویت‌های گسترده‌ای را بر ارتباط میان پژوهشگران ایرانی و نهاد‌های علمی جهانی اعمال می‌کند. این امر نه تنها موجب انزوای بیشتر جامعۀ علمی ایران خواهد شد؛ بلکه روند تحقیق، پژوهش، مستندسازی و معرفی میراث فرهنگی این سرزمین را نیز با آسیب جدی مواجه می‌کند.» 

سیدرضا صالحی امیری، وزیر میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی نیز پیشتر در پاسخ به سوالی درباره محدودیت‌های امنیتی برای سفر پژوهشگران و باستان‌شناسان خارجی به ایران گفته بود: این موضوع بار‌ها در هیات دولت مطرح شده و پاسخ دکتر عراقچی، وزیر امور خارجه نیز این بود که منعی برای سفر قائل نیستیم، اما به طور طبیعی برای اتباع خارجی استعلام دستگاه‌های امنیتی ضروری است. موضع وزارت اطلاعات هم در دولت این بود که هر موردی که استعلام شود و فاقد سابقه امنیتی باشد پذیرش داده می‌شود و منعی برای سفر افزاد پذیرش شده به ایران وجود ندارد. رئیس جمهور نیز در دولت تاکید داشتند که حضور پژوهشگران و مرمتگران و باستان‌شناسان در ایران، خصوصا برای پژوهشگاه‌های خارجی که با ایران همکاری مشترک داشته و دارند باید روان‌سازی و تسهیل شود. 

آغاز کاوش‌های باستان شناختی کنارصندل در زمستان ۱۴۰۴

فرهاد عزیزی، مدیرکل امور پایگاه‌های میراث ملی و جهانی در معاونت میراث فرهنگی کشور نیز در پاسخ به سوال ایلنا درباره وضعیت تامین اعتبار کاوش‌های باستان شناختی کنارصندل جیرفت در صورت‌عدم مشارکت دانشگاه سالنتو ایتالیا در این پروژه اعلام کرد: اداره کل امور پایگاه‌های میراث ملی و جهانی معتقد است کاوش‌های باستان شناختی در برخی نقاط کشور از جمله در جیرفت باید بصورت مستمر و مداوم ادامه داشته باشد. 

او افزود: اعتبار کاوش‌های باستان شناختی کنارصندل جیرفت نیز در گفت‌و‌گو با رییس پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری به زودی تامین می‌شود. 

فرهاد عزیزی با تاکید بر اینکه پیشتر بسیاری از کاوش‌های باستان شناختی در پایگاه‌های میراث ملی و جهانی ایران به صورت مشترک با گروه‌های خارجی انجام می‌شد، افزود: خوشبختانه تامین بودجه کاوش صورت گرفته و موضوع کاوش‌های باستان شناختی کنار صندل نیز تامین خواهد شد و در بحث حفاظت و تامین زیرساخت‌های لازم و معرفی مسیر‌های گردشگری کنارصندل و شهر باستانی دقیانوس نیز برنامه ریزی‌های لازم صورت گرفته است. 

مدیرکل امور پایگاه‌های میراث ملی و جهانی ایران اعلام کرد: برنامه ریزی‌های لازم برای ایجاد شرایط قبلی برای حضور گروه‌های خارجی باستان‌شناسی در محوطه‌های مورد کاوش ایران انجام شده است و اجرایی شدن این موارد البته منوط به قبول حضور گروه‌های خارجی برای حضور در کاوش‌های باستان شناختی ایران در قالب هیات‌های مشترک است؛ بنابراین امیدواریم شرایط حضور طرف‌های خارجی البته به شرط تامین منافع ایران در کاوش‌های باستان شناختی دوباره در کشور فراهم شود.