اقدامات اخیر آمریکا در کارائیب پرسش‌های جدی درباره مشروعیت حقوقی آن ایجاد کرده است. بر اساس منشور ملل متحد، تهدید یا توسل به زور علیه تمامیت ارضی و استقلال سیاسی دولت‌ها ممنوع است.
دیدارنیوز: تحولات اخیر در آمریکای لاتین، به‌ویژه اعزام ناوشکن‌های آمریکایی و استقرار هزاران نیروی نظامی در نزدیکی ونزوئلا، نقطه عطفی در تنش‌های دیرینه واشنگتن- کاراکاس ایجاد کرده است. این تحرکات که با عنوان رسمی «مبارزه با کارتل‌های مواد مخدر» معرفی شده، در عمل بازتابی گسترده‌تر دارد و نه‌تنها دولت مادورو را به بسیج نیرو‌های داخلی و اتخاذ مواضع تهاجمی واداشته، بلکه موجی از واکنش‌های دیپلماتیک بین‌المللی را نیز به همراه داشته است.
پیرو این نکته، در حالی که ترامپ مدعی است با دستور حمله به یک کشتی در آب‌های کارائیب به ظن قاچاق مواد مخدر، پیامی هشدارآمیز به مادورو و «قاچاقچیان» داده، رئیس پنتاگون تاکید کرد این اقدام پایان ماجرا نیست، بلکه آغاز مرحله‌ای تازه است. مارکو روبیو، وزیر خارجه آمریکا، نیز از حمله به آنچه کارتل‌های ونزوئلا خواند، دفاع کرد و وعده داد واشنگتن دیگر منفعل نخواهد بود. او هشدار داد کارتل‌ها با قاچاق مواد، سلاح و پهپاد «تهدیدی جدی» برای امنیت جهانی‌اند. سی‌ان‌ان هم فاش کرد واشنگتن سناریوی حملات به داخل خاک ونزوئلا را بررسی می‌کند.
در چنین شرایطی کشورهایی مانند ایران، با تاکید بر احترام به حاکمیت ملی ونزوئلا و نقض آشکار منشور ملل متحد توسط آمریکا، این اقدامات را «قلدرمآبانه» و تهدیدی آشکار برای صلح و امنیت بین‌المللی خوانده‌اند. گفت‌وگوی تلفنی وزرای خارجه ایران و ونزوئلا، در این چارچوب اهمیت ویژه‌ای پیدا می‌کند. سیدعباس عراقچی، وزیر امور خارجه ایران ضمن محکومیت اقدامات یکجانبه آمریکا، بر ضرورت جلوگیری از گسترش قانون‌شکنی و بی‌ثباتی در سطح جهانی تاکید کرد و همبستگی کامل تهران با مردم و دولت ونزوئلا را اعلام کرد. هم‌زمان ایوان خیل پینتو، وزیر خارجه ونزوئلا، گزارشی جامع از وضعیت تهدیدات و فشار‌های ایالات متحده ارائه داد و بر دفاع از استقلال، حاکمیت ملی و حق تعیین سرنوشت مردم ونزوئلا تاکید کرد. این گفت‌و‌گو نه‌تنها نمادی از همگرایی دیپلماتیک علیه اقدامات آمریکا بود، بلکه بازتاب دهنده نگرانی‌های گسترده‌تر درباره تاثیرات این بحران بر ثبات منطقه و موازنه قدرت در نیم‌کره غربی است.
از منظر حقوق بین‌الملل، این بحران پرسش‌های جدی درباره مشروعیت اقدامات واشنگتن و مرز باریک میان «عملیات ضدقاچاق» و «تهدید به زور علیه یک دولت مستقل» ایجاد می‌کند. حضور نظامی آمریکا در آب‌های بین‌المللی و کنار مرز‌های ونزوئلا، حتی اگر رسما با ماموریت ضدقاچاق توجیه شود، می‌تواند به عنوان مقدمه‌ای برای فشار نظامی یا تغییر رفتار دولت مادورو تلقی شود و بدین ترتیب، خطر تخطی از اصول بنیادین منشور ملل متحد افزایش می‌یابد. به لحاظ ژئوپلیتیکی، این تحرکات نشان می‌دهد که واشنگتن چگونه قادر است از ابزار نظامی برای بازتعریف فضای امنیتی در حیاط خلوت خود استفاده کند و هم‌زمان پیامد‌های آن فراتر از مرز‌های ونزوئلاست.
تماس تلفنی وزرای خارجه ایران و ونزوئلا؛ همبستگی در برابر فشار‌های آمریکا
در پی استقرار ناوشکن‌های آمریکایی و افزایش تهدید‌های واشنگتن علیه ونزوئلا، وزرای خارجه ایران و ونزوئلا در یک تماس تلفنی به بررسی آخرین تحولات پرداختند. در این گفت‌و‌گو، سیدعباس عراقچی، وزیر امور خارجه ایران، با محکوم کردن «اقدامات یکجانبه و قلدرمآبانه» ایالات متحده، تاکید کرد تهدید به توسل به زور علیه کشور‌های مستقل نقض آشکار منشور ملل متحد و خطری جدی برای صلح و امنیت بین‌المللی است. او از همه دولت‌های مسئولیت‌پذیر خواست با درک شرایط حساس کنونی، مانع گسترش قانون‌شکنی و بی‌ثباتی شوند. عراقچی همچنین بر حمایت کامل جمهوری اسلامی ایران از مردم و دولت ونزوئلا در برابر فشار‌های آمریکا تاکید کرد.
در مقابل، ایوان خیل پینتو، وزیر خارجه ونزوئلا، ضمن قدردانی از مواضع اصولی ایران، گزارش جامعی از وضعیت منطقه و تهدید‌های فزاینده آمریکا ارائه داد. او اعلام کرد دولت و مردم ونزوئلا با اراده‌ای قوی از استقلال، حاکمیت ملی و حق تعیین سرنوشت خود دفاع خواهند کرد و خواستار محکومیت اقدامات واشنگتن توسط کشور‌های عضو بریکس و سایر کشور‌های آمریکای لاتین شد. این گفت‌و‌گو نمادی از همگرایی دیپلماتیک کشورهایی است که سیاست‌های آمریکا را تهدیدی علیه نظم بین‌المللی می‌دانند و تلاش دارند در برابر فشار‌های فزاینده واشنگتن، جبهه‌ای مشترک تشکیل دهند.
خط باریک میان بازدارندگی و تهدید
اقدامات اخیر آمریکا در کارائیب پرسش‌های جدی درباره مشروعیت حقوقی آن ایجاد کرده است. بر اساس منشور ملل متحد، تهدید یا توسل به زور علیه تمامیت ارضی و استقلال سیاسی دولت‌ها ممنوع است. منتقدان استقرار نیرو‌های آمریکایی می‌گویند اگر هدف از این عملیات، واداشتن دولت ونزوئلا به تغییر رفتار تحت فشار نظامی باشد، این اقدام مصداق نقض ماده ۲ (۴) منشور است.
در مقابل، کاخ سفید با برچسب «تروریستی» به برخی کارتل‌های مواد مخدر و استناد به مفهوم «تهدید فراملی» تلاش دارد عملیات خود را توجیه کند. اما حتی در این چارچوب هم، استفاده از نیروی نظامی بدون رضایت دولت میزبان یا مجوز شورای امنیت با موانع حقوقی جدی مواجه است.
از نظر ژئوپلیتیکی نیز حضور ناوشکن‌های مجهز به سامانه‌های تهاجمی در نزدیکی مرز‌های ونزوئلا، بیش از آنکه یک عملیات ضدقاچاق باشد، نمایش قدرتی در حیاط خلوت آمریکای لاتین تلقی می‌شود؛ منطقه‌ای با سابقه تاریخی مداخلات نظامی آمریکا که هر گونه تحرک در آن بلافاصله حساسیت‌برانگیز می‌شود. به همین دلیل، بسیاری از تحلیلگران این تحولات را گامی در راستای «امنیتی‌سازی» اختلافات سیاسی و بسترسازی برای فشار‌های بیشتر علیه مادورو می‌دانند.
بحران منطقه‌ای و چالش‌های بین‌المللی
تداوم این روند می‌تواند پیامد‌های چندلایه‌ای در سطوح داخلی، منطقه‌ای و بین‌المللی داشته باشد. در سطح داخلی، مادورو با بسیج میلیونی و لحن تهاجمی در پی تقویت انسجام داخلی و بازدارندگی در برابر آمریکاست. اما هر گونه حادثه نظامی، حتی محدود، می‌تواند به چرخه‌ای از تشدید ناخواسته منجر شود.
در سطح منطقه‌ای، بسیاری از کشور‌ها نگران سرریز بحران به مرز‌های خود هستند. هشدار رئیس‌جمهور کلمبیا درباره «سوریه‌ای شدن» احتمالی ونزوئلا نشان می‌دهد که مداخله نظامی می‌تواند آتش درگیری‌های فرامرزی را شعله‌ور کند و موج جدیدی از مهاجرت و بی‌ثباتی را در آمریکای لاتین به راه بیندازد.
در سطح بین‌المللی، این بحران می‌تواند به محلی برای صف‌بندی‌های سیاسی در شورای امنیت و نهاد‌های چندجانبه تبدیل شود. حمایت کشورهایی، چون ایران و اعضای بریکس از ونزوئلا در برابر سیاست‌های آمریکا، نشان‌دهنده خطر تبدیل این بحران منطقه‌ای به یک منازعه ژئوپلیتیکی گسترده‌تر است. در نهایت، اگر راهکار‌های دیپلماتیک و همکاری‌های چندجانبه جایگزین رویکرد‌های نظامی نشوند، احتمال ورود بحران به مراحل پیچیده‌تر و پرهزینه‌تر افزایش خواهد یافت.
