مذاکرات استانبول نقطه تقاطع تنش‌ها و امیدهاست؛ جایی که ایران و اروپایی‌ها در شرایطی بحرانی، اما محتاطانه تلاش می‌کنند راه‌حلی بیابند که ضمن حفظ منافع ملی ایران، از وخامت بیشتر اوضاع جلوگیری کند. این مسیر نه آسان است و نه بی‌خطر، اما بی‌تردید آزمونی است که نشان خواهد داد آیا دیپلماسی می‌تواند بر گردنه تحریم‌ها و تهدیدها فائق آید یا خیر.
دیدارنیوز: در آستانه نشست فردای ایران و سه کشور اروپایی در استانبول، صحنه دیپلماسی هسته‌ای بار دیگر در معرض آزمونی دشوار قرار گرفته است. این گفت‌و‌گو‌ها در حالی برگزار می‌شود که اروپا هشدار داده در صورت عدم پیشرفت، مکانیسم ماشه و بازگشت تحریم‌های بین‌المللی فعال خواهد شد. ایران در پاسخ، بر پایبندی مشروط به دیپلماسی تاکید کرده و گزینه‌های سختی نظیر خروج از NPT را نیز مطرح کرده است.
با نگاهی به بستر پیچیده و پرتنش گفت‌و‌گو‌های هسته‌ای ایران و سه قدرت اروپایی «فرانسه، آلمان و بریتانیا» که فردا در استانبول برگزار می‌شود، می‌توان دریافت که این مذاکرات بیش از هر چیز عرصه‌ای است برای آزمون دیپلماسی در میانه تلاطم‌های منطقه‌ای و فشار‌های بین‌المللی.
نشست معاونان وزرای خارجه ایران و سه کشور اروپایی، اگرچه در ظاهر صرفا ادامه‌ای از رایزنی‌های پیشین است، اما از منظر سیاسی و امنیتی اهمیت بسیار بالایی دارد؛ چرا که این بار در سایه تهدید‌های ملموس بازگرداندن تحریم‌های سازمان ملل متحد علیه ایران، بازیگران اصلی به دنبال یافتن راهکار‌های مشترکی برای مدیریت این بحران هستند. تلاش‌هایی که از زبان کاظم غریب‌آبادی، معاون وزیر خارجه ایران، نمایانگر رویکردی واقع‌بینانه و همزمان هوشمندانه است. او که می‌گوید «بهترین راه‌حل جلوگیری از بازگشت تحریم‌ها، تمدید آنها نیست، بلکه از طریق دیپلماسی و مذاکرات است» در واقع از تمایل تهران به حفظ پنجره دیپلماسی حکایت می‌کند؛ پنجره‌ای که به رغم فشار‌های سنگین سیاسی، هنوز بسته نشده است.
مذاکرات استانبول در حالی صورت می‌گیرد که سه کشور اروپایی عضو برجام صراحتا هشدار داده‌اند در صورت عدم حصول توافق، مکانیسم ماشه را فعال خواهند کرد و تحریم‌های بین‌المللی را بازمی‌گردانند. اما تهران نیز در مقابل، ضمن رد مشروعیت این تهدیدها، گزینه‌هایی جدی، چون خروج از معاهده منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای (NPT) را در پاسخ به فشار‌ها روی میز دارد؛ واکنشی که به گفته کارشناسان، از جمله «الی گرانمایه» پژوهشگر شورای روابط خارجی اروپا، می‌تواند به بن‌بستی فراتر از دیپلماسی منجر شود و بحران را به مرحله‌ای خطرناک‌تر بکشاند.
همزمان، حضور تیم فنی آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در ایران در هفته‌های آتی نشان از نوعی انعطاف ایران در زمینه همکاری‌های فنی دارد، هر چند محدودیت‌هایی همچون عدم اجازه بازدید از تاسیسات هسته‌ای نیز تداوم دارد. این تعامل محتاطانه، پس از حملات هوایی اسرائیل و آمریکا به تاسیسات هسته‌ای ایران، به نوعی تلاش برای حفظ حداقل‌های اعتماد متقابل به شمار می‌رود؛ اعتماد لازمی که بدون آن نمی‌توان گام‌های بعدی را در جهت کاهش تنش برداشت.
در این میان، سیاست خارجی ایران نیز بر دو اصل کلیدی استوار است: اول، آمادگی برای مذاکرات جدی با آمریکا به شرط تضمین امنیت ایران در طول روند گفت‌و‌گو‌ها و دوم، لزوم حصول توافقی برد-برد که حقوق ایران در برنامه هسته‌ای‌اش را به رسمیت بشناسد. غریب‌آبادی این نکته را صراحتا بیان می‌کند که «ما برای غنی‌سازی نجنگیده‌ایم، ما برای استقلال و حاکمیت خود جنگیده‌ایم»؛ جمله‌ای که رمز وضعیت کنونی ایران را در صحنه دیپلماسی به‌خوبی بازگو می‌کند؛ وضعیتی که در آن حق حاکمیت و استقلال ملی، خط قرمز سیاست خارجی کشور است.
در سطح منطقه‌ای نیز، حمایت پاکستان از گفت‌و‌گو‌های ایران و اروپایی‌ها و محکومیت حملات اسرائیل به سوریه و غزه، نشان می‌دهد بازیگران منطقه‌ای نیز بیش از هر زمان دیگری خواستار ثبات و کاهش تنش‌ها هستند و نگاه‌شان به حل مسائل از طریق راهکار‌های دیپلماتیک است.
از سوی دیگر، نشست سه‌جانبه ایران، روسیه و چین در تهران بر استمرار هماهنگی مواضع و تلاش‌های مشترک برای مقابله با تحریم‌های ظالمانه تاکید دارد و یادآور می‌شود که ایران در این معادله نه تنها در برابر غرب بلکه در تعاملات منطقه‌ای و جهانی نیز به دنبال توازن استراتژیک است.
به این ترتیب، مذاکرات استانبول نقطه تقاطع تنش‌ها و امیدهاست؛ جایی که ایران و اروپایی‌ها در شرایطی بحرانی، اما محتاطانه تلاش می‌کنند راه‌حلی بیابند که ضمن حفظ منافع ملی ایران، از وخامت بیشتر اوضاع جلوگیری کند. این مسیر نه آسان است و نه بی‌خطر، اما بی‌تردید آزمونی است که نشان خواهد داد آیا دیپلماسی می‌تواند بر گردنه تحریم‌ها و تهدیدها فائق آید یا خیر.
در نهایت، می‌توان گفت که سرنوشت این مذاکرات نه فقط برای ایران و اروپایی‌ها که برای ثبات کل منطقه و حتی معادلات ژئوپلیتیکی فراتر از آن اهمیت دارد. همه نگاه‌ها فردا صبح به استانبول است؛ جایی که احتمالات برد و احتمالات شکست، در کنار هم، روایت آینده‌ای پیچیده و نامعلوم را رقم خواهند زد.
