«برجام»؛ یکی از مهم‌ترین چالش‌های ۲۰۲۳

دیدارنیوز: کوروش احمدی، در پاسخ به این سوال که به نظر وی مهمترین اتفاق رخ داده در عرصه بین‌الملل در سال ۲۰۲۲ چه موضوعی بوده است، گفت: بدون شک حمله نظامی روسیه به اوکراین در ۲۴ فوریه مهمترین اتفاقی بود که در سال ۲۰۲۲ در عرصه بین المللی افتاد و توجه بسیاری در سطح دولت‌ها و نیز در سطح افکار عمومی را به خود جلب کرد.

وی گفت: این تحول به گونه‌ای بود که علاوه بر انعکاس گسترده آن در سطح افکار عمومی و رسانه ها، بلافاصله در سطوح نظری و آکادمیک و مطالعاتی نیز مورد توجه پژوهشگران قرار گرفت و مقاله‌های پژوهشی نیز در مورد آن نوشته شد. علاوه بر اهمیت این اتفاق از نظر تاثیری که بر یک کشور ۴۰ میلیونی گذاشت و موجب آواره شدن میلیون‌ها انسان شد، وقوع این تحول در حریم اروپا و تاثیراتی که احتمال داشت این واقعه بتواند بر نظم بین المللی و صف بندی قوا در سطح جهانی بگذارد، از جمله عوامل دیگری بود که موجب توجه به آن شد. اروپا برای مدتی خود را در معرض تهدید ارتش روسیه یافت؛ ارتشی که بزرگترین زرادخانه هسته‌ای جهان را در اختیار دارد و نیز تصور می‌شد که از نظر نیرو‌های نظامی متعارف نیز حداقل دومین ارتش بزرگ دنیا است.

این دیپلمات پیشین با بیان این که فرض بر این بود که روسیه به آسانی اوکراین را تحت سلطه خواهد گرفت و دولت زلنسکی را سرنگون و دولت مطلوب خود را در کی یف روی کار خواهد آورد، ادامه داد: برخی سوابق مانند غلبه آسان آمریکا بر رژیم بعثی عراق در ۲۰۰۳ و رژیم طالبان در ۲۰۰۱ و روی کارآوردن دولت‌های جدیدی در آن دو کشور، این فرض را تقویت می‌کرد. (هرچند که آمریکا تنها در مراحل بعد و به تدریج با مشکلات حادی در هر دو کشور مذکور مواجه شد.)

وی در این ارتباط افزود: فرض مهمی که برای محافل آکادمیک و مطالعاتی مطرح بود این بود که روسیه می‌توانست با کنترل اوکراین و تهدید اروپای غربی نظم امنیتی دوره بعد از فروپاشی شوروی و خاتمه جنگ سرد را متحول کند و نظم جدیدی که خود در مرکز آن باشد، برقرار کند. حربه انرژی که روسیه در اختیار داشت، تصور وجود اختلاف در کمپ غرب، ناتوانی اروپا به عبور از وابستگی به گاز روسیه، ناتوانی مجموعه غرب به توافق در مورد تحریم روسیه، ضعیف شدن ناتو و ... از جمله عواملی بود که فرضیه شکل گیری نظم امنیتی جدیدی را تقویت می‌کرد، اما مقاومت اوکراین، ناتوانی ارتش روسیه در غلبه بر ارتش اوکراین، کمک نظامی گستره غرب به اوکراین و توافق اعضای ناتو در مورد تقویت ناتو و جذب کشور‌های جدید و فرسایشی شدن جنگ از یک سو و موفقیت کشور‌های غربی به توافق با هم و تلاش نسبتا موفق اروپا برای رهایی از وابستگی به نفت و گاز روسیه از سوی دیگر موجب شد تا روسیه تا این مقطع زمانی به توفیق چندانی در جنگ و نیز در رویارویی با غرب به دست نیابد.

این کارشناس ارشد مسائل بین الملل در پاسخ به این سوال که به نظر وی مهم‌ترین چالش‌های پیش رو در عرصه بین‌الملل در سال ۲۰۲۳ چه خواهد بود؟ تصریح کرد: احتمالا در سال ۲۰۲۳ نیز ادامه جنگ اوکراین و تلاش‌ها برای برقراری آتش‌بس و مذاکره بین روسیه و اوکراین مهمترین و دامنه‌دارترین و اثرگذارترین تحول در عرصه بین‌المللی خواهد بود. نشانه‌هایی از ناحیه مسکو دیده شده که حکایت از درک کرملین از بی سرانجام بودن ماجراجوئی‌شان در اوکراین و آمادگی برای مذاکرات جدی برای خاتمه جنگ دارد. اگر چنین باشد و مسکو واقعا آماده مذاکره برای رسیدن به یک راه حل مورد رضایت دو طرف شده باشد، شاهد تحولات عظیمی در سطح بین المللی خواهیم بود.

وی با بیان این که سوال دیگر در سراسر سال ۲۰۲۳ این خواهد بود که تکلیف اقتصاد چین چه خواهد شد؟ اظهار کرد:طی یکی دو سال گذشته نشانه‌هایی از کاهش رشد و بروز برخی مشکلات اقتصادی در چین مشهود بوده است به طوری که اکنون از رشد حدود ۳ درصدی یا کمتر برای اقتصاد چین در سال آینده سخن می‌رود. این برای چین که به رشد ۸ درصد و بیشتر طی سال‌های اخیر عادت داشته، تحول مهمی خواهد بود.

این دیپلمات پیشین در این ارتباط تصریح کرد: این امر می‌تواند با توجه به سیاست‌های خاص" شی جین پینگ" و گرایش‌های اقتدارگرایانه فزاینده در سیاست‌های او تشدید شود. به هر حال، کاهش جدی رشد اقتصادی در چین اگر محقق شود، تحولی مهم خواهد بود که نه تنها این کشور پر جمعیت بلکه همه جهان را تحت تاثیر قرار خواهد داد و بروز مشکلات بیشتر در آینده برای چین می‌تواند بسیاری از کشور‌ها را نیز با مشکلاتی مواجه کند.

کوروش احمدی با تاکید بر این که یک موضوع دیگری نیز که هم برای ما مستقیما مهم است و هم برای نظام بین الملل، تعیین تکلیف نهایی برجام است، اظهار کرد: اخیرا برخی مقامات ایرانی نشانه‌هایی مبنی بر تمایل به از سرگیری مذاکرات برای احیای برجام را مطرح کرده اند. اعضای اروپایی و آمریکایی برجام هنوز استقبال روشنی از این اعلام آمادگی نکرده اند، اما فرمول بندی واکنش‌های آن‌ها نیز حاکی از این نیست که باب مذاکره را مسدود کرده اند. هر چند که با توجه به اتفاقات چند ماهه اخیر از جمله ادعای شرکت پهپاد‌های ایرانی در جنگ اوکراین و اعتراضات در ایران ممکن است بازگشت به مذاکرات و احیای برجام را برای خود پر هزینه تلقی کرده باشند و به این خاطر تمایل داشته باشند که امتیازی از ایران در ازای احیای برجام دریافت کنند.

وی در همین ارتباط اظهار کرد: مسئله این است که اگر احیای برجام ممکن نشود، در قدم اول ارجاع موضوع به شورای امنیت مد نظر غرب قرار خواهد گرفت و روشن نیست که در شرایط جدید و مشکلاتی که چین و روسیه با آن دست به گریبان هستند، کمکی از دست آن‌ها برخواهد آمد یا خیر.