هفدهمین شماره ستون «از چشم جهان» به مقاله‌ای از نیوزویک اختصاص دارد که به واکنش ایران به تنش‌های در قفقاز جنوبی پرداخته است. واکنشی که به نظر نزدیکی به روسیه بخشی از آن است.
دیدارنیوز: تنش در منطقه قفقاز حالا توجه بسیاری از تحلیلگران مسائل بین المللی را به خود جلب کرده است. جایی که ترکیه و جمهوری آذربایجان ظاهرا با همکاری اسرائیل در حال تحکیم یک اتحاد سیاسی و نظامی هستند. امری که برای ایران یک خطر بزرگ محسوب می‌شود. مقاله تادم اوکونور به واکنش ایران به این رخداد پرداخته است. واکنشی که به نظر تلاش برای بهبود روابط با روسیه بخشی از آن است.
منبع: نیوزویک
نویسنده: تادم اوکونور، نویسنده ارشد نیوزویک و کارشناس امور خاورمیانه
مترجم: حمید رضا بابایی
یک روز پس از انتشار تصویری از رئیس جمهوری آذربایجان که در حال لمس یک فروند پهباد اسرائیلی مرگبار بود، وزیر امور خارجه جدید ایران در همان همسایگی آذربایجان، با همتای روسی اش دیدار کرد. بررسی راه‌های تقویت روابط و ایجاد ساز و کاری برای حل تنش‌های روبه فزون در فراسوی مرز‌های اروپا و آسیا، در دستور کار این مذاکرات قرار داشت.
حسین امیرعبداللهیان پس از ورود به مسکو در چهارشنبه گذشته، نگرانی‌های خود را از فعالیت‌های مشکوک دشمن در منطقه قفقاز اعلام کرد و به خبرنگاران گفت از روسیه انتظار دارد در خصوص "تغییر احتمالی در مرزها، حضور تروریست‌ها و تحرکات صهیونیست‌ها در منطقه که مغایر صلح، ثبات و امنیت منطقه است، ابراز همدردی کند. "
بیشتر بخوانید: آیا امیرعبداللهیان برجام را نجات خواهد داد؟
امیرعبداللهیان سپس با سرگی لاوروف وزیر خارجه روسیه به گفتگو نشست و درباره مسایل مختلف از جمله منطقه قفقاز – که بین دو کشور قرار دارد- و همچنین موضوعات مهم دیگر شامل افغانستان، سوریه، یمن و توافق هسته‌ای که آمریکا از آن خارج شده است، مذاکره کرد.
در پایان مذاکرات، امیرعبداللهیان تاکید کرد که دو کشور روابط خود را در حوزه‌های مختلف و همچنین مسایل بین المللی، بیش از پیش گسترش خواهند داد. وی همچنین نگرانی‌های تهران را در خصوص تغییرات ژئوپولیتیک و حضور اسرائیل و گروه‌های پیکارجو در قفقاز، ابراز کرد.
لاوروف هم به نوبه خود گفت روسیه از تلاش‌ها برای خارج کردن نیرو‌های خارجی از منطقه در چارچوب ساز و کار‌های دریای خزر استقبال می‌کند، اما نامی از اسرائیل نبرد. وی پیشنهاد کرد گروه ۳+۳ با یکدیگر مذاکره کنند، منظور او از این گروه جمهوری‌های بازمانده از شوروی در قفقاز یعنی ارمنستان، جمهوری آذربایجان و گرجستان و نیز "سه کشور بزرگ همسایه" یعنی روسیه، ایران و ترکیه بود.
لاوروف گفت، "دوستان ایرانی ما، و همچنین آذربایجان و ترکیه از این ابتکار استقبال می‌کنند. ما با همکاران ارمنی خود در حال کار به روی این طرح هستیم. ما امیدواریم گرجستان به رغم مشکلات کنونی خود بتواند منافع اساسی خود را در ایجاد چنین ساز و کاری برای رایزنی و تصویب تصمیمات گرفته شده، محقق و برای پیشرفت منطقه که از مدت‌ها قبل به خاطر مناقشات طولانی متوقف شده است، اقدام کند.
ماریا زاخارووا سخنگوی وزارت خارجه روسیه روز پنج شنبه در کنفرانسی خبری بر موضع مسکو در این زمینه تاکید کرد. وی گفت، "اولویت ما همچنان تضمین ثبات ژئوپولیتیک و ثبات در منطقه قفقاز جنوبی است. کشور ما در حال دنبال کردن سیاستی مناسب و جامع است، از جمله از طریق مذاکره با تمام بازیگران منطقه ای. "
منطقه قفقاز از مدت هات قبل بستری برای منافع مشترک و اغلب مختلف در میان قدرت‌های محلی و همسایگان مقتدر بوده است.
ارمنستان متحد روسیه است و آذربایجان و ترکیه را دشمنان دیرینه خود می‌پندارد، هم به خاطر اتهامات قدیمی نسل کشی ارامنه در سال‌های آخر امپراتوری عثمانی و هم به خاطر مناقشه اخیر در خصوص قره باغ. این منطقه از نظر جامعه بین الملل جزء خاک آذربایجان بوده است و از پایان جنگ خونین بین دو طرف در اواخر دهه ۱۹۸۰، ساکنان آن را ارامنه تشکیل می‌دهند. پارسال که جنگ بار دیگر درگرفت، نیرو‌های آذربایجانی از همان ابتدا دست بالا را داشتند. آن‌ها از حمایت پهباد‌های مرگ آور ترکیه و اسرائیل برخوردار بودند، اما پس از موافقت روسیه با استقرار نیرو‌های حافظ صلح در منطقه، جنگ متوقف شد.
آذربایجان نیز ترکیه را شریک نزدیک خود می‌پندارد و با روسیه و ایران روابطی غیرقابل پیش بینی دارد به ویژه آن که تخمین زده می‌شود بیش از یک چهارم جمعیت ایران از قوم آذری هستند. ایران در پاسخ به جنگ‌های سال گذشته که دامنه آن به این کشور نیز کشیده شد، ارتش خود را به حال آماده باش کامل درآورد و باز هم ماه گذشته به مانور‌های نظامی آذربایجان، ترکیه و پاکستان واکنشی منفی نشان داد.
هفته گذشته ایران یک رشته مانور‌های نظامی گسترده خود را در منطقه اجرا کرد که انتقاد الهام علی اف رئیس جمهور آذربایجان را در پی داشت. او از این مانور‌ها به عنوان "حادثه‌ای بسیار شگفت انگیز" یاد کرد.
علی اف به خبرگزاری آناتولی ترکیه گفت، "هر کشوری می‌تواند در خاک خود مانور برگزار کند. این خاک خودشان است. اما چرا اکنون و در مناطق مرزی ما؟ ".
اما سعید خطیب زاده سخنگوی وزارت خارجه ایران گفت از نظر کشورش رفتار علی اف "بسیار شگفت انگیز" بود. وی هفته گذشته در کنفرانسی خبری گفت مانور نظامی ایران "مساله‌ای حاکمیتی است و تنها برای صلح و ثبات کل منطقه برگزار می‌شود. "
وی گفت تهران روابطی خوب با جمهوری آذربایجان دارد و با باکو در تماس است، با این وجود هشدار داد حضور اسرائیل نزدیک مرزهایش خط قرمز ایران است.
خطیب زاده گفت، "البته مشخص است که جمهوری اسلامی ایران حضور رژیم صهیونیستی را نزدیک مرزهایش تحمل نخواهد کرد، حتی اگر اقدامی نمایشی باشد؛ و در این خصوص هر اقدامی که برای حفظ امنیت ملی خود لازم بداند، انجام خواهد داد. "
پس از آن بود که آذربایجان و ترکیه یک مانور مشترک نظامی دیگر برگزار کردند تا آمادگی رزمی خود را به نمایش بگذارند.
روز سه شنبه، علی اف در شهر جبراییل نزدیک مرز ایران مقابل دوربین رسانه‌های دولتی قرار گرفت تا ظاهرا پیامی جدید بدهد، زیرا لبخند زنان، در حال لمس چیزی بود که به نظر می‌رسید یک فروند پهباد"هاروپ" ساخت اسرائیل باشد. این پهباد برای انتقال مهمات تعبیه شده است. این سلاح، مدل همان پهبادی بود که دقیقا یک سال پیش به صورت گسترده در جنگ قره باغ از آن استفاده شد، مناقشه‌ای که در آن جمهوری آذربایجان منطقه جبراییل را بار دیگر به کنترل خود درآورد.
تنش‌ها در این منطقه حتی عمیق‌تر از مسایل سیاسی در قفقاز است. در مناقشه سال گذشته بود که تعدادی از کشور‌ها از جمله فرانسه، ایران و روسیه، ترکیه را متهم کردند که از سوریه نیرو‌های جنگ جو به منطقه قره باغ منتقل می‌کرده است تا در جبهه آذربایجان علیه نیرو‌های ارمنی بجنگند.
ترکیه از تلاش‌های ده سال گذشته برای برکناری بشار اسد رئیس جمهور سوریه حمایت کرده است، در حالی که ایران حامی اسد بوده است، چه به صورت مستقیم و یا از طریق نیرو‌های مبارز متحد خود در سراسر خاورمیانه. ترکیه بار‌ها این ادعا را تکذیب کرده است، اما ایران به ویژه نگران حضور عناصری بود که با آن‌ها در سوریه سرجنگ داشت، عواملی که نزدیک مناطق مرزی جمهوری اسلامی فعال بودند.
مسکو نیز حامی بشار اسد بوده است؛ در همین حال روسیه، ایران و ترکیه نیز به صورت سه جانبه در مذاکرات مربوط به سوریه مشارکت می‌کنند، اما پیشرفت چندانی از این مذاکرات حاصل نشده است. اسرائیل نیز دایما در سوریه عملیات اجرا می‌کند و می‌گوید در حملات هوایی خود نیرو‌های تحت الحمایه ایران را هدف قرار می‌دهد.
روز سه شنبه و همزمان با تشدید بحران در قفقاز، رئیس ستاد نیرو‌های مسلح اسرائیل - آویو کوهاوی – گفت نیرو‌های او همچنان علیه ایران و برنامه‌های هسته‌ای آن فعال خواهند بود.
کوهاوی گفت، "عملیات برای نابود کردن توانایی‌های ایران ادامه خواهد یافت، در هر جا و در هر زمان؛ و طرح‌های عملیاتی علیه برنامه هسته‌ای ایران نیز همچنان ادامه خواهد یافت و برنامه‌های جدید ابداع خواهد شد. "
روز بعد، ژنرال فدوی، جانشین فرمانده کل سپاه پاسداران، ادعای اسرائیل را "فقط مهملات" خواند و آن را رد کرد. وی این سخنان را در مصاحبه با شبکه المسیره یمن اعلام کرد.
فدوی در همان روز، در حاشیه برنامه‌ای در مجتمع فرهنگی تلاش در تهران، بروز تنش میان ایران و همسایگانش در قفقاز را بی اهمیت خواند، اما در خصوص عکس علی اف با پهباد اسرائیلی، واکنش نشان داد.
فدوی در سخنانی که خبرگزاری دانشجویان ایران – ایسنا- مخابره کرد، گفت، "عکس گرفتن با محصول کشور دیگر، افتخار نیست. "
