چهار «ت» توسعه چابهار

دیدارنیوز ـ محمد بلوچ‌زهی در یادداشتی نوشت: بی‌ترید پیمودن راه توسعه سیستان و بلوچستان پرقابلیت و پهناور و نیز شکوفایی و پیشرفت همه‌جانبه این استان کمتر برخوردار و محروم که در بسیاری از جهات دارای پایین‌ترین ضریب برخورداری از شاخص‌های توسعه‌ای از جمله زیرساخت‌های راه، آب، بهداشت، آموزش، فرهنگ و هنر و ... است؛ بدون توجه به توسعه بندر استراتژیک چابهار و ظرفیت‌های بی‌انتها و بالقوه آن همان آب در هاون کوبیدن است و لقمه را از دور گردن بر دهان بردن. در اهمیت موقعیت ممتاز چابهار و نقش استراتژیک آن که یکی از مهم‌ترین مناطق کشور و تنها بندر تجاری ایران خارج از تنگه هرمز است و نیز نقطه اتصال کریدور شرق به آب‌های آزاد و همین‌طور نزدیک‌ترین بندر به بازار‌های آسیای میانه که قابلیت مرکزیت مهم در تجارت جهانی، تراتزیت کالا را دارد و در توسعه اقتصادی می‌تواند نقش قابل توجهی ایفا کند؛ تاکنون بسیار سخن‌ها به میان آمده است و بحث و نظر. همچنین در اینکه دولت طی سال‌های گذشته با توجه ویژه نسبت به تقویت نقش و جایگاه چابهار در اقتصاد ملی و منطقه‌ای، تمرکز بر توسعه ناوگان حمل و نقل دریایی، ریلی و جاده‌ای و افزایش ظرفیت تخلیه، بارگیری و ترانزیت کالا این بندر سالیانه به ۲۰ میلیون تن موفق عمل کرده شکی نیست و بار‌ها به این مهم نیز پرداخته شده است. توسعه ترانزیت کالا و تجارت منطقه‌ای با انعقاد تفاهمنامه چند جانبه بین کشور‌های همسایه از جمله هند، افغانستان، چین و... تلاش و برنامه‌ریزی برای توسعه دامنه این همکاری‌های فیمابین اغلب کشور‌های آسیای میانه را نیز نباید از نظر دور داشت که در سال‌های گذشته رایزنی‌ها هدفمندی صورت گرفته است. اما در عرصه تولید هر چند بنا بر اعلام مسوولان منطقه آزاد تجاری و صنعتی چابهار ارزش تولیدات این منطقه آزاد به افزایشی چند برابری در سال‌های اخیر رسیده ولی همچنان این منطقه در توسعه تولید نسبت به سایر مناطق آزاد عقب مانده و راهی بس پر پیچ و خم و طولانی را در پیش دارد و از همه مهم‌تر سهم ناچیزی در ایجاد اشتغال خیل عظیم بیکاران منطقه داشته است. اگر چه مسیر توسعه سیستان و بلوچستان از راه پیشرفت همه‌جانبه و رونق چهار «ت» توسعه «تجارت و ترانزیت، تولید، توریسم و تامین امنیت» چابهار، تنها بندر اقیانوسی کشور می‌گذرد، اما نادیده گرفتن «ت» پنجم ستون توسعه یعنی «توانمندسازی جامعه محلی» و نیز به تبع آن تاکید و تمرکز بر نقش «تبادلات و دیپلماسی فرهنگی» و کارکرد آن در تسریع روند توسعه منطقه می‌تواند راه رسیدن به توسعه محلی و ملی را کند کند و دشوار. باید به یاد داشت که چابهار و سیستان و بلوچستان سوای از جاذبه‌های توریستی، ظرفیت‌های استراتژیک تجاری، ترانزیتی، تولیدی و اقتصادی پتانسیل‌های بی‌بدیل جریان‌ساز دیگری همچون فرهنگ و هنر دارد که متاسفانه تاکنون مورد غفلت واقع شده است و بی‌مهری و کم‌توجهی. جدی نگرفتن و بی‌اعتنایی نسبت به نقش و کارکرد فرهنگ و هنر در تحقق برنامه‌های توسعه‌ای و غفلت در تاثیر راهگشای این عرصه بر تسریع روند رشد و پیشرفت همه شمول منطقه نشان از عدم درک حوزه فرهنگ و هنر و بیگانگی نسبت به اولویت‌گذاری‌ها در تحقق توسعه دارد که استمرار این رویکرد می‌تواند لطمات و صدمات بسیار جدی بر پیکره نحیف فرهنگ و هنر منطقه وارد کند و بی‌اعتمادی، بدبینی و شکاف اجتماعی بیش از پیش را نسبت به عملکرد و رویکرد در پیش گرفته فعلی منطقه آزاد مضاعف کند. همواره رویکرد در پیش گرفته نسبت به عرصه فرهنگ و هنر که پیش‌شرط توسعه منطقه است و ضرورت رسیدن به رشد و توسعه همه‌جانبه، بسیار سطحی بوده است و غیرتخصصی و تزیینی و نیز متاسفانه بی‌توجه به زیرساخت‌های توسعه جوامع محلی و تربیت و تقویت نیروی انسانی ماهر و اقدامات بنیادی زیرساختی فقط خلاصه شده است به سرمایه‌گذاری در ساخت چند فیلم، مستند و مجموعه‌های تلویزیونی، ساخت محدود مدرسه، برگزاری جشن‌های مناسبتی و احداث چند کتابخانه و اقداماتی از این دست که نه تنها تاثیر چندانی بر تقویت فرهنگ و هنر بومی ندارد و توانمندسازی جوامع محلی، بلکه شکاف و نارضایتی از عملکرد و رویکرد در پیش گرفته را روز به روز مضاعف می‌کند و پررنگ.

مسلما با تمرکز بر توسعه زیرساخت‌های فرهنگی و اقدامات بنیادین در این زمینه و تقویت رویکرد فرهنگ‌محور در تبادل اندیشه برون‌مرزی ضمن اینکه رونق دیپلماسی فرهنگی را برای کشور به ارمغان خواهد آورد، تقویت فرهنگ ملی و محلی را نیز موجب خواهد شد. فراموش نکنیم مستحکم‌ترین، پر بازده‌ترین و ریشه‌دار‌ترین تبادل بین کشور‌ها «تبادل از نوع فرهنگی» است که در صورت توجه و تمرکز به این مهم ضمن توانمندسازی جوامع محلی، تقویت چهار «ت» تولید، تجارت و ترانزیت، توریسم؛ معرفی و صادرات تولیدات فرهنگی، مشارکت در توسعه را به دنبال خواهد شد و تضمین در «ت» دیگر توسعه یعنی «تامین امنیت پایدار» محلی و ملی را.