آیین‌های غدیر در ایران: از «برادر گفتگی» تا برپا کردن حجله

دیدارنیوزـنسرین نیکنام حلول ماه ذیحجه برای همه مسلمان به ویژه شیعیان همیشه با شادی و شادمانی همراه است؛ در این ماه مولای مان علی بن ابیطالب از سوی رسول اکرم (ص) برگزیده شد تا رسالت و هدایت بشر را به عهده بگیرد و شیوه زندگی اش، مرام و مردانگی اش، روح بلندش، مهربانی اش و ... همه و همه چراغ راهی شود برای بشر از هزاران سال پیش تاکنون؛ این روز که به نام عید غدیر ثبت شده است آیین و رسوم ی دارد که در هر استان به فراخور فرهنگ و دیدگاه های مذهبی برگزار می شود.

در این گزارش با برخی از این آداب و رسوم آشنا می شوید. اما به نظر می رسد به دلیل شیوع ویروس کرونا این مراسم ها یا برگزار نشود یا بی شک مانند سال های گذشته پرشور نخواهد بود.

دید و بازدید؛ مهمترین رسم ایرانی در عید غدیر/ کاشان

دید و بازدید از سادات که تقریبا در همه شهرها و استان های کشور مرسوم است اما کاشانی ها صبح روز عید به دیدار سادات و ذریه امیرالمومنین(ع) می روند و با گفتن عبارت «الحمدلله الذی جعلنا من المتمسکین بولایهْ امیرالمومنین والائمهْ علیهم السلام» در حال ملاقات ادای احترام به سادات می کنند و سادات نیز ضمن پذیرائی با شربت و شیرینی و اهداء هدیه ای به رسم یادبود از مهمانان قدردانی می کنند.

"برادر گفته" / خراسان شمالی

عقد اخوت یا پیمان برادری که در خراسان شمالی به آن "برادر گفته" می گویند از آداب مهم شهرهای این استان در عید غدیر است. در این مراسم دو نفری که مدتی از دوستی آنها می گذرد و رفیق گرمابه و گلستان یکدیگر شده اند، در این روز به امید استحکام بیشتر این دوستی و پایبندی به برخی وظایف فراتر از دوستی معمولی پیمان برادری می بندند. آنها دست راست یکدیگر را می گیرند و ذکر «واخیتک فی الله و صافیتک فی الله و..»  را می خوانند و یا آن طور که از گذشته رسم بوده قرائت صیغه برادری را به روحانی و یا امام جماعت مسجد می سپارند.

از هدیه "ته کیسه" تا "حنابستن" گوسفندان قربانی / مازندران

به نظر می رسد یکی از مراسم های جالب در ایران را مازندرانی ها رقم می زنند؛ مردم این استان در روز عید غدیر وقتی به دیدن سادات می روند، سکه ای را به عنوان «ته کیسه» به سادات می دهند و در عوض آن پارچه سبز و سفید رنگی را از دست سید یا سیده به عنوان تبرک دریافت می کنند. در این روز گوسفند یا بره قربانی را حنا می بندند و تا آفتاب نزده قربانی می کنند. کسانی که نذر دارند به هر نیتی که باشد انگشت به خون می زنند و به پیشانی می مالند.

عیدی خاص و مراسم  "نثور"/ کیش

کیش وندان هم آیین و مراسم های خاصی دارند، آنها در چند نوبت جشن و مولود خوانی را در حسینیه های جزیره برگزار می کنند. اما جالب است بدانید که عیدی دادن در بین کیش وندان با سایر استان ها تفاوت دارد، آنها در جشن هایشان شرکت کنندگان دست های یکدیگر را به نحو خاصی می گیرند، به طوری که انگشت شست خود را روی شست دیگر فشار می دهند و این دعا را می خوانند: "الحمد الله علی الکمال الدین، الحمدالله اتمام نعمه و رضی رب وولایت علی بن ابی طالب."

در پایان این مراسم، آیینی موسوم به « نثور » برگزار می شود. در این آیین خانواده نوزاد تازه متولد شده مقداری تنقلات و.. . با خود در یک سبد بزرگ به نام "جفیر" به حسینیه می آورند و روی سر نوزاد می ریزند و بچه های کوچک با سر و صدا تنقلات را از پایین جمع آوری می کنند. بخشی از این مراسم نیز مربوط به نو عروسان است.

نامگذاری فرزندان به نام مولا علی (ع)/ حاجی آباد/ هرمزگان

مردم حاجی آباد هرمزگان صبح اول وقت روز عید غدیر به دفتر امام جمعه مراجعه می کنند و با هم به صورت پیاده به زیارت امامزاده «سید محمد» و «امیر نظام الدین» دو تن از نوادگان امام موسی کاظم(ع) در حوالی شهر حاجی آباد می روند.

در حاجی آباد هم از قدیم الایام رسم براین بوده که در روز عید غدیر خم برای هر نوزاد پسری که متولد می شده اسم انتخاب می کنند اسامی برگرفته از اسم حضرت علی(ع) علیداد،قربانعلی و مشابه آن را به عنوان نام وی انتخاب می کردند. زیارت در قدمگاه امیرالمومنین(ع) از دیگر رسوم قدیمی مردم حاجی آباد بوده است.

برپایی حجله /میناب ساکنان شهر میناب دومین شهر پرجمعیت استان هرمزگان در این روز در ابتدای صبح غدیر حجله ای برپا می کنند که به آن حجله امام علی(ع) می گویند و برپایی این حجله شادی با مولودی خوانی و آیین شادی و کف زدن های ممتد به شیوه سنتی مردم منطقه که از میدان ولایت تا مسجد امام را به فاصله یک کیلومتر در بر می گیرد، همراه می شود.

بهترین پوشیدن لباس/زنجان

یکی از سنت‌های دیرین مردم زنجان برگزاری جشن‌های غدیر در منازل است که با حضور همسایه‌ها و اقوام و آشنایان برگزار می‌شود، این مراسم با مولودی‌خوانی و سخنرانی درباره ابعاد مسئله غدیر همراه است، پخش نقل و شیرینی و شکلات در بین مردم از رسومی است که از قدیم در زنجان وجود دارد.

این عید در نزد زنجانی‌ها به معنای عرض علاقه و ارادت به خاندان پیامبر اکرم (ص) به ویژه فرزندان علی (ع) و فاطمه (س) است و مردم با حضور در تکایا، مساجد و امامزادگان در جشن و سرور این روز شرکت می‌کنند. پوشیدن بهترین و پاکیزه‌ترین لباس از دیگر رسوم زنجانی‌ها است.