سازمان ملل کمیته حقیقت‌یاب درباره ترور سردار سلیمانی تشکیل دهد

دیدارنیوز ـ مژگان فرجی: بامداد جمعه ۱۳ دی ماه تلویزیون دولتی عراق گزارش کرد که در اثر یک حمله هوایی در فرودگاه بغداد به دو کاروان خودرو‌های گروه حشد الشعبی، سردار قاسم سلیمانی فرمانده نیروی قدس سپاه پاسداران به همراه چند رهبر حشد الشعبی به شهادت رسیده است.

یک روز پس از اعلام عمومی این اتفاق، دونالد ترامپ رئیس‌جمهوری آمریکا در گفت‌و گویی با خبرنگاران مطرح کرد که دستور ترور قاسم سلیمانی را داده تا جنگ را متوقف کند نه اینکه یک جنگ را آغاز کند. دونالد ترامپ همچنین با تاکید براین مسئله که به دنبال تغییر رژیم در ایران نیست، گفت: «سلیمانی در حال طراحی حملات قریب الوقوع علیه دیپلمات‌ها و پرسنل آمریکایی بود و جلوی این کار وی گرفته شد.»

با وجود تاکید ترامپ بر این مسئله، جان بولتون مشاور امنیت ملی سابق آمریکا در توئیتی به افرادی که در ترور قاسم سلیمانی دخالت داشتند، تبریک گفت و ابراز امیدواری کرد که این نخستین قدم در راه تغییر رژیم در ایران باشد.

ایالات متحده آمریکا همچنین پس از این اقدام و اظهار نظر‌های رئیس‌جمهوری آمریکا عنوان کرد که سه هزار سرباز جدید به خاورمیانه اعزام می‌کند. محافل دولتی آمریکا گفتند این "اقدام محتاطانه" پنتاگون برای رفع هر گونه تهدیدات فزاینده علیه نیرو‌های نظامی این کشور در منطقه انجام می‌گیرد.

در رابطه با بهانه و ادله آمریکایی‌ها بابت شهادت سردار سلیمانی، دیدارنیوز با رضا نصری حقوقدان بین‌المللی و کارشناس سیاست خارجه به گفتگو پرداخته که در ادامه می خوانید.

 دیدارنیوز: دلایل به شهادت رساندن سردار سلیمانی توسط دولت ایالات متحده آمریکا چه بوده است؟

نصری: دولت آمریکا ادعا می‌کند یک «تهدید قریب‌الوقوع» از جانب سردار سلیمانی، شهروندانش را تهدید می‌کرده! آن‌ها به دروغ این دلیل را عنوان می‌کنند که بتوانند بگویند در چهارچوب «دفاع مشروع» این اقدام را انجام داده‌اند تا یک توجیه شبه حقوقی داشته باشند. اما شواهد و قرائن نشان می‌دهد «تهدید قریب‌الوقوع» در کار نبود و سایر توجیهاتی هم که به صورت پراکنده و جسته و گریخته عنوان کرده‌اند به همان اندازه از نظر حقوقی غیرقابل قبول است. در واقع، ترور سردار سلیمانی هم از نظر حقوق بین‌الملل و هم از نظر قوانین داخلی آمریکا «جرم» و یک اقدام جنایتکارانه به حساب می‌آید که می‌تواند برای آمرین و عاملین آن «مسئولیت کیفری شخصی» در پی داشته باشد. در هر حال، بدون شک روایت و توضیح رسمی دولت آمریکا آنقدر سُست و بی‌اساس است که پیگیری نیازدارد. در این راستا، معتقدم ضروری است یک کمیته حقیقت‌یاب (United Nations Fact-Finding Mission) توسط سازمان ملل برای تحقیق و تفحص در مورد این پرونده تشکیل شود. گزارش نهایی چنین کمیته‌ای ممکن است موجب شود مرتکبین این جنایت پس از پایان دورهٔ زمامداری‌شان مورد پیگرد حقوقی قرار گیرند و احیاناً باقی عمر را مانند جنایتکاران متواری سپری کنند. گزارش این کمیته حتی دست شاکیان را برای طرح شکایت از مقامات آمریکا در دادگاه‌های آمریکا نیز باز می‌گذارد.

دیدارنیوز: این کار ترامپ تا چه اندازه به بحث استیضاح یا انتخابات آینده آمریکا ارتباط پیدا می‌کند؟

نصری:اخیراً برخی رسانه‌های آمریکا این فرضیه را مطرح کرده‌اند که ترامپ دستورِ ترور سردار سلیمانی را پیش از انتشار کتاب خاطرات جان بولتون و برای باج‌دهی به او جهت ممانعت از شهادت و نقش‌آفرینی او در روند استیضاح‌اش صادر کرده است. در واقع برخی معتقدند طیفی از گزینه‌ها برای برخورد با سپاه قدس از ماه‌ها قبل پیش روی ترامپ قرار گرفته بود که یکی از این گزینه‌ها ترور سردار سلیمانی بود. طبق گزارش‌های اخیر، گفته می‌شود ترامپ چهار روز پیش از ترور سردار از محتوای کتاب بولتون مطلع می‌شود و تصمیم می‌گیرد با این کار، جان بولتون را - که در زمان مسئولیت‌اش طرفدار گزینهٔ ترور بود - در فرآیند استیضاح در جبهه طرفداران خود نگه دارد. در هر حال، دلیل آن‌ها هر چه باشد، لازم است حقیقت از طریق یک کمیته بین‌المللی کشف شود.

دیدارنیوز: آیا ترامپ با ترور سردار سلیمانی برای خود برگ برنده‌ای به دست آورد؟

نصری: برآورد اولیه ترامپ با ترور سردار سلیمانی این بود که برگ برنده‌ای نصیب خود خواهد کرد. دولت او چند ماه پیش از آن، «سپاه پاسداران» را در فهرست «سازمان‌های تروریستی خارجی» قرار داده و همزمان تبلیغات گسترده‌ای علیه شخص سردار سلیمانی آغاز کرده بود تا او را به عنوان یک وجههٔ خطرناک و تروریست نزد افکار عمومی مطرح کند. او تصور می‌کرد این تبلیغات به اندازه کافی به بار نشسته و افکار عمومی از ترور سردار سلیمانی - مانند قتل بن لادن یا ابوبکر البغدادی - استقبال خواهد کرد! اما واکنش شگفت‌انگیز مردم ایران و منطقه به ترور سردار سلیمانی - و بدرقه‌ی عجیبی که از ایشان شد - چنان ترامپ و افکار عمومی را مبهوت کرد که هیچ مشاور و تحلیل‌گری در کاخ سفید تصور نمی‌کرد. محکوم کردن‌ها و واکنش‌های منفی بسیاری از روشنفکران، دانشگاهیان، نامزد‌های انتخاباتی، مشاهیر و شخصیت‌های برجسته در درون آمریکا نیز دور از انتظار بود و بسیاری را شگفت‌زده کرد. به عنوان مثال، «بنیامین فرنس» - حقوقدان برجسته و سالخوردهٔ آمریکایی که در دادگاه نورنبرگ در سال ۱۹۴۱ «دادستان» بود - طی یک مقاله به شدت اقدام دولت متبوع خود را تقبیح کرد و آن را یک جنایت بین‌المللی خواند که با هر آنچه - به زعم او - «ارزش آمریکایی» خوانده می‌شود مغایرت دارد. واکنش نظامی ایران به این اقدام نیز - که در عمل، اولین حمله نظامی یک دولت به یک پایگاه نظامی آمریکایی در ۸۰ سال گذشته بود - موضوعی است که قطعاً در مناظرات انتخاباتی ایالات متحده به زیان ترامپ تمام خواهد شد. امروز این انتقاد مطرح شده است که ترامپ با سیاست‌های غلط خود در قبال ایران - از جمله خروج از برجام، «فشار حداکثری» و ترور سردار سلیمانی - نه تنها آمریکا را در آستانه جنگ قرار داد بلکه عملاً کاری کرد که ابهت و «بازدارندگی» این کشورپس از ۸۰ سال زیر سئوال برود.

دیدارنیوز: ترامپ بار‌ها اعلام کرده که در پی جنگ با ایران نیست، این را پس از ترور سردار سلیمانی هم مجددا مطرح کرد، آیا دولت او از یک استراتژی یا طرح بلند مدت در برابر ایران برخوردار است؟

نصری:ترامپ در قبال ایران تاکنون مرتکب محاسبات بسیار غلطی شده است. مشاوران ترامپ به او اطمینان داده بودند که خروج از برجام و اِعمال «فشار حداکثری» در عرض چند ماه ایران را «تسلیم» خواسته‌های او خواهد کرد. همچنین، این تصور را برایش ایجاد کرده بودند که اروپا و بسیاری از کشور‌های جهان پس از خروج آمریکا از برجام با او همراهی خواهند کرد. در واقع، مشاورین ضدایرانی ترامپ خود نیز تصور می‌کردند که می‌توانند «نقشهٔ راه» جان بولتون را - که یک سال پیش از خروج آمریکا از برجام منتشر شده بود - به اجرا بگذارند و نتایج دلخواه را هم بدست بیاورند. اما شاهد بودیم که این محاسبات تا حدود بسیار زیادی، غلط از آب درآمد. ترور سردار سلیمانی را نیز باید در چهارچوب همین توصیه‌ها و محاسبات غلط ارزیابی کرد.

دیدارنیوز: تحلیل شما درباره افزایش تنش در منطقه در نتیجه این اتفاق چیست؟

نصری: ایران و آمریکا وارد فاز جدیدی با یکدیگر شده اند. این فاز حساسی است که نیاز دارد با درایت و طمأنینه مدیریت شود. در واقع، در این مقطع از رابطه میان دو کشور، هم تهدید وجود دارد و هم فرصت. یکی از این فرصت‌ها این است که ایران می‌تواند - با ابتکار عمل - به صورت مستقیم روی انتخابات آمریکا در چند ماه آینده تاثیر بگذارد و از قِبَلِ این تاثیرگذاری، نتایج و وضعیت مطلوب خود را بدست بیاورد. البته، این ابتکار عمل مستلزم این است که در صحنه سیاست داخلی نیرو‌های مختلف یار و هم‌افزای یکدیگر باشند. اگر بنا باشد - آنطور که عده‌ای می‌خواهند - مجلسی در اسفندماه تشکیل شود که در عمل دولت را «خفه» کند؛ یا اگر بنا باشد سال پایانی دولت روحانی با درگیری سیاسی و فرسایشی سپری شود، چه بسا در عرصه سیاست خارجه هم دچار آسیب شویم.