خوشبختانه بنیاد مسکن کارهای زیادی در روستاها دارد. از بحث تهیه و اجرای طرح‌های هادی، طرح‌های گردشگری و بافت‌های با ارزش تا ساخت مسکن روستایی، بازسازی مناطق آسیب دیده از حوادث غیرمترقبه، صدور اسناد مالکیت روستایی، همگی نشان می‌دهد که یک پکیجی را در روستا در زمینه‌های عمرانی انجام می‌دهد. برای سال جاری در استان‌های مختلف موضوعاتی پیش‌بینی شده است و ظرف هفته جاری مراسمات مختلفی برگزار خواهد شد. با اعتباری در حدود ۴۶۰ میلیارد تومان، تهیه طرح هادی برای حدود ۱۴۶۸ روستا به اتمام می‌رسد و ابلاغ می‌شود. در ۱۱۴۸ روستای کشور طرح‌های هادی و بهسازی روستا انجام شده و مورد بهره‌برداری قرار می‌گیرد.
دیدارنیوز ـ پرستو بهرامی‌راد: ۱۵ مهر ماه روز ملی روستا و عشایر در تقویم رسمی کشور ثبت گردیده است. در واقع مرکز توسعه روستایی این تقاضا را از شورای فرهنگ عمومی نموده که به منظور تجلیل و تقدیر از زحمتکشان روستایی و عشایری و یاد کردی از خدمات ارزنده آنان به کشور، روزی را به نام روز روستائیان و عشایر معرفی و نام‌گذاری نمایند.
معرفی چنین روزی می‌تواند به توسعه و ترویج فرهنگ روستایی و حفظ اصالت دیرین آن کمک کند. قطعاً نقش روستا و روستائیان کشور در هر دوره و زمانه‌ای را به‌ویژه در زمینه توسعه و رشد اقتصادی نباید نادیده گرفت؛ زیرا این قشر با وجود کاستی در امکانات اولیه زندگی و امور رفاهی، برای عمران و آبادانی کشور زحمات فراوانی را متحمل گردیده‌اند.
در سالهای اخیر طرحی در روستاهای کشور زیر نظر بنیاد مسکن انقلاب اسلامی به نام «طرح هادی» در حال اجرا است. این طرح به منظور بهسازی روستاها و به جهت ممانعت از مهاجرت روستائیان به شهرها آغاز شد و امروز به توسعه گردشگری در روستاها منجر شده است. روستاهای کشور نیاز به رسیدگی ویژه‌ای دارند و امید است که هر چه سریعتر روستاها از امکانات متناسب برای زندگی برخوردار شوند.
دیدارنیوز در روز روستا با محمدرضا شاملو معاون عمران روستایی بنیاد مسکن انقلاب اسلامی به گفت‌وگو پرداخته و شرایط بهسازی و بازسازی روستاها را بررسی کرده است.
ببینید: گفتگوی دیدارنیوز با محمدرضا شاملو معاون عمران روستایی بنیاد مسکن در آپارات
در ادامه می توانید این گفتگو را بخوانید.
دیدارنیوز: وقوع سیل و زلزله در سالهای اخیر، بسیاری از روستاهای ما را تحت تأثیر قرار داده است که از نشانه‌های آن، تخریب فراوان است. این مسئله شاید به این دلیل باشد که خانه‌های روستایی ما وضعیت خوبی نداشتند، لذا میزان تخریبشان بیشتر از شهرها بود. بنیاد مسکن بعد از سیل و زلزله چه راهکاری را در نظر گرفته که خانه‌های روستایی قوی‌تر از قبل باشند؟
محمدرضا شاملو: من ابتدا روز روستا را به همه روستائیان عزیز کشورمان تبریک می‌گویم. عرض کنم به هر حال این یک واقعیت است که واحدهای مسکونی در مقایسه با مناطق شهری از دوام کمتری برخوردار بودند. متأسفانه در هر حادثه‌ای، عمده خسارات را در روستاها شاهد بودیم. تقریباً بعد از زلزله بم یک تصمیم خوبی در کشور گرفته شد که واحدهای روستایی، نوسازی و مقاوم‌سازی شود. بر اساس مصوباتی که مجلس و دولت در سنوات مختلف داشته اند و این هم در حال حاضر ادامه دارد، قرار شد که سالانه دویست هزار واحد روستایی نوسازی و مقاوم‌سازی شوند. در این زمینه خوشبختانه کار بزرگی در کشور صورت گرفته است و بیش از یک میلیون و هشتصد هزار واحد تاکنون از واحدهای مسکن روستایی از تسهیلات مسکن روستایی و مقاوم‌سازی بهره‌مند شدند. واحدهایی هم که در طی این سال‌ها بر اثر حوادث، نوسازی شدند، عدد قابل توجه بالای دو میلیون و دویست هزار واحد می‌شود. در این زمینه کارهای خوبی صورت گرفته، اما همچنان تعدادی واحدهای غیر مقاوم در روستاها وجود دارد. اما نسبت به گذشته کمتر شده است. اگر شما زلزله‌های مختلفی که اتفاق افتاده است و حوادثی که مشابه سیل سال قبل اتفاق افتاده، بررسی و کنترل کنید در مقایسه با گذشته خیلی میزان خسارت‌ها کمتر شده است. اما بنیاد مسکن در راستای ماده ۵۹ قانون برنامه ششم برنامه‌ای دارد که دولت هم مصوب کرده که کماکان بحث مقاوم‌سازی ادامه پیدا کند. در سال جاری دویست هزار مسکن روستایی در برنامه بنیاد هست.
دیدارنیوز: می‌خواهم در مورد طرح هادی از شما سؤال بپرسم. طرحی که بنیاد مسکن برای بهسازی شرایط روستایی پی‌ریزی آن را داشته است. روند این طرح به چه صورتی بوده است؟ چون تا جایی که اطلاع دارم روند گردشگری هم به این طرح اضافه شده است.
شاملو: طرح هادی مقاطع مختلفی را طی کرده است. دهه ۶۰ این طرح تحت عنوان طرح‌های روانبخشی و بعد بهسازی روستاها مطرح شد. آن زمان در واقع بیشتر توجه به اصلاح معابر بود تا مسیر تردد مردم تسهیل شود و همچنین دفع آب‌های سطحی انجام شود. به تدریج با توفیقی که این طرح داشت و استقبالی که اهالی روستاها داشتند در ماده هفت قانون اساسنامه بنیاد مسکن طرح‌های هادی به عنوان یک وظیفه بنیاد مصوب شد و این وظیفه تا الان ادامه داشته است. طبعاً شرح خدمات طرح مورد بازنگری قرار گرفت، سیاست‌های حاکم بر طرح تغییر کرد و بنیاد مسکن وارد یک کار گسترده در کل کشور شد. به طوری که تاکنون برای ۳۸۳۵۰ روستای بالای بیست خانوار طرح هادی تهیه شده است. چون دوره طرح ده ساله است بیش از ۹۳۰۰ روستایی که دوره طرحشان تمام شده تا الان مورد بازنگری قرار گرفته است. ضمن اجرای طرح، ما با یک موضوع جدیدی مواجه شدیم که ما در روستاهایمان آثار و ابنیه تاریخی بسیاری داریم که باید مورد توجه قرار بگیرد و حفظ شود. متأسفانه بی‌توجهی به این بنا‌ها باعث آسیب و خسارات بزرگی به این سرمایه‌های بزرگ ملی شده بود؛ بنابراین در طرح هادی یک نگاهی هم به بافت‌های تاریخی و ارزشمند روستایی و احیای این بافت‌ها شد و در برنامه پنج ساله سوم، بحث بهسازی و احیای بافت‌های با ارزش مطرح شد و اعتباری منظور شد و فعالیت در بیست روستا در قالب بافت‌های با ارزش شروع شد. در کنار این موضوع، روستاهای دارای بافت به دلیل کارهای اجرایی که شد با استقبال عمومی مواجه شدند و رفت و آمد گردشگر در روستاها بیشتر شد. در واقع یکی از کار‌هایی که بنیاد مسکن اعتقاد دارد که می‌تواند به اقتصاد روستا کمک کند و درآمدزایی داشته باشد، بحث گردشگری روستایی است. در کنار بافت‌های با ارزش، گردشگری روستایی هم مطرح شد. خوشبختانه در برنامه پنج ساله ششم بر اساس حکم ماده ۹۹ قانون برنامه مقرر شد که ۳۰۰ روستای کشور تحت پوشش طرح بافت‌های با ارزش و گردشگری روستایی قرار بگیرند که کار بسیار گسترده‌ای در این زمینه شروع شده است. ضمن این که تاکنون برای ۱۵۰ روستای کشور هم ما طرح‌های بهسازی و احیای بافت‌های با ارزش یا گردشگری را تهیه کردیم و در ۱۰۲ روستا هم طرح به اجراء رسیده که آثار و نتایج بسیار ارزشمندی داشت.
دیدارنیوز: همزمان با این طرح خانه‌های روستایی نیز بهسازی می‌شود؟
شاملو: حتماً. ما در واقع احیای معماری بومی روستا را داریم. یک سری واحدهایی است که امکان مقاوم‌سازی آنها نیست، نوسازی آنها در چهارچوب ضوابط ویژه‌ای انجام می‌پذیرد.
دیدارنیوز: چه امکاناتی به مردم می‌دهید؟
شاملو: ما تا سقف ۴۰ میلیون تومان وام به افراد برای نوسازی واحدها می‌دهیم. همچنین یک کمک بلاعوض برای کمک به رعایت آن ضوابط و مقرراتی که در طرح ویژه مقررات نوسازی و احیاء بافت منظور شده است، تخصیص می یابد.
دیدارنیوز: بعد از اجرای طرح هادی، نظارت به چه صورت است؟ یعنی نظارتی وجود دارد که این طرح به درستی ادامه پیدا کند و باقی بماند. مثلا در روستای ابیانه گردشگر آمد و روستا رونق گرفت و ممکن است به همین دلیل روستا بزرگتر شود. طرح هادی جایی به پایان می‌رسد، بعد از آن قرار است چه اتفاقی برای روستا رخ دهد؟
شاملو: عرض کردم دوره طرح ده ساله است. طبعاً بعد از هر ده سال که طرح‌ها مورد بازنگری قرار بگیرند متناسب با توسعهای که روستا دارد و ساخت و ساز‌هایی که وجود دارد، محدوده طرح و چارچوب کلی طرح مورد بازنگری قرار می‌گیرد. اما نکته مهمی که شما اشاره کردید بحث ادامه طرح و حفظ کارهای انجام شده است. بر اساس ماده ۳۶ اصلاحیه قانون شوراها همه پروانه‌هایی که توسط دهیاری‌ها صادر می‌شود باید نظر فنی بنیاد مسکن را بگیرند. در واقع ما ضوابط فنی را اعلام می‌کنیم و بر اساس آن ضوابط، دهیاری پروانه صادر می‌کند. نکته مهم دیگر در وظایف دهیاری‌های کشور، حفظ و نگهداری فعالیت‌های اجرایی انجام شده است. ما در واقع در یک مقطع زمانی وارد روستا می‌شویم، کار روستایی را انجام می‌دهیم و یک یا دو سال بعد کار تمام می‌شود. بعد از اینکه بنیاد مسکن خارج شد نگهداری این کار‌ها و این سرمایه گذاری که صورت گرفته بسیار مهم است. در این زمینه دهیاری‌ها نقش بسیار مهمی دارند. خوشبخانه ارتباط خوبی وجود دارد و اکثر دهیاری‌ها در حفظ و نگهداری کارهای انجام شده تلاش کرده‌اند. البته در برخی از موارد هم ممکن است به صورت موردی، مشکلی وجود داشته باشد که ما به آنها تذکر می‌دهیم و پیگیری می‌کنیم که مشکلات آن برطرف شود.
دیدارنیوز: طرح هادی چند مشکل دارد، مشکل اصلی آن این است که به مسائل محیط‌زیستی نمی‌پردازد، یعنی تجمع زباله‌ها در روستاها رخ می‌دهد. دوم اینکه طرح هادی در مورد گردشگری و توسعه بافت ارزشمند صحبت کرده است اما راجع به فرهنگ سازی گردشگری در روستا و اینکه چگونه مردم روستا از گردشگری می توانند اشتغال‌زایی کنند صحبت نکرده است. فقط یک طرح عمرانی را در نظر گرفته است و طرح های دیگر در کنار آن را در نظر نگرفته است. موضوع دیگر نیز این است که مردم روستاها تمایل دارند به شهر مهاجرت کنند. با طرح هادی شاید می‌شد از مهاجرت روستاییان جلوگیری کرد. لطفاً در خصوص این مسائل توضیح دهید؟
شاملو: در ارتباط با بی‌توجهی طرح‌های هادی به محیط‌زیست باید بگویم عکس این مطلب صادق است. ما یک منشوری برای طرح‌های هادی داریم، فراز اول این منشور، توجه به محیط‌زیست و حفظ سرزندگی روستاها است و حفظ اراضی زراعی و باغی است. سعی شده در طرح‌های هادی، تمام مسائل زیست‌محیطی مورد توجه قرار بگیرد. اینکه در روستا به جمع‌آوری و دفع بهداشتی زباله توجه نمی‌شود نکته درستی است. ما هم آن را قبول داریم و از معترضین آن هستیم، اما نهاد مسئول این کار، طرح هادی نیست. طرح هادی چهارچوب توسعه و سیاست‌ها را مشخص می‌کند، اما در اجرا هر دستگاهی و هر نهادی یک وظیفه‌ای دارد. آن نهاد و کسی که مسئول جمع آوری و دفع بهداشت زباله است احیانا به وظیفه‌اش درست عمل نمی‌کند و در آنجا باید پیگیری کنیم که چرا این کوتاهی صورت گرفته است. متاسفانه یکی از گرفتاری‌های روستایی ما اکنون همین مسئله است. ما با حجم انبوهی از پسماند و فضولات دامی مواجه هستیم که متولی دارد، اما آن متولی نمی‌تواند به طور کامل به وظیفه خود عمل کند و موجب آلودگی هم می‌شود و کاملاً درست است. نکته دیگر در ارتباط با نقش طرح‌های هادی در بحث گردشگری یا ماندگاری مردم در مناطق روستایی است. طرح هادی زیر ساخت‌ها را آماده می‌کند. ما باید بپذیریم که نظام اجرایی ما یک نظام بخشی است که هر بخش، یک وظیفه‌ای دارد. بنیاد مسکن به لحاظ ماهیت عمرانی خودش، زیرساخت‌ها را آماده می‌کند. حتی گاهی فراتر از وظیفه خودش هماهنگی محلی انجام می‌دهد و شوراها، دهیار، سرمایه‌گذار و مردم را برای یک سری اقدامات آماده می‌کند. اما آن کسی که باید اهالی روستا را آموزش دهد برای اینکه چگونه گردشگر را بپذیرند و چه فضا‌هایی برای گردشگر آماده کنند، دستگاه دیگری است. اینکه شرکت‌های گردشگری را بتواند هماهنگ کند که گردشگر را به سمت روستا هدایت کند وظیفه سازمان دیگری است و اینجا بنیاد مسکن و طرح هادی، نقش و یا مسئولیتی ندارد. ما تلاش کردیم و طی سالهای اخیر با سازمان میراث فرهنگی و گردشگری وقت که الان هم وزارتخانه شده و ان شاء الله امیدوار هستیم با این تغییراتی که ایجاد شده دامنه فعالیتهایش در روستاها گسترش پیدا کند، سه تفاهم نامه مبادله کردیم و در این زمینه‌ها یک تقسیم کاری کردیم. امیدوار هستیم نسبت به گذشته این فعالیت بیشتر شود. البته اقدامات خوبی در سالهای اخیر صورت گرفته است. اگر ۴ یا ۵ سال گذشته را با قبل مقایسه کنید می‌بینید حجم قابل توجهی گردشگران به روستاها می‌روند و تعدادی از روستاهایی که ما کار انجام دادیم و این طرح‌ها را اجراء کردیم عمده درآمدشان از بحث‌های گردشگری است. اما به نسبت تعداد روستاهای ما و وسعت کشور، کم است و حتما باید اقدامات ویژه‌ای رخ دهد.
دیدارنیوز: برای روز روستاها بنیاد مسکن چه برنامه‌ای دارد؟
شاملو: خوشبختانه بنیاد مسکن کارهای زیادی در روستاها دارد. از بحث تهیه و اجرای طرح‌های هادی، طرح‌های گردشگری، بافت‌های با ارزشی که اکنون صحبت شد تا ساخت مسکن روستایی، بازسازی مناطق آسیب دیده از حوادث غیرمترقبه، صدور اسناد مالکیت روستایی، همگی در واقع یک پکیجی را در روستا در زمینه‌های عمرانی انجام می‌دهد. برای سال جاری در استان‌های مختلف موضوعاتی پیش‌بینی شده است و ظرف هفته جاری مراسمات مختلفی برگزار خواهد شد با اعتباری در حدود ۴۶۰ میلیارد تومان، تهیه طرح هادی برای حدود هزار و چهارصد شصت و هشت روستا به اتمام می‌رسد و ابلاغ می‌شود. در ۱۱۴۸ روستای کشور طرح‌های هادی و بهسازی روستا انجام شده و مورد بهره‌برداری قرار می‌گیرد. با همکاری سازمان ثبت اسناد و املاک، سند روستایی بیش از ۲۴۶۰۰ واحد روستایی صادر خواهد شد. چیزی حدود ۴۶۳ روستایی که روستاهای شاخص یا روستاهای هدف گردشگری یا بافت با ارزش بودند طرح‌هایشان به اتمام رسیده است. در بعضی روستاها فاز یک به اتمام رسیده است و در برخی روستاها کل فاز اجرایی به اتمام رسیده است و در این هفته مورد افتتاح و بهره برداری قرار می‌گیرند.
دیدارنیوز: در طرح هادی در ده سالی که برای آن در نظر گرفته شده فکر می‌کنید تمام روستاهای کشور از نظر بهسازی خانه‌ها مشکلی نداشته باشند؟ یعنی طرح هادی می‌تواند کاری کند که روستاها خانه‌هایی با بنیه‌ای قوی داشته باشند؟
شاملو: نمی‌توان به صورت مطلق گفت همه درست می‌شوند، صد در صد همچین چیزی نیست. هنوز بخش قابل توجهی از واحدها یعنی چیزی حدود چهل درصد غیر مقاوم داریم. اما این طرح بسیار به نظم ساخت و ساز کمک کرده است. در چهارچوب مشخصی ساخت و سازها در روستاها انجام می شود. ابتدای سال جاری ما شاهد بودیم خیلی از ساختمان‌ها در حریم رودخانه‌ها بودند که آب آنها را برد. روستاهایی داریم که در جایی قرار گرفته‌اند که در معرض رانش و ریزش کوه هستند. اینها در طرح‌های هادی مکان‌یابی مناسب می‌شود و درجایی ساخت و سازها انجام می‌شود که در آینده مردم با مشکل مواجه نشوند. من فکر می‌کنم از این بُعد، ما توفیق زیادی داشته‌ایم.
