پروژه فیلترینگ داخل ایران شکست خورده محسوب می‌شود و در این خصوص نیازی به نظرسنجی هم نیست و به سادگی می‌توان آن را دید. پیش از این نظرسنجی هم کاملا مشخص بود که پیام‌رسان داخلی با شکست روبرو می‌شود، کمااینکه طرح‌های پیش از آن هم مانند فیلتر فیس‌بوک و توییتر به شکست منجر شده بود.
دیدارنیوز- مژگان فرجی: نتایج آخرین نظرسنجی گروه افکارسنجی پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات که بهمن ۱۳۹۷ در کل کشور در خصوص عضویت در شبکه‌های اجتماعی و به صورت تلفنی انجام شده است، نشان می‌دهد تلگرام با ۶۰.۳ درصد در صدر است و پس از آن اینستاگرام با ۳۹.۳ درصد و واتس‌اپ با ۲۷.۸ درصد بیشترین میزان عضویت در میان پاسخگویان را به خود اختصاص داده‌اند. در بین پیام‌رسان‌های داخلی نیز عضویت در پیام رسان سروش ۷.۷ درصد بوده است.
براساس این نظرسنجی، بیش از نیمی از پاسخگویان (۵۴.۱ درصد) ارتباط با دوستان و آشنایان را از موارد استفاده از اینستاگرام عنوان کرده‌اند. بعد از آن، تماشای کلیپ‌ها (۴۰.۹ درصد) و پیگیری اخبار (۳۱.۲ درصد) از دیگر موارد استفاده اینستاگرام مطرح شده است.
این نظرسنجی به درستی نشان می‌دهد که «سروش» میدان را به دیگر پیام‌رسان‌ها مانند تلگرام و اینستاگرام واگذار کرده و توان مقاومت در این بازار با وجود یاری‌های دولتی را از دست داده است.
پس از اعتراضات دی ماه سال ۹۶ پیام‌رسان تلگرام که پیش از آن نیز بار‌ها درباره فیلتر کردنش صحبت به میان آمده بود، برای مدت محدودی به دلیل آنکه مقصر اصلی در این زمینه معرفی می‌شد، به فیلتر درآمد، البته پس از یک هفته، مجدد کار خود را طبق روال قبل از سر گرفت اما در ۱۰ اردیبهشت ۹۷ به دستور قضایی مجددا از دسترس کاربران برای همیشه خارج شد.
در دستور قضایی دادستانی تهران آمده بود که تلگرام باید به گونه‌ای فیلتر شود که حتی با ابزار‌هایی شبیه فیلترشکن هم قابل دستیابی نباشد، ولی چنین نشد و کاربران آن می‌توانستند با استفاده از فیلترشکن، این پیام‌رسان را مورد استفاده قرار دهند. حدود ۶ ماه پس از فیلترینگ تلگرام، براساس نظرسنجی که توسط مرکز افکارسنجی دانشجویان ایران صورت گرفته بود، مشخص شد علی‌رغم توصیه‌های فراوان جهت استفاده از پیام‌رسان‌های داخلی به جای تلگرام، بازهم اکثریت کاربران از این پیام رسان استفاده می‌کنند.
براساس این نظرسنجی، ۶۲٫۵ درصد از پاسخگویان اعلام کردند قبل از فیلتر تلگرام، این پیام‌رسان را مورد استفاده قرار می‌دادند و در مهر ماه ۱۳۹۷، ۴۷٫۳ درصد از کل پاسخگویان اعلام کرده‌اند همچنان از تلگرام استفاده می‌کنند که این عدد نسبت به خرداد ماه تقریباً ثابت مانده بود.
نکته مسئله فوق در آن است که نرم‌افزاری تحت عنوان «سروش» از جمله پیام‌رسانی‌هایی بود که به عنوان جایگزین تلگرام پیشنهاد شد وطبق مصوبهٔ شورای عالی فضای مجازی، دولت موظف شده بود تا از پیام‌رسان‌های ایرانی از جمله سروش حمایت به عمل آورد که وام‌های ۵ میلیاردی هم به همین منظورمدنظر قرار گرفت، اما به دلیل استقبال کمرنگ مردم، حتی ۹۷ کانال تلگرامی که عمدتا مسئولان و تصمیم گیران سیاست‌های کشور را در برمی گرفت با وجود آنکه توقف فعالیت خود در تلگرام را اعلام کرده بودند، اما از پاییز ۹۷ مجدد به آن بازگشتند و فعالیت خود را از سر گرفتند.
این مسئله به خوبی نشان دهنده شکست پیام رسانهای داخلی نسبت به تلگرام است، بنابراین به نظر می‌رسد بهتر آن است تا به جای بازگشت بی سروصدا نسبت به این شکست توضیحاتی داده شود تا شاید بخشی از هزینه‌های صرف شده به جبران درآید.
کامبیز نوروزی کارشناس رسانه در خصوص عدم استقبال از پیام‌رسان سروش در گفتگو با دیدارنیوز گفت: عدم اعتماد، یکی از دلایل شکست پیام‌رسان سروش به حساب می‌آید. پیام‌رسان‌های داخلی در مقطعی بسیار طرح شدند، اما وقتی درکنار آن، فیلترینگ تلگرام روی داد، در واقع جامعه آنها را به عنوان یک ابزار حکومت در برابر خود قلمداد کرد و نتوانست به آنها اعتماد کند.
وی در ادامه اضافه کرد: مسئله دیگری که سبب عدم موفقیت پیام‌رسان سروش شد، توجه دیرهنگام دستگاه‌های حکومتی به واقعیت‌ها در زمینه رسانه است. نام این پیام رسانهای داخلی زمانی مطرح شد که تلگرام و پیش از آن واتس‌آپ، بخش بزرگی از تقاضا‌ها را در ایران پاسخ داده بودند و مصرف‌کنندگان (کاربران تلگرام) با این پیام‌رسان‌ها (تلگرام و واتس آپ) کاملا آشنا شده و به استفاده از آنها عادت کرده بودند.
این کارشناس رسانه در این خصوص یادآور شد: در بازار هم به همین شکل است، جابه جایی تقاضا از یک بخش به بخش دیگر به سختی روی می‌دهد، بنابراین زمانی که این مسئله را در کنار آن بی‌اعتمادی و بدبینی بگذاریم بدیهی است که نمی‌توان آنها را به عنوان جایگزین رسانه‌هایی که مردم انتخاب کرده‌اند، گذارد.
نورورزی در خصوص توجیه اقتصادی کمک به راه‌اندازی پیام رسانهای داخلی بیان کرد: کسانی که به دنبال راه‌اندازی پیام‌رسان‌های داخلی بودند، توجیه اقتصادی آن را مدنظر نداشتند و در واقع هدف اصلی‌شان ایجاد محدودیت در آزادی عمل مردم در تلگرام بود، با چنین هدفی توجیه اقتصادی چندان اهمیتی پیدا نمی‌کند، اگر چه بی شک سرمایه‌گذاری در بخش تکنولوژی باید مدنظر قرار گیرد وحرکت مفید و پسندیده‌ای است، زیرا تکنولوژی جدید را به هر حال باید جذب کرد و آن را توسعه دهیم تا به قدرت دست یابیم، منتها به شرط آنکه این سرمایه‌گذاری معقول، حساب شده و درست انجام شود.
وی در این رابطه اظهار داشت: تولید منافع در طرح‌های داخلی بحث دیگری طلب میکند و در این موضوع براین تصور نیستم که طراحان آن در اندیشه توجیه اقتصادی نبودند، اما هدفی داشتند که از نظر آنها برتر از توجیه اقتصادی بود که آن هم محدود کردن مراجعه مردم در تلگرام و شبکه‌های مشابه آن بود.
این کارشناس رسانه با توجه به شکست پیام رسان سروش درباره نیاز به بازنگری در آن ابراز کرد: پیش از این نظرسنجی هم کاملا مشخص بود که پیام‌رسان داخلی با شکست روبرو می‌شود، کمااینکه طرح‌های پیش از آن هم مانند فیلتر فیس‌بوک و توییتر به شکست منجر شده بود. در کل پروژه فیلترینگ داخل ایران شکست خورده محسوب می‌شود ودر این خصوص نیازی به نظرسنجی هم نیست و به سادگی می‌توان آن را دید.
نوروزی در ادامه توضیح داد: بدون‌شک جریان و سازمان‌هایی که خود را متکفل فضای رسانهای کشور می‌دانند باید این واقعیت‌ها را بپذیرند و براساس آنها؛ نه بر اساس تصورات غیرواقعی، بلکه بنا به واقعیات برنامه ریزی کنند.
وی در این خصوص که بریکسری مسائل که نتیجه آن از روز اول مشخص است، به طور مدام اصرار ورزیده می‌شود، خاطرنشان کرد: متاسفانه این اصرار‌ها برای نظام، هزینه‌های سنگین در برداشته که یکی از آنها این است که در حوزه ارتباطات، فضای رسانهای کشور به شدت مغشوش و دچار اختلال کارکردی شده است.
این کارشناس رسانه دراین‌باره افزود: وضعیت موجود، محصول همین دیدگاه‌ها است که واقعیت‌ها را ببینند و براساس آنها و مقدورات، برنامه‌ریزی انجام دهند و تصورات ذهنی غیرواقعی را مدنظر قرار ندهند.
