یافته‌های جدید نشان می‌دهد که خواب کافی نه تنها به تقویت انرژی بدن کمک می‌کند، بلکه نقش مهمی در پاکسازی مغز و کاهش خطر زوال عقل ایفا می‌کند. اختلالات خواب می‌تواند این فرآیند حیاتی را مختل کرده و خطر ابتلا به بیماری‌هایی مانند آلزایمر را افزایش دهد.
دیدارنیوز: تحقیقات جدید نشان می‌دهند که مغز انسان یک سامانه پاکسازی داخلی به نام سامانه گلیمفاتیک (glymphatic system) دارد که در هنگام خواب فعال می‌شود. این سامانه مشابه یک سیستم فاضلاب پیشرفته عمل می‌کند و مسئول دفع مواد سمی از مغز است.
دانشمندان دانشگاه مک‌کواری استرالیا بر این باورند که این فرآیند به‌ویژه در هنگام خواب عمیق بیشترین فعالیت را دارد. در این زمان، مغز مانند یک جاروبرقی قدرتمند عمل کرده و مواد مضر را پاک می‌کند.
اختلال در خواب، اختلال در پاکسازی مغز
اما وقتی خواب ما مختل می‌شود یا دچار کم‌خوابی می‌شویم، این سامانه نظافتی به درستی کار نمی‌کند و مواد سمی به راحتی از مغز دفع نمی‌شوند. یکی از اصلی‌ترین این مواد مضر، پروتئینی به نام آمیلوئید بتا است. این پروتئین، شبیه زباله‌هایی است که اگر هر شب جمع‌آوری نشوند، در مغز انباشته می‌شوند و تبدیل به پلاک‌های چسبناک می‌شوند که به اختلال در ارتباط سلول‌های عصبی و در نهایت بیماری‌هایی مانند آلزایمر منجر می‌شود.
سرمایه‌گذاری بر خواب خوب
خواب خوب نه تنها باعث تجدید انرژی بدن می‌شود، بلکه سرمایه‌گذاری برای سلامت مغز است. در طول خواب عمیق، سلول‌های مغزی کمی کوچک‌تر می‌شوند و فضا‌های بین آنها باز می‌شود تا مایع مغزی‌نخاعی به راحتی جریان یابد و مواد زائد را از مغز پاک کند.
اختلالات خواب و خطر زوال عقل
اختلالاتی مانند آپنه خواب و بی‌خوابی با خواب بی‌کیفیت و افزایش خطر بیماری‌های مغزی مثل زوال عقل و آلزایمر مرتبط هستند. مطالعات نشان می‌دهند که پس از درمان آپنه خواب، پاکسازی مواد سمی از مغز بهبود می‌یابد. بنابراین، داشتن خواب باکیفیت به معنای سرمایه‌گذاری روی سلامت بلندمدت مغز است.
آینده تحقیقاتی
البته، باید به این نکته توجه کرد که شواهد کنونی هنوز قطعی نیستند. بیشتر این مطالعات بر روی مدل‌های حیوانی انجام شده‌اند و هنوز علم به درک کاملی از چگونگی عملکرد دقیق این سامانه در انسان‌ها نرسیده است. بنابراین، اگرچه به نظر می‌رسد خواب خوب برای مغز مفید است، اما نمی‌توان با قطعیت گفت که درمان مشکلات خواب به تنهایی می‌تواند از زوال عقل جلوگیری کند.
نکته مهم:
این حوزه از علم همچنان در حال پیشرفت است، اما بدون شک خواب باکیفیت و کافی یکی از ارکان اصلی سلامت مغز است. اگر نگران خواب یا حافظه خود هستید، بهترین کار این است که با یک پزشک مشورت کنید.
خواب کافی نه تنها برای جسم، بلکه برای پاکسازی مغز و پیشگیری از بیماری‌های عصبی ضروری است. با توجه به تاثیرات خواب بر سلامت مغز، بهتر است به کیفیت خواب خود توجه ویژه‌ای داشته باشیم.
