دیدارنیوز: غفور کریمی در یادداشت خود نوشت: ایران با سپری کردن دوازده روز جنگ تمام عیار و خروج سرافرازانه از چالش سخت برای حیات و بازسازی، دشمنان و دوستان خود را بیشتر شناخت. علی‌رغم اینکه دولت باکو خود را از هرگونه مشارکت در این جنگ تحمیلی به نفع رژیم صهیونیستی مبرا دانسته، اما دخالت‌های باکو در این جنگ برای ایران، مسجل شده است. حکومتی که فاقد هرگونه ریشه مردمی است در طوفان‌های پیش رو ناگزیر بی‌ثبات و فاقد مقاومت خواهد بود.
ایران در محیط پیرامونی خود با کشمکش‌های امنیتی متنابهی مواجه است که علی‌الدوام و به واسطه‌ی تحولات، دگرگونی‌ها و روند‌های منطقه‌ای بازآفرینی و تشدید می‌شوند. ایران از منظر منطقه‌ای نیز در اقلیمی واقع شده است که هیچ گونه ترتیبات امنیتی استوار و توافق شده در آن وجود ندارد از این‌رو ایران نسبت به آن بخش از سیاست‌های همسایگانش که چالش‌های مستقیمی را برای نفوذ و نقشش در منطقه ایجاد کنند، حساسیت فراوان از خود نشان می‌دهد. تضاد منافع و عدم همگونی نظام‌های سیاسی، باعث می‌شود کشور‌ها همدیگر را عامل تهدید برای منافع ملی خود تلقی کنند چرا که منافع ملی آنان با یکدیگر در تضادی فاحش قرار دارد. این یک اصل است که هر کشوری تلاش می‌کند تا اهداف خود را از طریق محدودسازی منافع دیگران تأمین کند بر این اساس امنیت ملی دو کشور منبعث از ساخت و زمینه‌ی منطقه‌ای آنهاست بنابراین اگر کشوری با ابرقدرتی به خصوص فرامنطقه‌ای، ائتلاف می‌کند نشانه دهنده وجود واهمه درونی نسبت به سیاست‌های همسایگان خود در آن دولت است.
ایران و جمهوری آذربایجان با وجود برخورداری از اشتراکات تاریخی، سرزمینی، دینی، زبانی و قرابت فرهنگی و با در نظر گرفتن همجواری جغرافیایی، برای نزدیکی از استعداد و قابلیت بالایی برخوردارند، اما پس از استقلال جمهوری آذربایجان عموماً روابط پر فراز و نشیبی را تجربه کرده‌اند.
غفور کریمی
قوم‌گرایی مفرط متاثر از سیاست‌های تورانی دولت ترکیه، اختلافات عمیق در مورد منافع اقتصادی دریای خزر، تلاش این کشور برای تغییر مرز‌های جغرافیایی و تصرف ایالت سیونیک ارمنستان به منظور اتصال در سرزمین دوپاره خود به هم، جهت گیری‌های ضدایرانی باکو، تفکرات ضد دینی منبعث از وراثت کمونیستی حاکمان فعلی، حضور پررنگ آمریکا و نقش راهبردی اسرائیل در سیاست‌های منطقه‌ای باکو و نهایتاً شائبه قریب به یقین استقرار یگان‌های امنیتی موساد در سنوات گذشته و استفاده اسرائیل از خاک این کشور در جنگ دوازده روزه، روابط فی‌مابین را با چالش‌های جدی مواجه کرده با این وجود آذربایجان در میان سیاست‌های ایران در قفقاز حائز نقش مرکزی و تعیین کننده است؛ حکومت خاندان علی‌اف در آذربایجان با نگرانی‌های مزمن که به دوران شوروی سابق برمی‌گردد، معتقد است که سیاست‌های منطقه‌ای تهران مشروعیت نظام حاکم در این کشور را تضعیف می‌کند و به زعم باکو، تهران مایل است شیوه مدیریت سیاسی و حکومت‌داری اسلامی مورد نظر خود را در آذربایجان پیاده‌سازی و محقق کند.
به دلیل سیاست‌ها و مواضع سنوات گذشته باکو، ایران نیز با ارمنستان همکاری نزدیکی دارد که رابطه‌اش با آذربایجان خصمانه است در مقابل نیز آذربایجان به ترکیه آمریکا و اسرائیل تکیه دارد در این میان روابط تهران - باکو بیش از همه از دشمنی بنیادین، ریشه دار و مداوم ایران و آمریکا و حمایت ایران از ارمنستان در تقابل با آذربایجان متأثر است.
حکومت جمهوری باکو، دکترین اسلام سیاسی ایران را خطری برای بقای خود می‌داند بنابراین باکو به جای وحدت اسلامی و منطقه‌ای بر ملی‌گرایی افراطی تأکید کرده و به دنبال حذف مذهب از محیط عمومی و اتمسفر فرهنگی و اجتماعی خود بوده است؛ باکو، تهران را به پشتیبانی از مبلغان و افراط‌گرایان مذهبی متهم کرده و مدعی است که هدف تهران براندازی خاندان علی‌اف است.
در مقابل، ایران تحریکات قومی در رسانه‌ها، فعالیت‌های تبلیغاتی در استان‌های شمال غربی، توهین به نظام سیاسی ایران در کتب درسی و ادعای مالکیت بر استان‌های آذری زبان را به عنوان تلاشی برای تحریک تجزیه‌طلبی در مناطق شمال غربی ایران و همچنین در منطقه مرزی بین دو کشور تلقی می‌کند و باز کردن پای قدرت‌های فرامنطقه‌ای و دشمنان سنتی ایران در نزدیکی خود و دریای خزر، غیر دوستانه و حتی خصمانه تلقی می‌کند.
وقتی دولتی در یک منطقه خود را در موضع ضعف در کنار سایر بازیگران قدرتمند تصور کند زمینه را برای دعوت کنشگران فرامنطقه‌ای، فراهم و امنیت سازی برای خویش از طریق ائتلاف و هم پوشانی با این کنشگران ایجاد می‌کند این موضوع نمایانگر بازی با حاصل جمع صفر است و مغاک امنیتی و اختلافات موجود را تعمیق و تمدید می‌کند. از همین رو در کنار مسائل و مشکلات بلافصل ایران و آذربایجان، حضور عمگرایانه اسرائیل به عنوان عنصری بدنام و دشمن شماره یک جهان اسلام، ایران و منطقه، در مرز‌های شمالی به تهدیدی بالقوه مبدل شده است.
قفقاز جنوبی محل کنشگری سه قدرت منطقه‌ای یعنی روسیه، ترکیه و ایران است و ایالات متحده به عنوان رقیب سنتی روسیه نیز از بازیگران فعال منطقه است، اما در این بین حضور اسرائیل در این منطقه نشان دهنده حساسیت این حوزه سرزمینی برای این شبه دولت توسعه طلب است.
رژیم اسرائیل از سال‌ها پیش درصدد گسترش نفوذ خود در مناطق دیگر به ویژه در کشور‌های مسلمان غیر عرب بوده است تا بدین طریق از اتمسفر تحت فشار و فضای متخاصم و متشنج کشور‌های منطقه خاورمیانه خارج شود. بعد از فروپاشی شوروی و استقلال کشور‌های تحت نفوذ آن، این شرایط برای رژیم صهیونیستی فراهم شد تا بر مبنای تفکر ابتدایی دکترین بن‌گوریون با نفوذ تدریجی در منطقه قفقاز به ویژه جمهوری آذربایجان (به دلیل داشتن ذخایر انرژی اثبات شده به میزان هفت میلیارد بشکه نفت و همسایگی با ایران) روابط گسترده‌ای را با این کشور برقرار کند و در این مدت نسبت به گسترش و تعمیق روابط دوجانبه اقتصادی و امنیتی خو با باکو اقدام کند به طوری‌که مرز‌های جنوبی جمهوری آذربایجان به مثابه چشم و گوش موساد عمل کند و زمینه نفوذ عواملی میدانی و شبکه سازی سرویس‌های امنیتی اسرائیل فراهم شود.
ایران با سپری کردن دوازده روز جنگ تمام عیار و خروج سرافرازانه از چالش سخت برای حیات و بازسازی، دشمنان و دوستان خود را بیشتر شناخت. علی‌رغم اینکه دولت باکو خود را از هرگونه مشارکت در این جنگ تحمیلی به نفع رژیم صهیونیستی مبرا دانسته، اما دخالت‌های باکو در این جنگ برای ایران، مسجل شده است. حکومتی که فاقد هرگونه ریشه مردمی است در طوفان‌های پیش رو ناگزیر بی‌ثبات و فاقد مقاومت خواهد بود.
حاکمان سرزمین‌های حائز تمدن و فرهنگ کهن با گره زدن سرنوشت کشور و ملت خود به مطامع دولت‌هایی که ماهیت و دکترین آنها کاملا واضح است، عملاً در زمین دشمن بازی فعالیت و با سرنوشت ملت‌های خود بازی می‌کنند.
دولت حاکم بر جمهوری آذربایجان فاقد ادراک عمیق سیاسی است و با ورود به باتلاقی خودخواسته، آرام آرام در خشم ملل همسایه فرو خواهد رفت. دفاع از منافع ملی دستاویزی به ظاهر موجه است، اما دفتر خیانت‌های این خاندان به صفحات انتهایی خود نزدیک شده، تحرکات این دولت از چشم سرویس‌های امنیتی ایران مخفی نمانده است و بدون‌شک، زخم ناشی از دشنه‌ای که این رژیم بر پهلوی ملت ایران وارد کرد، درمان خواهد شد، اما در پایان زمستان و پس از سپری شدن سختی ها، روسیاهان آشکار و فرصت برای تنبیه خائنین فرا خواهد رسید.
منبع: دیپلماسی ایران/ نویسنده: غفور کریمی - کارشناس مسائل سیاسی و بین الملل، روزنامه‌نگار و فعال رسانه‌ای
