دیدارنیوز _ مرتضی مکی*:
رژیم صهیونیستی در تجاوز اخیر خود به ایران با سه پیش‌فرض نادرست دست به ماجراجویی نظامی زد. نخست آنکه تصور می‌کرد ایران را می‌توان با حزب‌الله لبنان و صدمات وارده به این جنبش در سال گذشته مقایسه کرد، بی‌آنکه ژرفای استراتژیک و عمق تاریخی- تمدنی جمهوری اسلامی را درنظر بگیرد. دومین خطای محاسباتی آنان این بود که گمان می‌کردند ایران در بدترین شرایط اقتصادی، امنیتی و نظامی قرار دارد و در نتیجه قدرت واکنش یا مقاومت ندارد. سومین فرض اشتباه، باور به فروپاشی اجتماعی ایران از درون بود. صهیونیست‌ها و حامیان غربی‌اش تصور می‌کردند با هدف قرار دادن فرماندهان ارشد نظامی، دانشمندان هسته‌ای یا مراکز هسته‌ای مردم ایران در واکنشی معکوس علیه حاکمیت شورش خواهند کرد.
اکنون با گذشت چند روز از تجاوز هر سه فرض رژیم صهیونیستی نادرست از آب درآمده است. برعکس انتظار صهیونیست‌ها در مقابل این تجاوز، یکی از معنادارترین رخداد‌های تاریخ معاصر ایران رقم خورد. شکل‌گیری وحدت ملی، فراتر از مرز‌های سیاسی، اجتماعی و حتی نسلی است. مردم ایران نشان دادند در مقام یک ملت دیرپا در برابر هر متجاوز و سلطه‌طلبی دیواری از اراده و مقاومت شکل می‌دهد. تجاوز رژیم صهیونیستی، به‌جای آنکه ایران را درگیر اختلاف‌های درونی کند، موجب یکی از باشکوه‌ترین صحنه‌های تجلی وحدت ملی در تاریخ معاصر شد. در ساعات و روز‌های پس از تجاوز رژیم جعلی اسراییل از چهره‌های اصلاح‌طلب تا اصولگرا از فعالان مدنی تا نمایندگان مجلس از روزنامه‌نگاران تا نیرو‌های نظامی، صدا‌ها به طرز بی‌سابقه‌ای یکپارچه شد. بسیاری از فعالانی که پیش‌تر در نقد‌های جدی به دولت و ساختار سیاسی شناخته می‌شدند، این‌بار بی‌درنگ دفاع از کشور را فراتر از مرزبندی‌های سیاسی دانستند. ایران همواره جامعه‌ای متکثر با تنوع قومی، زبانی، مذهبی و سیاسی بوده است. اما آنچه در ساعات و روز‌های بعد از حمله دیده شد، همگرایی کم‌سابقه اقشار مختلف بود. داده‌های پیمایشی نیز این انسجام ملی را تایید می‌کند. براساس نظرسنجی مرکز افکارسنجی ایسپا (۲۴ خرداد ۱۴۰۴)، بیش از ۷۸٪ مردم در پاسخ به این پرسش که «آیا دفاع از کشور در برابر تجاوز اسراییل را ضروری می‌دانید؟» پاسخ مثبت دادند. آماری که شامل ۶۵٪ از کسانی است که خود را منتقد سیاست‌های رسمی می‌دانند.
حتی رسانه‌ای مانند بی‌بی‌سی که مواضعی به‌شدت کینه‌جویانه به ایران دارد در گزارش تحلیلی اعلام کرد: «حمله اسراییل، فضای ایران را برای نخستین‌بار پس از دهه‌ها به سمت وحدتی کم‌نظیر سوق داده است.» بسیاری از نخبگان مستقل یا منتقد در کنار نیرو‌های مسلح و دولت ایستادند. انجمن جامعه‌شناسی ایران در بیانیه‌ای تاکید کرد: «اختلاف‌نظر در سیاست داخلی، نباید ما را از دفاع از تمامیت ارضی غافل کند.» همچنین، حدود ۴۵۰ استاد دانشگاه با امضای طوماری مشترک ضمن محکوم کردن تجاوز رژیم صهیونیستی خواستار همبستگی ملی و در عین حال بازنگری جدی در سیاست‌های امنیتی و منطقه‌ای شدند.
ایران جامعه‌ای متکثر است. تنوع قومی، زبانی، مذهبی و سیاسی از دیرباز بخشی از واقعیت اجتماعی ایران بوده، اما در مواجهه با تهدید خارجی، بار دیگر آنچه برجسته شد، نه شکاف که همبستگی ملی بود. این همگرایی تنها واکنشی احساسی یا مقطعی نبود، بلکه نشان‌دهنده پیوند عمیق تاریخی و فرهنگی میان ایرانیان حول مفهوم ایران به‌مثابه یک «سرزمین هویتی» است. مفهوم «همبستگی ملی» در تعریف کلاسیک، بیانگر سطح انسجام اجتماعی و میزان تعلق خاطر شهروندان به سرزمین، تاریخ، زبان و نهاد‌های کشور است. این همبستگی به‌ویژه زمانی اهمیت می‌یابد که ملتی با تهدیدی بیرونی مواجه شود، جایی که اختلافات داخلی به حاشیه می‌روند و دفاع از موجودیت ملی در اولویت قرار می‌گیرد.
تجربه تاریخی ایران در هشت سال دفاع مقدس نمونه اعلای چنین همبستگی است. در آن زمان، با وجود گذشت تنها یک سال و نیم از پیروزی انقلاب و وجود گسست‌های جدی در جامعه، اکثریت مردم، اقوام مختلف و نیرو‌های سیاسی با گرایش‌های متضاد برای دفاع از کشور یک‌صدا شدند. امروز نیز در مواجهه با تجاوز مستقیم رژیم صهیونیستی، بار دیگر خاطره آن همبستگی تاریخی زنده شد. تحریم‌های گسترده امریکا و غرب پیش و پس از خروج ترامپ از برجام نوعی تاب‌آوری اجتماعی شکل داد که امروز در واکنش به تهدید نظامی نیز خود را نشان می‌دهد. در فضای مجازی نیز صحنه‌هایی از این انسجام و وحدت ملی شکل گرفت. موج هشتگ‌هایی، چون «ایران تنها نیست»، «دفاع مشروع»، «پدافند ملی» و «ملت ایران زنده است» و حمایت از ارتش، سپاه و سایر نهاد‌های دفاعی کشور، گویای بیداری حس مشترک دفاع از سرزمین است. واکنش مردم ایران به تجاوز رژیم صهیونیستی نه فقط در صحنه واقعی که در فضای مجازی نیز با معنای سیاسی همراه بود. حمایت از ایران، نه لزوما از دولت، بلکه از موجودیتی که همه اقشار جامعه خود را در آن بازمی‌یابند. از دیدگاه جامعه‌شناسانه، این شکل از «همدلی اجتماعی» در بزنگاه‌های تاریخی، نیروی حیاتی تداوم ملی را تضمین می‌کند. برخلاف تصویرسازی رسانه‌های غربی و صهیونیستی که همواره ایران را جامعه‌ای ازهم‌گسیخته و چندپاره ترسیم می‌کنند، آنچه در روز‌های اخیر آشکار شد، پویایی و تاب‌آوری بالای جامعه ایرانی در مواجهه با تهدید‌های خارجی است.
این وحدت ملی به معنای نادیده گرفتن مطالبات یا نقد‌های داخلی نیست. اما تفاوت مهم درک شرایط اضطراری و تمایزگذاری میان «اختلاف داخلی» و «تهدید خارجی» است. درسی که بخش مهمی از جامعه ایران با بلوغ سیاسی آن را به درستی آموخته است. تجاوز رژیم صهیونیستی، اگرچه با هدف تضعیف روحیه ملی و ایجاد شکاف در ساختار اجتماعی انجام شد، اما نتیجه‌ای معکوس داشت. واکنش گسترده، یکپارچه و فراتر از خطوط مرسوم سیاسی و ایدئولوژیک، نشان داد که مفهوم «ملت ایران» همچنان زنده، پویا و آماده برای دفاع از تمامیت ارضی، امنیت ملی و کرامت جمعی است. در شرایطی که بسیاری از جوامع با بحران‌های هویتی و شکاف‌های حل‌نشده دست و پنجه نرم می‌کنند واکنش ملت ایران به یک تجاوز با ابعادی گسترده نه‌تنها یک پاسخ ملی، بلکه یک پیام منطقه‌ای و جهانی بود. ایران، ملتی است که در برابر تهدید، انسجام می‌یابد.
*کارشناس مسائل بین‌الملل
