مالیات مشاغل چیست؟ عنوان سلسله مقاله تخصصی است که از این پس روز‌های دوشنبه هر هفته در صفحه اقتصادی دیدارنیوز منتشر می‌شود. اگر به این حوزه علاقه دارید دعوت می‌کنیم این مطالب را بخوانید.
دیدارنیوز: مالیات مشاغل چیست؟ عنوان سلسله مقاله تخصصی است که از این پس روز‌های دوشنبه هر هفته در صفحه اقتصادی دیدارنیوز منتشر می‌شود. نگارش و تدوین این مطلب بر عهده عیسی ذوقی خبوشان است.
جدول مالیات بر درآمد مشاغل
مالیات اشخاص حقیقی صاحبان مشاغل بر اساس نرخ‌های ماده ۱۳۱ قانون مالیات مستقیم تعیین می‌شود. به این ترتیب و با اعمال سقف معافیت ماده ۱۰۱ ق. م. م برای عملکرد سال ۱۴۰۲، نرخ پرداخت مالیات برای عملکرد سال ۱۴۰۳ به صورت زیر خواهد بود:
نکته مهم
هر سال توسط سازمان امور مالیاتی مبلغ و میزان معافیت ماده ۱۰۱ قانون مالیات‌های مستقیم اعلام می‌شود. به عنوان مثال در سال ۱۴۰۲ در بند (ز) تبصره قانون بودجه ذکر شده است که معافیت موضوع ماده ۵۷ و ۱۰۱ قانون مالیات‌های مستقیم تا مبلغ ۴۷۵.۰۰۰.۰۰۰ ریال (چهارصد و هفتاد و پنج میلیون ریال) از درآمد سالانه (سود مشمول مالیات) مشمول معافیت است.
برای سال ۱۴۰۳ معافیت ماده ۱۰۱ مبلغ ۱.۰۰۰.۰۰۰.۰۰۰ ریال تعین شده است و در صورت استفاده از سامانه مودیان و انجام تکالیف و ارسال صورتحساب در سامانه مودیان، مبلغ معافیت ماده ۱۰۱ تا سقف ۱.۴۴۰.۰۰۰.۰۰۰ ریال قابل محاسبه خواهد بود (در صورتی که صاحبان مشاغل از پایانه فروشگاهی موضوع ماده (۱) قانون پایانه‌های فروشگاهی و سامانه مودیان مصوب ۲۱/۰۷/۱۳۹۸ با امکان درج مشخصات کالا و هویت خریدار استفاده کنند، معافیت ماده ۱۰۱ قانون مالیات‌های مستقیم مبلغ ۱.۴۴۰.۰۰۰.۰۰۰ ریال تعیین می‌شود) و معافیت ماده ۵۷ قانون مالیات‌های مستقیم هم مبلغ ۷۵۰.۰۰۰.۰۰۰ ریال تعیین شده است.
نحوه تشخیص درآمد مشمول مالیات مشاغل
طبق قانون ملاک تشخیص مالیات بر درآمد مشاغل، خوداظهاری مودیان مالیاتی است. با این حال ممکن است قصوری در این زمینه به‌وجود بیاید و مدارک آن توسط ممیزی سازمان مالیاتی تشخیص داده شود. یکی از این ممیزی‌ها، تراکنش‌های بانکی مودی مالیاتی است.
با تمام این اوصاف، همچنان مبنای اصلی تعیین درآمد مشمول مالیات مشاغل، خوداظهاری صاحبان مشاغل است. به طور کلی اصل بر صداقت مودیان مالیاتی گذاشته می‌شود؛ مگر آن که با اسناد و مدارکی خلاف آن ثابت شود.
نحوه محاسبه مالیات بر درآمد مشاغل
موضوع محاسبه میزان مالیات بر درآمد مشاغل از اهمیت بالایی برخوردار است. در همین راستا ماده‌های ۹۴ و ۱۰۰ قانون مالیات‌های مستقیم، نحوه محاسبه مالیات بر درآمد مشاغل را مشخص کرده‌اند.
نحوه محاسبه مالیات بر درآمد مشاغل به دو روش صورت می‌گیرد:
۱. مشاغلی که اظهارنامه عملکرد ارسال می‌کنند:
مودیانی که اظهارنامه عملکرد ارائه می‌دهند، در واقع گزارشی جامع و دقیق از وضعیت مالی و اقتصادی خود به سازمان امور مالیاتی ارائه می‌کنند. این گزارش جزئیات مهمی همچون درآمدها، هزینه‌ها، سود و زیان، وضعیت مالی و سایر عوامل مرتبط با عملکرد مالی یک کسب‌وکار را نمایش می‌دهد.
به عنوان مثال، برای محاسبه مالیات بر درآمد مشاغل ابتدا باید همه معافیت‌ها، به جز معافیت ماده ۱۰۱ قانون مالیات‌های مستقیم را از درآمد مشمول مالیات کسر کرده، سپس مبلغ به‌دست آمده را به نسبت سهم هر شریک بین آنها تقسیم کرد. در مرحله بعد، سهم هر شریک از میزان معافیت ماده ۱۰۱ قانون مالیات‌های مستقیم و معافیت ویژه هر شریک مانند معافیت ماده ۱۳۷ قانون مالیات‌های مستقیم را از درآمد مشمول مالیات کسر و در نهایت مالیات هر شریک را جداگانه با نرخ ماده ۱۳۱ محاسبه کرد.
هزینه‌های قابل قبول صاحبان مشاغل چیست؟
از جمله دغدغه‌های اشخاص حقیقی این است که چگونه می‌توانند میزان درآمد مشمول مالیات خود را کاهش دهند تا مالیات کمتری پرداخت کنند.
در این زمینه برخی از مودیان هزینه‌هایی را اعلام می‌کند که ممکن است مورد قبول سازمان مالیاتی واقع شود و یا با آن موافقت نشود.
مطابق با ماده ۱۴۷ قانون مالیات‌های مستقیم، هزینه‌های قابل قبول صاحبان مشاغل برای تعیین شدن میزان درآمد مشمولین مالیات، هزینه‌هایی هستند که در حدود متعارف متکی به مدارک بوده و منحصرا مربوط به تحصیل درآمد موسسه در دوره مالی مربوط با رعایت حد نصاب‌های مقرر گردد.
همچنین در ماده ۱۴۸ قانون مالیات‌های مستقیم هزینه‌های قابل قبول برای سازمان و اداره امور مالیاتی کشور به شکل کلی بیان گردیده‌اند. برخی از این هزینه‌ها عبارت‌اند از:
۱. قیمت خرید کالا‌های فروخته شده و یا قیمت خرید مواد مصرفی مورد نیاز کالا‌ها و خدمات فروخته شده
۲. هزینه‌های استخدامی کارکنان (با توجه به تخصص)
۳. کرایه محل مجموعه و یا موسسه اجاره‌ای
۴. اجاره بهای ماشین‌آلات و ادوات مؤسسه
۵. هزینه‌های سوخت، برق، آب، مخابرات و ...
۶. وجوه پرداختی بیمه و حق امتیاز‌های مؤسسه
۷. هزینه‌های تحقیقات، آزمایش‌ها، آموزش و نشریه‌ها
۸. هزینه‌های جبران خسارات اگر تحت پوشش بیمه نباشد.
۹. هزینه‌های فرهنگی و ورزشی و رفاهی کارکنان مطابق با حد نصاب مقرر در قانون
در نهایت، استفاده بهینه از هزینه‌های قابل‌قبول مطابق با ماده ۱۴۷ و ۴۸ قانون مالیات‌های مستقیم، راهکار اساسی برای اشخاص حقیقی به‌منظور کاهش درآمد مشمول مالیاتی و در نتیجه، پرداخت مالیات کمتر است.
معافیت مالیات بر درآمد مشاغل
۱- مودیان اشخاص حقیقی در صورت تسلیم اظهارنامه مشمول معافیت ماده ۱۰۱ می‌گردند.
شرایط معافیت معیشتی یا معافیت ماده ۱۰۱ قانون مالیات مستقیم چیست؟
مودی باید در موعد مقرر اظهارنامه‌ی مالیاتی خود را تسلیم کنند تا بتوانند از مزایای معافیت معیشتی یا معافیت ماده ۱۰۱ استفاده کند.
۱- اگر که مودی دارای شریک باشد و مشارکت آنها به صورت مشارکت مدنی باشد (چه قهری چه اختیاری)، شرکا هر چند نفر که باشند تنها دو شریک می‌توانند از معافیت معیشتی یا معافیت ماده ۱۰۱ قانون مالیات مستقیم استفاده نمایند ولی نهایتا مبلغ معافیت بین آنها تقسیم می‌شود و باقی مانده سهم هر شریک مشمول پرداخت مالیات می‌شود. (در صورت تعدد شرکا به میزان دو معافیت ماده ۱۰۱ به نسبت برابر فارغ از سهم مشارکت بین شرکا تقسیم می‌گردد.)
۲- اگر که شرکا با هم رابطه‌ی زوجیت داشته باشند، نمی‌توانند از دو فقره معافیت معیشتی یا معافیت ماده ۱۰۱ قانون مالیات مستقیم استفاده کنند وبلکه آنها از لحاظ استفاده از معافیت در حکم یک شریک تلقی می‌شود و این معافیت به زوج داده می‌شود.
۳- اگر که یکی از شرکا فوت کند، وراث او به عنوان قائم مقام قانونی او تلقی می‌شود و از معافیت معیشتی یا معافیت ماده ۱۰۱ قانون مالیات مستقیم بهرمند می‌شوند و بعد هر چقدر که سهم معافیت متوفی بوده بین وراث به طور مساوی تقسیم شده و از درآمد سهم هرکدام کسر می‌شود.
۴- اگر مودی چند شغل داشته باشد و از چندین منبع درآمد داشته باشد، در این حالت مجموع درآمد‌های او در تمام واحد‌های شغلی اش تنها واجد دریافت یک معافیت خواهد بود و مبلغ معافیت از کل درآمد سالانه‌ی او کسر خواهد شد.
آیا همه مشاغل دارای شریک می‌توانند از دو فقره معافیت معیشتی یا معافیت ماده ۱۰۱ قانون مالیات مستقیم استفاده کنند؟
بر اساس صورتجلسه مورخ ۲۵/۰۲/۱۳۹۸ شورای عالی مالیاتی در اجرای بند ۳ ماده ۲۵۵ قانون مالیات‌های مستقیم در خصوص نامه شماره ۲۳۰/۶۲۹۸۹/د مورخ ۲۳/۱۱/۱۳۹۷ معاون محترم در خصوص ابهامات مطرح شده راجع به استفاده از معافیت شرکا موضوع تبصره ۱ ماده ۱۰۱ قانون مالیات‌های مستقیم در مشارکت‌های خاص چنین بیان نمودند:
درخصوص صاحبان مشاغلی که اشتغال به آن مشاغل نیاز به تایید برخی صلاحیت‌های تخصصی دارد از جمله دفاتر اسناد رسمی، پزشکان، نمایندگی‌های بیمه و …؛ که قائم به شخص بوده و پروانه و مجوز فعالیت این مشاغل از سوی مراجع مربوط به نام شخصی صادر می‌شود که دارای تخصص و گواهی مرتبط به آن فعالیت است، نمی‌توان در عمل برای آن شریک در نظر گرفت بنابراین تسری معافیت تبصره ماده ۱۰۱ به قراردادهای رسمی شراکت در خصوص مشاغل فوق الذکر امکان‌پذیر نیست.
در نتیجه کلیه صاحبان مشاغل به غیر مشاغلی که در بالا ذکر شد فارغ از نوع فعالیت و با عنایت به محتوای ماده ۱۰ قانون مدنی می‌توانند در فعالیت‌های خود، دارای شراکت کاری بوده و در نتیجه از معافیت مالیاتی یاد شده استفاده نمایند.
۲- در زمینه معافیت مالیاتی تبصره‌ای در قانون وجود دارد که می‌گوید:
به ازای هر ده درصد (۱۰ %) افزایش درآمد ابرازی مشمول مالیات اشخاص موضوع این ماده نسبت به مازاد ۴۰ درصد نسبت به درآمد ابرازی مشمول مالیات سال گذشته آنها، یک درصد و حداکثر تا پنج درصد از نرخ‌های ماده ۱۳۱ ق. م. م کاسته می‌شود. شرط برخورداری از این تخفیف تسویه بدهی مالیاتی سال قبل و تسلیم اظهارنامه مالیاتی مربوطه در مهلت اعلام شده از سوی سازمان امور مالیاتی است.
۳- همچنین اشخاص حقیقی در صورتیکه در پرداخت مالیات خود به مدت ۳ سال پشت سر هم خوش حساب باشند، مبلغی به عنوان تشویق از میزان مالیات آنها کسر می‌شود و یا به آنها بازگردانده می‌شود.
۴- در مجموع برخی از کسب و کار‌ها هم در کشور مورد حمایت قرار گرفته‌اند و معاف از مالیات هستند مثل کسانی که اقدام به تولید صنایع دستی می‌کنند.
