نگاهی به ده رخداد مهم سال ۲۰۲۳

دیدارنیوز ـ سرویس بین‌الملل: این مطلب را با ترجمه اختصاصی دیدار بخوانید با این توضیح که لزوما مطالب درج شده در این مقاله مورد تایید دیدار نیست و تنها جهت اطلاع خوانندگان منتشر شده است.

منبع: شبکه سی ان بی سی

مترجم: حمید رضا بابایی

حوادث مهم فراوانی تحولات جهان را در سال ۲۰۲۳ رقم زده است. در میان این رخدادها، افزایش جمعیت هند فراتر از چین، مرگ هنری کیسینجر و جنگ اسرائیل-حماس چشمگیرترین آن‌ها بوده است. در یادداشت زیر مهم‌ترین حوادث سال گذشته میلادی یادآوری می‌شود:

۱) حمله حماس به اسرائیل در ماه اکتبر

در نخستین ساعات هفتم اکتبر گذشته، گروه مبارز فلسطینی حماس به شمال اسرائیل حمله کرد. این  حمله در پنجاهمین سالگرد جنگ یوم کیپور (جنگ ۱۹۷۳) صورت گرفت و از آن به عنوان یکی از بدترین شکست‌های اطلاعاتی اسرائیل از زمان تاسیس آن در سال ۱۹۴۸ یاد می‌شود.

به گفته دولت اسرائیل، بیش از هزار و ۲۰۰ نفر در این حمله کشته و ۶ هزار و ۹۰۰ نفر دیگر زخمی شدند. ارتش اسرائیل می‌گوید ۳۸۳ نظامی اسرائیلی از هفتم اکتبر تاکنون کشته شده‌اند. در این حمله بیش از ۲۴۰ نفر نیز به اسارت حماس درآمدند که برخی از آن‌ها در چارچوب توافقات دوجانبه آزاد شدند.

اندیشکده استرالیایی CSIS می‌گوید: "حمله حماس به اسرائیل در ۷ اکتبر سومین تهاجم گسترده تروریستی از آغاز جمع آوری اطلاعات در سال ۱۹۷۰ بوده است. این جمع بندی براساس تعداد تلفات بوده و به این ترتیب حملات یازده سپتامبر، بدترین حمله تروریستی است."

پاسخ تل‌آویو، بمب‌باران بی وقفه غزه بوده که به دنبال آن تاکنون بیش از ۲۱ هزار نفر کشته شده‌اند. اسرائیل همچنین ارسال مواد غذایی، برق و سوخت را به غزه با جمعیت بیش از ۲.۳ میلیون نفر قطع کرده است.

۲) هند پرجمیت‌ترین کشور دنیا شد

در سال ۲۰۲۳ هند با جمعیتی حدود یک میلیارد و ۴۳۰ میلیون نفر، به پرجمعیت‌ترین کشور دنیا تبدیل شد و از این منظر همسایه‌اش چین را پشت‌سر گذاشت. پیش‌بینی می‌شود هند احتمالا در دهه‌های آینده نیز این وضعیت را حفظ خواهد کرد.

اداره امور اقتصادی و  اجتماعی سازمان ملل در گزارشی اعلام کرد، "در آوریل ۲۰۲۳، جمعیت هند به یک میلیارد و ۴۲۵ میلیون و ۷۷۵ هزار و ۸۵۰ نفر رسید که پس از برابری با جمعیت چین، از آن فراتر رفت. "

در این گزارش آمده است، "در سال ۱۹۷۱، چین و هند به طور کلی تقریبا از نرخ باروری یکسان برخوردار بودند، که بر اساس آن هر زن در طول عمر خود کمتر از ۶ کودک به دنیا می‌آورد. تا پایان دهه ۱۹۷۰، نرخ باروری در چین به شدت کاهش یافت و به کمتر از سه تولد برای هر زن رسید. بر خلاف آن، شدت کاهش باروری در هند آهسته‌تر بوده است: در هند، سه و نیم دهه طول کشید تا نرخ کاهش باروری، به میزانی برسد که چین تنها در بیش از هفت سال در دهه ۱۹۷۰ تجربه کرد.

به گزارش مرکز تحقیقاتی پیو در آمریکا، جمعیت هند از ۱۹۵۰ – سالی که سازمان ملل جمع آوری اطلاعات جمعیت را آغاز کرد-  تاکنون بیش از یک میلیارد نفر افزایش داشته است. این در حالی است که جمعیت چین در سال ۲۰۲۲ برای نخستین بار از سال ۱۹۶۰ تاکنون، کاهش داشت. با کاهش نرخ جمعیت و جایگزینی، دولت پکن سیاست سخت‌گیرانه "تک فرزندی" را که در دهه ۱۹۸۰ وضع کرده بود، در سال ۲۰۱۶ لغو کرد و در سال ۲۰۲۱ به زوج‌ها اجازه داد سه فرزند داشته باشند.

۳) نشست سران G20

هند در سال ۲۰۲۳ به عنوان رهبر جهان جنوب ظاهر شد. هند نه تنها میزبانی این نشست جهانی را برعهده داشت، بلکه توانست رهبرانی را که در قبال یک بستر اختلاف نظر داشتند، به صدور یک بیانیه مشترک مجاب کند. اتحادیه آفریقا در دوران ریاست هند بر G20 به عنوان عضو دائم، به آن معرفی شد.

نشست سران G20 در ۱۰-۹ سپتامبر در هند برگزار شد. ۴۳ نفر از شرکت‌کنندگان در این نشست، از سران کشور‌های مختلف بودند، از جمله جو بایدن رئیس جمهور آمریکا، جاستین ترودو نخست وزیر کانادا و  ریشی سوناک نخست وزیر بریتانیا. سران شرکت کننده در این نشست، با شعار " یک زمین، یک خانواده، یک آینده"، مسایل مختلف و مهم جهانی را بررسی کردند.

هند می‌گوید در دوران ریاست خود بر G۲۰ مسایلی نظیر رشد جامع، ابداعات دیجیتال، بهبود اوضاع آب و هوا و دسترسی یکسان جهانی به خدمات بهداشتی و درمانی را دنبال می‌کند...

در بیانه رهبران جی ۲۰ در دهلی‌نو آمده است، "ما مصمم هستیم جهان را از چالش‌های کنونی‌اش خارج کنیم و دنیایی امن‌تر، قوی‌تر، مقاوم‌تر و سالم‌تر برای مردم خود و کره زمین بسازیم.

۴) شورش در روسیه

یووگنی پریگوژین رهبر شرکت ارتش خصوصی روسیه – واگنر- در ۲۴ ژوئن ۲۰۲۳  به مدتی کوتاه علیه کرملین شورش کرد. اقدام او، رژیم ولادیمیر پوتین رئیس جمهور روسیه را به بحران امنیت داخلی بی‌سابقه‌ای کشاند. پریگوژین در راس نیرو‌های مسلح و خودرو‌های زرهی به سمت مسکو حرکت کرد و خواستار برکناری رهبران ارشد دفاعی روسیه شد.

نیرو‌های تحت امر او توانستند مقر نظامی جنوب را در روستوف-آن-دون بزرگ‎ترین شهر در جنوب روسیه در اختیار بگیرند. این امر زنگ هشدار را برای کرملین به صدا درآورد.

اما پریگوژین بلافاصله به اقدام خودخوانده خود تحت عنوان "حرکت برای عدالت" پایان داد. این تصمیم بعد از موافقت الکساندر لوکاشنکو رئیس جمهور بلاروس برای ورود پریگوژین و نیروهایش به این کشور، اتخاذ شد. پریگوژین چندی بعد در ماه آگوست، در انفجار هواپیما در روسیه کشته شد.

وال استریت ژورنال به نقل از منابع اطلاعاتی غرب و یک افسر سابق اطلاعاتی روسیه نوشت، نیکولای پاتروشوف، مرد دست راستی پوتین و دبیر شورای امنیت روسیه، دستور ترور پریگوژین را صادر کرد.

۵) مرگ هنری کیسینجر

سال ۲۰۲۳ شاهد مرگ بسیاری از شخصیت‌های جهانی بود، از رئیس جمهور پرویز مشرف آخرین دیکتاتور پاکستان گرفته تا لی لکویانگ نخست وزیر سابق چین.

در میان این فهرست، نام هنری کیسینجر وزیر امور خارجه و مشاور سابق امنیت ملی آمریکا نیز به چشم می‌خورد.

کیسینجر که پیش از فعالیت‌های دیپلماتیک، یک  اندیشمند محسوب می‌شد، در دوران مسئولیت‌هایش ریاست چندین حادثه تاریخی را برعهده داشت، از جمله مهندسی سیاستِ باز آمریکا در قبال چین، مذاکره برای خروج آمریکا از ویتنام، و تنش‌زدایی با شوروی در بحبوحه جنگ سرد. وی به مدد دیپلماسی رفت و برگشت، مسکو را از جایگاهش به عنوان یک قدرت مهم در خاورمیانه، کنار گذاشت.

کیسینجر در عمر خود به ۱۲ رئیس جمهور مشاوره داد - یعنی بیش از یک چهارم از افرادی که بر مسند ریاست جمهوری آمریکا تکیه زده‌اند – از جان کندی تا جو بایدن.

وی در دوران ریاست جمهوری نیکسون در ژانویه ۱۹۶۹ به عنوان مشاور امنیت ملی وارد کاخ سفید شد. کیسینجر این عنوان را پس از سال ۱۹۷۳ هم زمان در کسوت وزیر امور خارجه آمریکا نیز حفظ کرد، حادثه‌ای بسیار نادر. به دنبال استعفای نیکسون، وی در دوران ریاست جمهوری جرالد فورد نیز در کاخ سفید حضور داشت.

پس از آن، در مذاکرات برای توافقات صلحی شرکت کرد که به دخالت نظامی آمریکا در ویتنام پایان داد. کیسینجر به همین دلیل در سال ۱۹۷۳ برنده جایزه صلح نوبل شد. از وی اغلب به عنوان یکی از مقتدرترین وزیران امور خارجه در دوران پس  از جنگ سرد یاد می‌شود که تاریخ جنگ سرد این کشور را ترسیم کرد.

کیسینجر در ۲۹ آوریل ۲۰۲۳ درگذشت.

۶) نشست سران بریکس

نشست سران سالیانه گروه بریکس (برزیل، روسیه، هند، چین و آفریقای جنوبی) در ۲۴-۲۲ آگوست در ژوهانسبورگ آفریقای جنوبی برگزار شد. نشست سران بریکس یکی از بزرگ‌ترین دستاورد‌های ژئوپولیتیک هند در سال ۲۰۲۳ محسوب می‌شود. هند در پذیرفتن شش عضو جدید در بریکس نقشی بسیار مهم ایفا کرد. این کشور‌ها عبارتند از: آرژانتین، مصر، اتیوپی، ایران، عربستان سعودی و امارات عربی متحده. این کشور‌ها که از جهان جنوب هستند، رسما در ژانویه ۲۰۲۴ به بریکس می‌پیوندند. البته خاویر میلی رئیس جمهور آرژانتین، در چرخشی جدید به کشور‌های عضو اطلاع داده  از برنامه قبلی خود برای پیوستن به این گروه کنارگیره کرده است. وی گفت، "سیاست خارجه‌اش در بسیاری زمینه‌ها با سیاست‌های دولت قبل تفاوت دارد. به همین دلیل در برخی تصمیمات دولت قبل تجدید نظر خواهد شد."

معمولا از بریکس به عنوان یک رقیبِ برای دنیای غرب  یاد می‌شود... نخستین بار جیم اونیل، اقتصاددان از شرکت سرمایه گذ اری چندملیتی گلدمن ساش آمریکا بود که در سال ۲۰۰۱ برای این مجموعه عبارت "بریک" را به کار برد. هدف اصلی از این انتخاب، برجسته کردن نرخ رشد اقتصادی در برزیل، روسیه، هند و چین بود.

اعضای بریکس، نخستین جلسه سران خود را در سال ۲۰۰۹ در روسیه برگزار کردند. سپس، آفریقای جنوبی در همان سال به این گروه پیوست.

البته ولادیمیر پوتین رئیس جمهور روسیه به دلیل حکم بازداشت بین‌المللی مربوط به اتهام جنایات جنگی در اوکراین، در نشست سران بریکس در آفریقای جنوب شرکت نکرد.

۷) تنش‌زدایی میان ایران-عربستان

پیش از آن که جنگ اسرائیل-حماس بر چرخه خبری در غرب آسیا سایه افکند، یک تحول بسیار مهم دیگر در این منطقه رخ  داد که چندین هفته خبر اول رسانه‌ها بود. در مارچ گذشته، چین توانست در اقدامی شگفت انگیز میان ایران  وعربستان میانجیگری کند و آن‌ها را به سمت تنش‌زدایی سوق دهد.

این دو کشور چند قرن با هم رقابت کرده‌اند، که این امر از فرقه‌های مذهبی میان آن‌ها ناشی می‌شود. رقابت شدید میان عربستان سنی مذهب و ایرانِ شیعه، بسیاری از کشور‌های خاورمیانه را از جمله عراق، سوریه، لبنان، یمن و بحرین بی‌ثبات کرده است.

وانگ یی وزیر امور خارجه چین گفته است، اقدام چین در تنش‌زدایی میان ایران و عربستان در حال سوبق دادن "موجی از آشتی" به خاورمیانه است.

این دو کشور برای بازگشایی مراکز دیپلماتیک اقدام کرده‌اند. اما برخی شایعات حاکی است ایران برای برهم زدن مذاکرات عربستان-اسرائیل، از حملات حماس حمایت کرده است. این مساله در صورت صحت، می‌تواند دست یابی به نتایج مدنظر در روابط تهران-ریاض را غیرممکن کند.

۸) زلزله در ترکیه و سوریه

در فوریه گذشته، ترکیه و سوریه شاهد زمین‌لرزه‌هایی به قدرت ۷.۸  و سپس ۷.۵ ریشتر بودند. به دنبال این حوادث، چندین پس‌لرزه شدید نیز در منطقه رخ داد که به سقوط ساختمان‌های بیشتر منجر شد.

زلزله ترکیه، شدیدترین زمین‌لرزه این کشور در بیست سال گذشته بود. مرکز آن نیز قاضی آنتب در جنوب ترکیه بود.

سازمان ملل در گزارشی اعلام کرد این دو زمین لرزه ده‌ها هزار کشته و زخمی برجا گذاشت و اوضاع انسانی را در منطقه بحرانی کرد به ویژه در سوریه که در سال‌های اخیر درگیر جنگ بود...

آمار کشته شدگان در ترکیه ۵۹ هزار و در سوریه ۸ هزار نفر اعلام شده است.

۹) بالن جاسوسی چین

یک بالن جاسوسی چین که در فوریه ۲۰۰۳ به مدت یک هفته در فضای آمریکا گشت‌زنی می‌کرد، چندین روز سرخط خبر‌ها را در کشور‌های مختلف جهان به خود اختصاص داد. این بالن که در ۲۸  فوریه در آسمان آلاسکا شناسایی شد، بر فراز برخی تجهیزات بسیار حساس نظامی متعلق به قدرتمندترین ارتش جهان عبور کرده بود، از جمله در پایگاه هوایی مالماستورم در مونتانا که محل نگه‌داری تجهیزات هسته‌ای آمریکا است.

بحران ناشی از این حادثه سرانجام نیروی هوایی آمریکا را مجبور کرد با اعزام یک جنگنده نسل پنجم F-۲۲ مجهز به موشک سایدویندر AIM-۹X بالن مزبور را برفراز آب شناسایی کند.

چین، اما همچنان اصرار می‌کرد پرنده مزبور،   بالن آب و هوایی و مشغول تحقیقات هواشناساسی بود. به گفته پکن، آن بالن به دلیل الگو‌های هوایی و ناخودآگاه به فضای آمریکا کشانده شده بود.

رسانه‌های آمریکایی به تازگی به نقل از سازمان‌های اطلاعاتی آمریکا اعلام کرده‌اند بالن مزبور با استفاده از یک دستگاه تامین کننده اینترنت ساخت آمریکا، اطلاعات مربوط به مکان‌یابی و هوانوردی را هر از گاه، به مرکز ارسال می‌کرد. نام شرکت خدمات  اینترنتی اعلام نشده است.

۱۰) حادثه زیردریایی تایتان

در ۱۸ ژوئن ۲۰۲۳، زیردریایی تایتان در آب‌های بین‌المللی اقیانوس اطلس نزدیک ساحل نیوفاوندلند در کانادا، از صحفه رادار محو شد. این شناور، پنج سرنشین داشت.

گارد ساحلی آمریکا پس از آن اعلام کرد تمام پنج سرنشین زیردریایی کشته شدند، و این که شناور مزبور صحنه "انفجاری فاجعه‌بار" بود.

سرنشینان این زیردریایی توریستی، میلیاردر انگلیسی هامیش هاردینگ، تاجر متولد پاکستان شاهزاده داوود و پسرش سلیمان داوود، کاوشگر فرانسوی پال-هنری نارجولی، و استاکتون راش بنیان‌گذار و مدیر شرکت اوشن گیت آمریکا، فعال در عرصه خدمات اعماق اقیانوس، بودند.

بقایای این زیردریایی در منطقه‌‎ای در  حدود ۵۰۰ متری سینه کشتی تایتانیک پیدا شده است.