نمایش نخستین پرتره‌های اروپایی از سیاهان آفریقا

دیدارنیوز ـ آلبرشت دورر، نقاش نامدار آلمانی طرح چهره یک سیاهپوست آفریقایی را سال ۱۵۰۸ کشیده بود و هنگام مرگ او در کارگاهش پیدا شد. قدمت پرتره یان یانتس مستارت، نقاش هلندی از یک شهروند آفریقایی هم به سال ۱۵۲۵ بازمی‌گردد. این دو نخستین آثاری هستند که از توجه هنرمندان اروپایی به سیاهان آفریقایی حکایت می‌کنند. نمایشگاه بیش از ۱۰۰ پرتره نقاشان دوران رنسانس از روز سه‌شنبه در موزه ملی آمستردام آغاز به کار می‌کند.

یکی از دلایلی که طراحی دورر از یک سیاهپوست آفریقایی در بیش از ۵۰۰ سال گذشته به نمایش درنیامده، نگرانی از آسیب دیدن اثر بوده است. این طراحی با قدمت بیش از پنج قرن از موزه آلبرتینا در وین پایتخت اتریش به امانت گرفته شده و پیش از حضور در نمایشگاه موزه ملی آمستردام، تنها در چند مورد محدود به نمایش درآمده بود. هر چند برخی معتقدند تا پیش از اوج گرفتن جنبش «جان سیاهان مهم است»، کمتر کسی به دیدن پرتره‌های سیاهان به ویژه در اروپا علاقه نشان می‌داد.

بسیاری از کارشناسان پیش از این رنسانس را یک پدیده اروپایی مطلق می‌پنداشتند، اما برخی پژوهش‌ها در سال‌های اخیر نشان داد هنرمندان و چهره‌های مدیترانه‌ای هم نقشی اساسی در به ثمر نشستن رنسانس داشتند. از جمله پژوهش «آفریقایی‌های اروپایی: یک تاریخ ناگفته» که اولیوت اوتل آن را به سرانجام رسانده است. با اینکه هویت خالقان دو اثر به نمایش درآمده در موزه ملی آمستردام کاملا آشکار است، اما کسی نمی‌داند دورر و مستارت چهره چه کسانی را روی بوم خود ثبت کرده‌اند.

ماتیاس اوبل، نمایشگاه‌گردان موزه ملی آمستردام معتقد است آلبرشت دورر به احتمال زیاد با این مرد سیاهپوست آشنا بوده و او را در سرزمین مادری خود نورمبرگ یا در سفر به ونیز دیده است. به گفته اوبل، در هر دو طرح و پرتره نشانه‌های نژادپرستی یا تعصب اصلا دیده نمی‌شود و دورر و مستارت کوشیده‌اند در آثار خود نزدیک‌ترین روایت به واقعیت و زندگی را ارائه کنند. پرتره‌ای که نقاش هلندی کشیده، به احتمال زیاد تنها پرتره یک سیاهپوست بازمانده از دوران رنسانس است.

نمایشگاه موسوم به «مرا به یاد آر» تا ۱۶ ژانویه ۲۰۲۲ در موزه ملی آمستردام ادامه دارد و دربرگیرنده کار‌هایی است که بین ۱۴۷۰ تا ۱۵۷۰ خلق شده‌اند. برای نخستین بار از ۱۹۹۴، «پرتره بانوی جوان» کار پتروس کریستوس از گمالده‌گالری برلین برای نمایش به آمستردام آمده است. این از برجسته‌ترین و نفیس‌ترین پرتره‌های تاریخ نقاشی جهان کار نقاش هلندی در دوره رنسانس شمالی است.