سوبرانا، برکت، کووپارس، فخراواک و سیناژن این‌ها شخصیت فیلم‌های علمی تخیلی نیستند و این‌ها اسامی واکسن‌های ایرانی در دست تولیدی هستند که هنوز و علی رغم انتظاری جانسوز به دست مردم نرسیده‌اند.
دیدارنیوزـنسرین نیکنام: درست است که تولید یک واکسن نیاز به زمان طولانی ۱۰ تا ۱۵ ساله دارد، اما از زمانیکه کرونا با سرعت تمام در دنیا شیوع پیدا کرد و مدام در حال چرخش و جهش یافتن بود دانشمندان و محققان تصمیم گرفتند این روند را تسریع بخشند و مراحل تولید واکسن را با سرعت خیلی بیشتری انجام دهند و نتیجه این تصمیم منجر به تولید هفت واکسن در دنیا شد و همین واکسن‌ها تاکنون توانسته هم جان خیلی‌ها را از مرگ نجات دهد هم در خیلی از شهر‌ها و کشورهای دنیا جشن پایان کرونا گرفته شد، اما سهم ایران با داشتن پنج نوع واکسن تنها واکسینه کردن حدود دو میلیون نفر آن هم با واکسن‌های خارجی است!
در گزارش پیش رو به سراغ واکسن های تولیدی ایرانی می رویم و روند تولید آنها و اظهار نظرهای ضد و نقیضی که درباره زمان تولید انبوه این واکسن ها شده است را بررسی می کنیم.
بیشتر بخوانید:کندی روند واکسیناسیون و تور‌های واکسن کرونا؛ ایروان بدون توقف!
انستیتو پاستور ایران از شروع پاندمی کرونا، موضوع تولید واکسن مشترک با کشور کوبا را آغاز کرد. این واکسن حاوی پروتئین نوترکیب از ناحیه RBD ژنوم ویروس کروناست؛ برای این واکسن، رژیم دو نوبته(با و بدون دوز بوستر یا یادآور) تعیین شده است که بعد از گذراندن موفق فاز۱ و ۲، وارد فاز سوم کارآزمایی بالینی شده است. مرحله سوم کارآزمایی این واکسن تصادفی شده با گروه پلاسبو و دو سوکور در۲۴ هزار نفر جمعیت ۱۸ تا ۸۰ سال در کشور و ۴۴ هزار نفر در کوبا در حال انجام است.
فاز سوم این واکسن در ۷ استان کشور اصفهان، بابل، زنجان، هرمزگان، مازندران، کرمان، همدان و یزد به‌طور تصادفی در دو گروه در حال اجرا است؛ گروه اول شامل گروه دریافت‌کننده واکسن (۸۰درصد افراد موردمطالعه) و گروه دوم شامل افرادی است که پلاسبو یا ادجوانت (واکسن نما) دریافت می‌کنند. روایت های به بازار آمدن این واکسن هم در نوع خودش شنیدنی است، هر چند متولیان این واکسن هم مدام جلوی دوربین ها و تریبون ها وعده های مختلف ندادند اما تاخیر در رسیدن این واکسن به بازار هم خود جای تامل دارد.
واکسن کرونای رازی کووپارس، توسط موسسه تحقیقات واکسن و سرم‌سازی رازی بر پایه پروتئین نوترکیب "اسپایک" ویروس کرونا ساخته و از دو بخش آنتی‌ژن و ادجوانت تشکیل شده؛ در سه دوز تزریقی، استنشاقی و دو دوز اول واکسن به‌صورت عضلانی و دوز سوم به‌صورت استنشاقی در روز ۵۱ به داوطلبان تزریق می‌شود.
شروع واکسیناسیون با واکسن"کووپارس" در ۵۰۰ موش و ۲۵ میمون سبز آفریقایی در مدت یک سال انجام شد و در ادامه پس از ارسال مدارک و CTD به سازمان غذا و دارو و دریافت تأییدیه‌های کمیته اخلاق فاز یک و دو کارآزمایی بالینی ادامه پیدا کرد. فاز یک کارآزمایی بالینی در اسفندماه ۱۳۹۹ آغاز و نیمه فروردین‌ماه با ۱۳۳ نفر بزرگسال سالم ۱۸ تا ۵۵ ساله، در دوزهای ۵، ۱۰ و ۲۰ میکروگرم در ۲۰۰ میکرو لیتر به پایان رسید. قصه این واکسن هم هنوز به پایان نرسیده و خیلی ها چشم انتظار یکی از همین واکسن هایی هستند که تولید کنندگان کلی از محاسن و امتیازهای آنها گفتند و اما هیچ کدام دردی از مردم دوا نکرده اند.
خوب است این را هم بدانید که فاز دوم کارآزمایی بالینی با حضور ۵۰۰ داوطلب از جمعیت ۱۸ تا ۷۰ ساله در حال انجام است که در این مطالعه کارآزمایی بالینی، دو گروه واکسن و واکسن نما حضور دارند که انتظار بر این است تا پایان تیرماه ادامه داشته باشد.
واکسن فخراواک "واکسن شهید فخری زاده یا سپند"، واکسنی از نوع ویروس غیرفعال شده است که اسفندماه ۱۳۹۹ موفق به دریافت مصوبه اخلاق در پژوهش از سازمان غذا و دارو شده است؛ واکسنی دو دوزی که تحت مطالعه کارآزمایی بالینی دوسوکور با کنترل پلاسبو (واکسن نما) موردمطالعه قرار می‌گیرد. این واکسن محصول شرکت «میلاد دارو نور» در زیرمجموعه وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح است. مطالعه این واکسن، برای بررسی بی‌خطری، ایمنی‌زایی و انتخاب دوز مناسب واکسن غیرفعال شده کرونا (MIVAC) انجام شده و این مطالعه در جمعیت سالم بزرگسال ۵۵-۱۸ ساله به‌صورت کارآزمایی بالینی تصادفی شده، دوسو کور با کنترل پلاسبو در حال انجام است و فاصله‌های دو دوز نیز تقریباً ۲ و ۳ هفته در نظر گرفته‌شده است.همین چند هفته پیش بود که داوطلبان دریافت این واکسن جلوی دوربین ها حاضر شدند و دوز اول این واکسن را دریافت کردند اما هنور خبری از دریافت دوز دوم آنها نیست و گویا خوشبختانه هیچ کدام از واکسن ها هم عوارضی نداشتند و اگر هم داشتند در حد تب و سردرد موقتی بوده است.
و اما واکسن سیناژن، پنجمین واکسن کرونا در ایران است که مجوز کد اخلاق را گرفته است. این واکسن نخستین واکسن کرونای ساخت بخش خصوصی در ایران است که به آزمایش بالینی رسیده است و به طور مشترک با کشور استرالیا تولید خواهد شد.
در واقع ابتدا توسط یک شرکت استرالیایی به نام "وکسین" که تخصص آن در تحقیقات واکسن است توسعه پیداکرده است و بعد فاز ۱ را با موفقیت روی ۴۰ شهروند استرالیایی گذرانده است و اکنون بعد از طی آزمایشات حیوانی و فاز یک، وارد فاز ۲ خواهد شد. کارآزمایی بالینی فاز دو این واکسن، تصادفی شده، دو سو کور و حاوی واکسن نما جهت بررسی ایمنی و اثربخشی واکسن نوترکیب با پروتئین اسپایک ویروس SARS-COV-۲ (اسپایکوژن) است که در دو دوز ۲۵ میکروگرم به فاصله ۲۱ روز تزریق خواهد شد البته مطالعه از اوایل خرداد ماه شروع شده است و باید دید که در این رقابت بخش خصوصی مدال قهرمانی را دریافت خواهد کرد یا بخش دولتی یا شاید هم هر دو. البته برای مردم فرقی ندارد که این برنده باشد یا آن مهم این است که هر چه زودتر این واکسن ها وارد چرخه تولید و تزریق شود؛ این حق مردم است که مانند سایر کشورها به جای تحمل نگرانی و استرس پیک های مختلف جشن پایان کرونا بگیرند، شاید آنها تحمل نبود و قطعی آب و برق و تحمل کنند اما درد و رنج از دست دادن خانواده چیزی نیست که قابل تحمل باشد.
برآورد می‌شود تا پایان سال ۲۰۲۱، بین ۸ تا ۲۱ میلیارد دوز واکسن در دنیا تولید شود. افق کشورهای ثروتمند و پیشرفته حصول به ایمنی جمعی با واکسیناسیون در تابستان و یا حداکثر تا ابتدای پاییز است و پیش‌بینی می‌شود که تا پایان سال ۲۰۲۱ واکسیناسیون خود را به اتمام برسانند. باید توجه داشت که کشورهایی که فقط به سبد کوواکس COVAX متکی هستند، نمی‌توانند انتظار واکسیناسیون بیش از ۲۰ درصد از جمعیت خود را داشته باشند بنابراین سرمایه گزاری برای تولید و استفاده از واکسن‌های داخلی در هر کشوری می‌تواند یک اولویت مهم و اساسی در مبارزه با این پاندمی باشد.
در صورت موفقیت واکسن‌های تولیدی، ایران ضمن دستیابی به تکنولوژی ساخت و کسب دانش برای تولید این واکسن، می‌تواند با تکیه به واکسن‌های تولید داخل کشور زودتر از بعضی از کشورهای دنیا به پوشش لازم واکسیناسیون علیه کووید-۱۹ و احتمال برگشت به زندگی عادی برسد.
بیشتر بخوانید:پیک پنجم کرونا اواخر تیر از راه می‌رسد؛ این بار با ویروس دلتا!
تعداد زیاد شرکت هایی که داوطلب تولید واکسن در ایران شدند این شائبه را در بین مردم ایجاد کرد که شاید هدف بیشتر رقابتی پنهان و به رخ کشیدن قدرت به یکدیگر است تا رسیدن به تولید واقعی که نادر توکلی معاون درمان ستاد فرماندهی مدیریت بیماری کرونا در تهران در گفت و با دیدار نیوز با تائید بر این موضوع که قرار نیست همه واکسن های تولیدی در مقدار زیاد تولید و وارد بازار شوند می‌گوید: روند تولید واکسن زمان‌بر است و همه شرکت‌های تولیدی تمام توان خود را در این مدت به کار گرفتند تا به تولید انبوه برسند اما بعید است غیر از کوو برکت شرکت دیگر قدرت تولید انبوه واکسن را داشته باشد.
او در پاسخ به این پرسش که پس چرا این همه هزینه و انرژی برای تولید این همه واکسن صرف شده است، می گوید: من مسئول سیاست گذاری واکسن در ایران نیستم این را باید مدیران بالادستی جواب دهند اما چیزی که مشخص است داغ بودن بازار رقابت میان شرکت های تولیدی است.
او می افزاید: مشکل اصلی ما در مقابله با کرونا زمانی بیشتر شد که ما به دلیل تحریم ها نتوانستیم واکسن زیادی وارد کنیم و با بحران جدی در این زمینه مواجه شدیم.
توکلی تحریم نبودن دارو و واکسن را رد می کند و می گوید: به ظاهر می گفتند که دارو و واکسن جزء کالاهای تحریمی نیست اما در واقع اینطور نبود و ما به دلیل همین مشکل نتوانستیم از کشورهای مختلف تولید کننده واکسن بخریم.
معاون درمان ستاد فرماندهی مدیریت بیماری کرونا در تهران در پاسخ به سوالی مبنی بر اینکه آیا به واکسن های ایرانی اعتماد کنیم، تاکید می کند: بله. حتما و این را بدانید که اگر واکسن کوو برکت خیلی زود وارد چرخه تولید انبوه شود می تواند سهم بسزایی در واکسیناسیون مردم داشته باشد.
به گفته این متخصص واکسن فقط می تواند از مرگ به دلیل کرونا جلوگیری کند و مانع ابتلای مجدد نمی شود از این رو شاید خیلی ها واکسن بزنند اما دوباره مبتلا شوند، از این رو این افراد تنها از مرگ در امان می مانند و نکته مهمتر اینکه در سند ملی واکسیناسیون هم ذکر شده که واکسن می تواند از مرگ و میر جلوگیری کند نه از ابتلا.
