۳۰ خطری که انسان و زمین را تهدید می‌کند

دیدارنیوز: نیمه دوم امسال، دو سال می‌شود که پاندمی کرونا حضور پررنگ خود را بر جهان حاکم کرده است. با‌وجود تولید واکسن و تزریق آن به مردم، کارشناسان معتقدند که بعید است بزودی از کرونا و اثرات آن خلاص شویم. از این‌رو شاید نگاه متخصصان بررسی ریسک‌های جهان در سال ۲۰۲۱ که کرونا را هنوز مهم‌ترین خطر و ریسک نه تنها در سال جاری میلادی بلکه طی دو سال آینده می‌دانند، خالی از گزاف نباشد.

گزارش «ریسک‌های جهان» هر ساله توسط مجمع جهانی اقتصاد منتشر می‌شود. مجمع جهانی اقتصاد، همان مجمعی است که هرساله «اجلاس داووس» را برگزار می‌کند و تقریباً تمامی افراد تأثیر‌گذار بر سیاست، اجتماع، فرهنگ و اقتصاد را گرد می‌آورد تا درباره مهمترین موضوع‌های روز به تبادل و اظهار نظر بپردازند؛ در این اجلاس تاکنون روحانی، به‌عنوان رئیس‌جمهوری و ظریف به‌عنوان وزیر امور خارجه شرکت داشته‌اند، البته هرچند از نگاه مجمع جهانی اقتصاد، کرونا هنوز ریسک بالایی بر جهان گذاشته است، اما تنها کرونا و تبعات آن نیست که می‌تواند مسیر سیاست و اقتصاد را در جهان تغییر دهد بلکه شاید باور نکنید که از نگاه کارشناسان بررسی ریسک‌های جهان، «ناامیدی جوانان» یکی از ۱۰ ریسک برتر جهان است که در کوتاه مدت می‌تواند خطر بالقوه‌ای برای جهان باشد. «ناامیدی جوانان» در رده هشتم ریسک‌های پرخطر جهان قرار گرفته است. بنا بر این گزارش در دوره پاندمی تقریباً ۸۰ درصد جوانان دچار بیماری روانی شده‌اند؛ در کنار «ناامیدی جوانان»، خطر بالقوه دیگری که در کوتاه مدت – یعنی تا دو سال آینده – جهان را تهدید می‌کند «بحران معیشت» است؛ در واقع این یکی یا مهمترین اثر مستقیم کرونا بر اقتصاد جهان است. این سه خطر – بیماری‌های عفونی، ناامیدی یا سرخوردگی جوانان و بحران معیشت – از خطرات بالقوه‌ای است که طی دو سال آینده جهان با آن درگیر خواهد بود؛ از نگاه متخصصان مجمع جهانی اقتصاد و بر اساس پاسخ ِ پاسخ دهندگان، بیماری‌های عفونی خطر اول، بحران معیشت خطر دوم و ناامیدی جوانان خطر هشتم جهان در دو سال آینده به حساب می‌آیند.

بنا بر گزارش «ریسک‌های جهان»، کرونا طی دو سال گذشته باعث، «ایست» یا توقف در اقتصاد جهان شده است؛ معادل ۴۹۵ میلیون شغل را در سه ماهه دوم سال ۲۰۲۰ تحت تأثیر قرار داده و از بین برده و نیز نابرابری را بشدت افزایش داده است، آن‌طور که در این گزارش آمده، از بین ۱۸۰ کشور جهان پیش‌بینی می‌شود که فقط ۲۸ کشور در سال گذشته میلادی رشد مثبت داشته اند؛ بقیه یا صفر بوده‌اند یا منفی.

«تغییرات آب و هوایی» هم خطر بالقوه دیگری است که جهان را تهدید می‌کند، هرچند که این خطر کوتاه مدت نیست و برای ۵ تا ۱۰ سال آینده در نظر گرفته شده است، اما خطرات بلایای طبیعی از عمده خطر بالقوه ۲ سال آینده است که در رده سوم قرار گرفته است، البته آن طور که در گزارش «ریسک‌های جهان» آمده است، پدیده کرونا و بیماری‌های عفونی با آنکه تأثیر بسیار منفی بر اقتصاد جهان گذاشته اند، اما یک رویداد کاملاً مثبت از دل آن برخاسته است: سرعت بخشیدن به انقلاب صنعتی چهارم.

بنا بر این گزارش، کووید ۱۹، انقلاب صنعتی چهارم را تسریع و تعمیق کرد. این دو کار از طریق، بسط تجارت الکترونیک، آموزش آنلاین، بهداشت دیجیتالی و دورکاری، روی داده است، اما همین امر هم سبب یک شکاف دیجیتالی بین کشور‌ها و مناطق درون کشوری هم شده است که دولت‌ها و حکومت‌ها باید برای رفع آن بکوشند.

اما اگر نگاهی به ریسک‌های طبقه‌بندی شده بیندازیم متوجه می‌شویم که آنچه بحران جهانی را تهدید می‌کند و بدرستی گزارشگران آن را «تهدیدات هستی» نامیده‌اند، ۱۰ خطری است که در این طبقه‌بندی ذکر شده‌اند؛ تأمل و توجه به این خطرات می‌تواند جهان را از نابودی برهاند؛ یکی از خطراتی که در ریسک طبقه‌بندی شده «میان مدت» آمده، خطر ژئوپلوتیزه شدن منابع ر– یا سیاسی کردن جغرافیای منابع – است؛ تعریفی که کاملاً می‌تواند به بحران منجر شود.
بر اساس نقطه نظر متخصصان این گزارش، این خطر ناشی از آن است که یک حکومت کالاها، دانش، خدمات یا آن دسته از فناوری که برای سلامتی و توسعه بشر لازم است، با نیت یا مزیت جغرافیای سیاسی اش این خواسته‌ها را متمرکز کند یا دسترسی به آن را بشدت محدود سازد؛ نمونه آن را شاید بتوانیم در حال حاضر در دانش دسترسی به واکسن کرونا مشاهده کنیم.در گزارش «ریسک‌های جهان» مشاهده می‌کنیم که نویسندگان این گزارش، ریسک‌ها یا خطرات بالقوه را به سه دسته تقسیم کرده‌اند: ریسک‌های کوتاه مدت یعنی تا دو سال، ریسک‌های میان مدت، ۳ تا ۵ سال و ریسک‌های دراز مدت، ۵ تا ۱۰ سال. از نگاه این متخصصان، ریسک‌های کوتاه مدت، خطرات حی و حاضر هستند که به ۱۰ خطر تقسیم شده‌اند: ۱- بیماری‌های عفونی، ۲- بحران معیشت،
۳- بلایای جوی، ۴- عدم ایمنی سایبری، ۵- نابرابری دیجیتالی، ۶-رکود طولانی مدت، ۷-حملات تروریستی، ۸-ناامیدی جوانان، ۹- فرسایش انسجام اجتماعی و ۱۰- تخریب محیط زیست توسط بشر.

ریسک‌های میان مدت در این گزارش، اثرات یا «خطرات پشتِ در» نامیده شده است؛ بنابراین گزارش، این خطرات که احتمال ریسک پذیر شدن آن طی ۳ تا ۵ سال وجود دارد، شامل: ۱- انفجار حباب دارایی‌ها، ۲-شکست زیرساخت‌های آی تی،
۳- بی‌ثباتی قیمت‌ها، ۴-شوک‌های کالایی، ۵- بحران بدهی‌ها، ۶-شکاف روابط بین حکومت‌ها، ۷- نبرد بین حکومت‌ها، ۸- عدم ایمنی سایبری، ۹-شکست حاکمیت فناوری و ۱۰-ژئوپلوتیزه شدن منابع.

اما ریسک‌های درازمدت که گزارشگران آن را «تهدیدات هستی»، نامیده‌اند شامل: ۱-سلاح‌های کشتار جمعی، ۲-سقوط حکومت‌ها، ۳- از بین رفتن تنوع زیستی، ۴- معکوس شدن پیشرفت‌های فناوری، ۵-بحران منابع طبیعی، ۶-فروپاشی امنیت اجتماعی،
۷- فروپاشی چندجانبه گرایی، ۸- فروپاشی صنعتی، ۹- شکست کنش‌های آب و هوایی و ۱۰- برخورد با علم.