دوره بایدن می‌تواند فرصتی باشد برای شروعی تازه میان ایران و عربستان

دیدارنیوز - متن این مقاله در زیر می آید:

دو  سال پیش در یک مقاله مشترک درنیویورک تایمز، ما به رهبران کشورهای متبوع خود پیشنهاد گفت‌وگوی مستقیم داده و هشدار دادیم که عدم گفت‌وگو موجب افزایش تنش ها شده و ادامه آن می تواند به جنگ خانمان سوز منتهی شود.

بعد از این مقاله، ما شاهد بوده ایم که تانکرهای سعودی و ایرانی در آبهای بین المللی مورد حمله قرار گرفتند، حمله عظیم علیه تاسیسات نفتی آرامکو صورت گرفت، ژنرال قاسم سلیمانی توسط پهپادهای آمریکا به قتل رسید و دانشمند برجسته هسته ای ایران به قتل رسید. در حالی که فضا مقداری آرامتر شده، ما همچنان در شرایطی هستیم که یک اشتباه محاسباتی، می تواند جنگ سرد طولانی موجود بین دولت های ما را به سمت یک فاجعه در منطقه سوق دهد.

 با روی کار آمدن دولت جدید در واشنگتن، زمان چرخش از وضعیت "تقابل" به "گفت‌وگو"، فرا رسیده است. در چهار دهه گذشته، روابط ایران و عربستان پستی و بلندی هایی شامل تقابل و رقابت و گاهی هم همکاری را طی کرده است اما امروز ما به آخر بازی رسیده ایم. در حالی که دولت های ما در موضوعات متعدد منطقه ای مواضع متضاد دارند، اما این دشمنی ها نه "اجتناب ناپذیر" و نه "محکوم به ابد" هستند.

اولین قدم به سمت بهبود شرایط این است که دو طرف "احساس تهدید" از سوی طرف مقابل را درک کنند، خواه این تصور واقعی یا تخیلی باشد. قدم بعد توافق روی "اصول پایه" است که بتوان آینده روابط را بر آن اساس ساخت.

ایران و عربستان هر دو معتقدند که دیگری دنبال سلطه بر منطقه است. ریاض معتقد است که ایران به دنبال محاصره سعودی از طریق بازیگران متحد غیردولتی اش در منطقه است و تهران معتقد است که ریاض عامل کلیدی فشارهای آمریکا برای مهار و تضعیف ایران است. هر دو طرف معتقدند که طرف مقابل دنبال صدور و گسترش دیدگاه دینی خود است. ریاض موشک های ایران را تهدید امنیت ملی و تاسیسات حیاتی خود می داند و تهران هم خرید حجم عظیم تسلیحات پیشرفته غربی توسط عربستان را عامل گسترش عدم توازن و تقارن قدرت در منطقه تلقی می کند. تهران و ریاض هر یک معتقدند که دیگری در امور یمن، سوریه، لبنان، بحرین و عراق دخالت می کند.

برای شکستن این سیکل نادرست و عبور از وضعیت "سرزش متقابل"، رهبران ما باید وارد گفت‌وگوی مستقیم جهت توافق روی این اصول شوند:

1- شکل دادن روابط بر مبنای "احترام متقابل"، "منافع متقابل" و "موقعیت برابر"،

2- حفظ و احترام به "حاکمیت"، "تمامیت ارضی" ، "استقلال سیاسی" و"خدشه ناپذیری مرزهای بین المللی موجود"  تمام کشورهای منطقه،

3- "عدم مداخله در امور داخلی کشورها" ،

4- "مخالفت با استفاده از زور" و تعهد به حل و فصل مسالمت آمیز همه بحران ها،

5- "مخالفت با سیاست فرقه گرایی" و به کارگیری آن جهت اهداف سیاسی، حمایت و مسلح کردن گروه های غیرقانونی شبه نظامی در کشورهای منطقه،

6- احترام به کنوانسیون وین در روابط دیپلماتیک به ویژه مصونیت مراکز دیپلماتیک،

7- تقویت وحدت اسلامی و پرهیز از ستیزه جویی، خشونت، افراط گرایی و تنازعات فرقه ای،

8- همکاری کامل در اقدامات مبارزه با تروریسم،

9- رفتار با اقلیت های مذهبی ساکن قانونی هر کشور به عنوان شهروند آن کشور و نه شریک دینی،

10- نفی هژمونی هر کشوری بر منطقه،

11- تضمین آزادی کشتیرانی، تجارت آزاد نفت و منابع دیگر و حراست از تاسیسات حیاتی در منطقه،

12- منع تولید و تدارک سلاح های کشتار جمعی.

با این وجود، اصول مورد قبول دو طرف تنها برای آغاز پروسه، حیاتی هست اما برای اعتماد سازی آن هم بعد از ده ها سال بی اعتمادی، نیاز به اقدامات عملی است. دیپلماسی نیازمند گفتگوی مستقیم است. گفتگو در مورد موضوعات نیز نیازمند "نقشه راه"  است که باید شامل یک سری اقدامات متقابل اعتماد ساز و یک مسیر روشن و قابل قبول برای تحقق ترتیبات امنیت جمعی در منطقه را پیگیری کند.

ممکن است در شرایط فعلی، رسیدن به چنین وضعیتی مقدور نباشد چون دو کشور عربستان و ایران در سیکل تشدید خصومت به سر می برند. اما دو کشور در طول این دوران کانال های گفتگو و همکاری را حفظ کرده اند. حتی در اوج تنش، دو کشور توانستند گفتگوی مفیدی در مورد تسهیل انجام مراسم حج ایرانی ها داشته باشند.

عربستان و ایران قبلا اقداماتی کرده اند که نشان دهند بازی با جمع صفر قابل اجتناب است. دو ملت ما می توانند و باید آینده را از طریق همکاری در جهت کاهش تنش های منطقه ای بسازند، منطقه ای که می تواند با یک جرقه منفجر شود. دوره ریاست جمهوری بایدن می تواند فرصتی باشد برای یک شروعی تازه برای گفتگوی ایران و عربستان. اما زمان، گوهر ارزشمند و بی بدیلی است. تاخیر در کاهش تشنج یک خطای بزرگ خواهد بود، همانطور که منطقه بارها ثابت کرده در مواقع استثنایی که فرصت هایی برای گفتگوی سازنده به وجود می آیند، باید سریع آن را چنگ زد قبل از اینکه فرصت از دست برود.