احیای برجام؛ اول واشنگتن یا اول تهران؟ + خلاصه تصویری

 

دیدارنیوز ـ پرستو بهرامی‌راد: پنجمین سالگرد قرارداد برجام نیز گذشته است، اما به نظر نمی‌رسد این قرارداد دیگر رمقی برای بقا داشته باشد. نخست انتظار می‌رفت با ورود جو بایدن به کاخ سفید سیاست‌های آمریکا در خصوص برجام تغییر اساسی داشته باشد؛ اما بعد از گذشت چند هفته شاهد سخنان ضد و نقیض از تیم سیاست خارجی بایدن در مورد بازگشت به برجام هستیم.

 

 

 

زمانی که ایران دست به غنی سازی ۲۰ درصد اورانیوم زد، تیم سیاست خارجی بایدن تنها چاره را بازگشت به برجام و مذاکره با ایران اعلام کرد. اما در این بین به نظر می‌رسد، روش فشار لفظی قبل از مذاکره را در پیش گرفته تا گزینه‌های دیگری را بر روی میز مذاکره داشته باشد.

 

بایدن و تیمش عجله‌ای برای بازگشت به برجام ندارند!

چراغ‌های سبز برای احیای برجام

 

در حالی که محمدجواد ظریف، وزیرخارجه ایران در سفر به کشور‌های منطقه برای ایجاد توافقات جدید است، تیم سیاست خارجی بایدن پالس‌های مختلفی در مورد بازگشت به برجام می‌دهد. البته به نظر می‌رسد واشنگتن ـ تهران به دنبال این هستند که چه کسی اولین گام برای شروع مذاکرات را بردارد و بر سر این موضوع رقابت و منازعه ملایمی در سطح وزارت خارجه دو کشور رخ داده است.

پرونده برجام به مرحله‌ای رسیده که تهران و واشنگتن بر سر اینکه کدام یک اولین قدم را بردارند، برای یکدیگر رجز می‌خوانند. این در حالی است که دونالد ترامپ، رئیس جمهوری گذشته ایالات متحده دو سال پیش از قراداد برجام خارج شد و اولین نقض کننده آمریکا بوده است.

طبق گزارش سی ان ان، آنتونی بلینکن، وزیرخارجه دولت جو بایدن روز ۲۷ ژانویه در اولین نشست خبری خود گفت که موضع بایدن این است که اگر ایران به تعهداتش در برجام برگردد، ایالات متحده هم همین کار را خواهد کرد و بعد از آن به دنبال توافقی بلندمدت‌تر و مستحکم‌تر با جمهوری اسلامی خواهد بود. در واقع واشنگتن سعی دارد ایران اولین گام را بردارد و به تعهدات خود برگردد. در صورتی که ایران بعد از خروج ترامپ و عمل نکردن اروپا به تعهدات خود گام به گام از تعهدات خود طبق قرارداد خارج شده است.

محمدجواد ظریف، وزیر امورخارجه ایران و تیم وی درخواست وزیر خارجه جدید آمریکا درباره لزوم بازگشت کامل ایران به تعهداتش در برجام، قبل از بازگشت آمریکا به این توافق را رد کرده و گفته‌اند که ابتدا ایالات متحده که از برجام خارج شده باید به آن برگردد و تحریم‌های ایران را به‌طور کامل لغو کند. ظریف در توئیتی از کابینه تازه آمریکا خواست که شکست حداکثری ترامپ را فراموش نکند و مجید تخت روانچی، نماینده دائم ایران در سازمان ملل متحد هم هشدار داد که پنجره زمانی بازگشت آمریکا به توافق هسته‌ای در حال بسته شدن است. البته برخی کارشناسان معتقد هستند که سخنان وزیرخارجه آمریکا معنای خوب بازگشت به برجام را دارد و اینگونه سخنان فقط در بعد دیپلماسی بیان می‌شود. اما در آخر خبر از بازگشت آمریکا به برجام دارد.

حتی جیک سالیوان، مشاور امنیت ملی رئیس جمهوری آمریکا احیای توافق هسته‌ای با ایران را اولویت فوری دانسته و گفته، آمریکا مصمم است از بزرگترین بحران هسته‌ای جلوگیری کند، زیرا ایران به ساخت سلاح اتمی بسیار نزدیک شده است. این نشان دارد که دولت بایدن با اینکه در خصوص برجام موضع گیری دقیقی نکرده است، اما سعی دارد هر چه سریع‌تر از جلو رفتن ایران در خروج از تعهدات برجامی جلوگیری کند.

مخالفین روابط تهران و واشنگتن در منطقه لیست بلند و بالایی دارد. عربستان و اسرائیل سر لیست این کشور‌ها محسوب می‌شوند. عربستان سعودی ایران را بزرگترین خطر برای امنیت منطقه معرفی می‌کند. اسرائیل نیز ایران را دشمن شماره یک خود قلمداد می‌کند و از این‌رو این دو سعی دارند بازگشت به برجام آمریکا به راحتی رقم نخورد و هر کدام به نوعی سنگ اندازی می‌کنند.

حتی در این راه عربستان دست به دامان کشور‌های اروپایی هم شده است. به گزارش رویترز امانوئل مکرون، رئیس جمهوری فرانسه گفته است مذاکرات هسته‌ای با ایران سختگیرانه‌تر و با مشارکت کشور‌های منطقه به‌ویژه عربستان سعودی خواهد بود. عربستان از روزی که پیروزی جو بایدن قطعی شد، سعی کرد آمریکا را برای حضورش در توافق برجام متقاعد کند. در پی تلاش عربستان حال دبیرکل شورای همکاری خلیج فارس گفته است که هر گونه مذاکرات با ایران بر سر توافق هسته‌ای باید با نظر کشور‌های حاشیه خلیج فارس همراه باشد.

با این حال خطیب‌زاده سخنگوی وزارت امور خارجه ایران در واکنش به اظهارات امانوئل مکرون اعلام کرد که برجام یک توافق چند جانبه بین‌المللی است که توسط قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت تایید و تثبیت شده و به هیچ وجه قابل مذاکره مجدد نبوده و طرف‌های آن هم مشخص و غیرقابل تغییر هستند. همچنین سخنگوی وزارت خارجه ایران گفته که دولت فرانسه نگران فروش هنگفت تسلیحاتی خود به کشور‌های عرب حوزه خلیج فارس است.

در واقع احیای قرارداد برجام مخالفان جدی در منطقه دارد که ممکن است زین پس سنگ اندازی‌هایی انجام دهند و نگذارند روند آن طور که باید طی شود.

 

در حالی که هنوز احیای برجام بلاتکلیف است، وزیر خارجه ایران به آذربایجان، ارمنستان، گرجستان، روسیه و ترکیه و نخجوان سفر کرده است. در سفری که ظریف در منطقه داشته توافقات تجاری، اقتصادی، سیاسی و دیپلماتیکی شکل گرفته است. قطعاً این توافقات بویی از احیای برجام را با خود داشته و خواهند داشت. در زمانی که برخی کشور‌ها در منطقه سنگ اندازی می‌کنند در خصوص برجام کشور‌هایی مانند روسیه یا ترکیه می‌تواند همراه خوبی برای ایران باشند.

به تازگی نیز وزارت امورخارجه روسیه در بیانیه‌ای درباره بازگشت آمریکا به توافق هسته‌ای اعلام کرد: «موضع ما این است مادامی که آمریکا به پایبندی به تعهداتش تحت برجام بازگردد، این اقدام نه باید به عنوان ابزاری برای چانه زنی و نه دستاویزی برای بازبینی توافق قرار بگیرد. تعهدات اضافه‌ای نباید بر ایران و دیگر اعضای توافق اعمال شود. هیچ احتیاجی به بیش از حد پیچیده کردن و اصلاح چیزی نیست. ما باید با جدیت از متن برجام پیروی کنیم.»

 

همچنین سالیوان در پاسخ به سوالی درباره موضع آمریکا درباره ایران در گفت‌وگوی تلویزیونی، گفته است که واشنگتن در حال بررسی مسئله بازگشت به توافق هسته‌ای (برجام) است و گفت‌وگو‌های جدی و قابل توجهی در این‌باره با روسیه انجام داده است.

این سخنان می‌تواند به خوبی اهداف سفر ظریف در منطقه را نشان دهد.

با تمام این شرایط آیا باید به مراسم تدفین برجام فکر کرد و یا دوباره این قرارداد احیا می‌شود؟ سوالی که شاید در چند ماه آینده تکلیفش مشخص شود. احیای برجام علاوه بر سنگ اندازی کشور‌های منطقه مخالفین جدی در ایران و آمریکا دارد. با این حال به نظر می‌رسد جو بایدن و دولت او به قدر کافی مشکل با کرونا و در سطح بین‌الملل با کشور چین دارد و به نظر نمی‌رسد بخواهد در خاورمیانه نیز مشکل جدی با ایران رقم بزند.

از سوی دیگر جو بایدن بار‌ها در کارزار انتخاباتی خود در خصوص بازگشت به برجام سخن گفته است و به نظر نمی‌رسد در همین بدو ورود بخواهد روند دیگری را دنبال کند و همچنین از تیم سیاست خارجی او که از معماران برجام هستند توقع مذاکرات و دیپلماسی انتظار می‌رود. همچنین آمریکا تنها راه برای اینکه بتواند ایران را پای میز مذاکره بکشاند، بازگشت به برجام می‌داند. البته رجزخوانی‌های این روز‌های تیم بایدن را هم می‌توان در اصرار به پروند‌ه‌های بیبشتر روی میز مذاکره دنبال کرد.

اول تهران یا اول واشنگتن. این مهم‌ترین سوال کسانی است که روند احیای برجام را تعقیب می‌کنند.