دیدارنیوز ـ نسرین نیکنام : پدیده خشکسالی اصلا موضوع جدیدی نیست و سال‌ها و حتی بهتر است بگوییم قرن هاست که دنیا با این پدیده دست و پنجه نرم می‌کند، طبق آمار در ایران این پدیده بین سال‌های ۱۳۸۷ تا ۱۳۹۷ به اوج خود رسید، اما به محض اینکه در بهار ۱۳۹۸ باران‌های سیل آسا بارید و خسارت‌های زیادی را برای برخی از استان‌های شمالی و جنوبی به وجود آورد گمانه‌هایی مبنی بر اینکه وارد ترسالی شده ایم قوت گرفت، اما کارشناسان معتقدند که اصلا نمی‌توان با استناد به این بارش‌ها در مورد ترسالی یا خشکسالی صحبت کرد.
حسین طبری محقق حوزه‌های هیدرولوژی و تغییراقلیم در دانشگاه کی‌یو لون بلژیک، در این رابطه به خبر آنلاین گفته است: «وقوع دو سال‌تر متوالی نمی‌تواند لزوما حاکی از ورود به دوره ترسالی باشد. ترسالی و خشکسالی حاصل از نوسانات اقلیمی است. بنابراین، ترسالی‌های اخیر می‌تواند دو یا چند سال به طول بکشد و در سال‌های آتی شاهد خشکسالی مجدد باشیم. این نوسانات بسیار طبیعی است.»
جهانگیر پرهمت، قائم‌مقام ستاد توسعه آب، خشکسالی، فرسایش و محیط‌زیست معاونت علمی و فناوری ریاست‌جمهوری، در همین رابطه به ایسنا گفته بود: در این زمینه نمی‌توان به‌طور قطع اظهارنظر کرد، ولی روند موجود یک روند ترسالی را نشان می‌دهد و امیدواریم روند ترسالی رخ داده باشد.
حسین اردکانی از بنیان گذاران هواشناسی در ایران هم از افرادی بود که در مصاحبه‌ای با مهر، ورود به دوره ترسالی را تایید کرد. برخی گزارش‌های منتشر شده در رابطه با حجم بارندگی هم به این ادعا‌ها قوت بخشیده‌اند، برای مثال میانگین بارش‌ها در استان تهران امسال ۳۸۰ میلی متر ثبت شده است که نسبت به متوسط ۵۰ سال گذشته ۷۱ درصد افزایش داشته و این رکوردی جدید است.
این موضوع را با شاهرخ فاتح، اقلیم شناس و رئیس سابق مرکز ملی خشکسالی و مدیریت بحران سازمان هواشناسی مطرح کردیم؛ او در گفتگو با دیدار می‌گوید:"ما داریم بیش از توان طبیعت از آن کار می‌کشیم و این موضوع کمر آن را خم کرده است. "
بر اساس چه پارامتر‌هایی می‌توان درباره دوره‌های خشکسالی و ترسالی صحبت کرد؟
واقعیت این است که در وهله اول باید چند اصل را بشناسیم بعد وقتی آن اصول را به عنوان پایه تفکرمان پذیرفتیم درباره اینکه کجا ایستادیم صحبت می‌کنیم. اصل اول این است که ما به طور کلی در منطقه جغرافیایی خشک دنیاییم و به این دلیل، وضعیت آبی مناسبی به لحاظ دریافت نداریم. اصل دوم این است که در این همین شرایط محدود موقعیت جغرافیایی هم رفتار مناسبی با طبیعت و ظرفیت‌های طبیعی مان نداریم و الگو‌های مصرف به شدت نامناسب است.
و اصل سوم؛ به هر حال مجموعه دنیا با پدیده گرمایش جهانی و تغییر اقلیم مواجه است چه ما که در شرایط جغرافیایی محدود کننده هستیم چه آن‌هایی که در این محدوده نیستند همه ما به سمت محدودیت‌های بیشتر رفتیم. با پذیرش این سه اصل آن وقت می‌توانیم بفهمیم چه اتفاقی‌هایی می‌افتد.نکته بعدی این است که بطور تاریخچه‌ای، دوره‌های خشک و‌تر همیشه همراه و جزیی از زندگی ما بوده و خواهد بود.
ما اگر شرایط ۵۰ تا ۷۰ سال اخیر ایران و بقیه کشور‌های که آمار‌های بیشتر یعنی ۱۵۰ سال را دارند را بررسی کنیم کاملا این بالا پایین بودن‌ها و زیاد کم شدن بارش‌ها قابل مشاهده است؛ بنابراین باید گفت که دوره‌های خشک و تر، کم بارش و پربارش کاملا بدیهی است، اما نمیتوانیم صراحتا بگوییم وارد دوره ترسالی شدیم یا نه، شاید یک سال تری را طی کنیم ولی ما مجازیم که بگوییم وارد سال‌تر شده‌ایم ولی نمیتوانیم بگوییم وارد دوره ترسالی شده ایم. حتی با بارش‌های سال ۹۸ که منجر به آن اتفاق‌های ناگوار هم شد نمی‌توانستیم بگوییم که همه مشکلات خشکسالی حل شده و وارد دوره ترسالی شدیم.
تعریف درست دوره ترسالی یا دوره خشکسالی چیست؟
استفاده از کلمه دوره به همین سادگی نیست نمیتوانیم بگوییم وارد دوره ترسالی یا خشکسالی شدیم، زیرا با امکانات، تجهیزات و دانش روز از یک سو و رفتاری‌های فوق العاده پیچیده اقلیم از سوی دیگر نمی‌توان صریح درباره دوره‌ها صحبت کرد. مساله ما این‌ها نیست، مساله وارد دوره خشک یا تر شدن نیست ما صورت مساله را درست تبیین کنیم و درست بنویسم آن وقت است که می‌توانیم برای آن جواب درست پیدا کنیم، بعضی مواقع صورت مساله را اشتباه می‌نویسیم بعد می‌رویم برای صورت مساله غلط دنبال جواب می‌گردیم.
صورت مساله درست این است که اصل‌هایی که گفتیم را بپذیریم و بر اساس آن اصل شرایط را مدیریت کنیم، این را هم بدانید که فقط ما نیستیم که در دنیا مشکل اقلیمی طبیعی داریم یا جایگاه نامناسب و کم بارشی تغییر اقلیم و گرمایش زمین را فقط ما نداریم، اما پس چرا ما انقدر با آن درگیریم، اما بقیه مدارا می‌کنند و با مدیریت درست با کم و زیاد بودن بارش‌ها کنار آمدند و سازگار شدند.
از طرف دیگر مشکل ما این است روی موضوع مدیریت مناسب نداریم و همش به دنبال پنهان شدن پشت کلمات خشکسالی و ترسالی یا دوره های‌تر و خشک هستیم. حتی اگر بگوییم وارد ترسالی شدیم و از خشکسالی رها شدیم، اما با مسائل سیل و مشکلاتی مواجه هستیم و همه این‌ها برمی گردد به سو مدیریت که خودمان داریم؛ این سوء مدیریت فقط شامل دولت نمی‌شود، خودمان هم بعنوان شهروند اشتباه می‌کنیم سوء مدیریت خودمان روی مصرفمان، اصل مطلب این است.
چه مسئول باشیم چه شهروند عادی باید خودمان را با شرایط اقلیم و ظرفیت طبیعی سازگار کنیم و بر اساس آن حرکت کنیم؛ یک اصطلاحی است به اسم "توان اقلیمی و یا توان اکولوژیک" که باید دید این‌ها چقدر است و بر اساس آن جلو برویم.با یک مثال ساده این موضوع را توضیح می‌دهم، ما می‌دانیم در جیبمان مبلغ مشخصی پول داریم و می‌دانیم با این مقدار پول نمیتوانیم چک بی محل بکشیم یا نمیتوانیم حتی نسیه خرید کنیم.در خشکسالی و ترسالی هم این کار را می‌کنیم چک بی محل می‌کشیم امروز را می‌گذارنیم و فکر می‌کنیم کسی یقه مان را نمی‌گیرد چرا می‌گیرد طبیعت یقه‌مان را می‌گیرد و این اتفاق افتاده است.
ما از تغییر اقلیم صحبت می‌کنیم و تبعات تغییر اقلیم زیاد شدن "اکستیریم ایونت ها" یا اتفاق‌های حدی است یعنی اینکه ممکن است یک دفعه با یک بارش مواجه شویم که دوره برگشتنش بی سابقه است. گاهی ما بانک اطلاعاتی را نگاه می‌کنیم متوجه می‌شویم بارش ۲۴ تا ۴۸ ساعت ۲۰۰ ملیی متر که در یک منطقه اتفاق افتاده پیش از این سابقه نداشته این یعنی یک اتفاق نادر؛ یا مثلا دمای ماکسیمم در ایران شهر اهواز با ۵۴ درجه است، اما این تغییر اقلیم این روند شکسته می‌شود پیشتر هر ۲۰ سال یکبار تغییر می‌کرد، اما در حال حاضر این روند هر سال تغییر می‌کند نه برای ما حتی در امریکا و اروپا و استرالیا هم هست.
قبلا امکان نداشت یا نادر بود که برخی از مناطق ایران دو ماه در سال بارش نداشته باشند، اما الان این اتفاقات را داریم؛ این‌ها همه اتفاق‌های است که در کرانه بانک‌های اطلاعاتی رخ می‌دهد و مرجع و رفرنس دارد، موضوع تغییر اقلیم این است در شرایطی که کل دنیا با گرمایش زمین مواجه است کاملا این انتظار وجود دارد با بارش‌های سنگین و سیل آسا در بهار، با خشکی در پاییز و زمستان و با طوفان و رعد و برق یا سرما‌های عجیب و گرمای عجیب‌تر مواجه شویم.
اما این به آن معنی نیست که ما در سال پیش رو حتما اتفاق ۹۸ را تجریه می‌کنیم ما انتظار شکسته شدن رکورد‌ها را در پارامتر‌های آب و هوایی در همه مناطق داریم و منتظریم، اما نمی‌دانیم کی؟
اینکه بخش عمده این تغییر‌ها به تعامل اتمسفر با زمین یا ۵ مولفه اصلی اقلیم با هم در کل دنیا وجود دارد برمی گردد، اما در این میان نباید از رفتار انسان با طبیعت هم غافل شد، انسان‌ها در چنین شرایط آب وهوایی دستی دستی کار‌هایی می‌کنند که همه چیز تشدید می‌شود، بیشتر از توان اقلیم و اکولوژی از طبیعت و توانش بهره برداری می‌کنیم و با این روند چه اتفاقی می‌افتد کمر طبیعت خم می‌شود و مگر طبیعت چقدر توان دارد؛ این نکته مهمی است باید ملکه ذهن همه ما باشد.
به کانال تلگرامی دیدارنیوز بپیوندید
به صفحه اینستاگرام دیدارنیوز بپیوندید
به گروه واتساپی دیدارنیوز بپیوندید
