‌فصل میهمانی در ایران؛ ای پرنده مهاجر،‌ای همه شوق پریدن ...

 

دیدارنیوز ـ نسرین نیکنام: فلسفه مهاجرت موضوع عجیبی است و وقتی صحبت از مهاجرت پرندگان می‌شود به نظر می‌رسد شاید آنان هم شبیه برخی ما آدم‌ها که آستانه تحملمان پایین است طاقت سوز سرمای پاییز را ندارند. پاییز و سوز سرمایش که از راه می‌رسد پرندگان، این موجوات زیبا و دوست داشتنی، به شوق سکونت در مناطق خوش آب و هوا، سختی‌ها و خطرات سفر را به جان می‌خرند.

آنان در مسیر کوچ از پستی و بلندی‌های طبیعی، چون رودخانه ها، جنگل ها، دشت‌ها و کوه‌ها عبور می‌کنند و در این راه طولانی ریسک خطراتی مثل شکار شدن توسط موجودات دیگر را به جان می‌خرند تا چند صباحی آسوده زندگی کنند.

دسته‌های پروازی پرندگان، چگونگی زیست آنان در سواحل و آبگیر‌ها خالق صحنه‌های شگفت انگیزی از طبیعت زیبای خداوندی است که چشم‌های تیزبین عکاسان از آن غافل نبوده و بخش‌های از آن را به تصویر می‌کشد.

تالاب جازموریان در سیستان و بلوچستان، سد رزه در خراسان جنوبی، تالاب‌های خوزستان، تالاب بین‌المللی انزلی، پارک ملی بوجاق بندر کیاشهر و... میزبان پرندگان مهاجری است که هر ساله با آمدنشان حس تازه‌ای را به شهر‌های شمالی و جنوبی می‌بخشند؛ حس خوبی که تجربه آن می‌تواند روز‌ها و هفته‌ها با شما همراه باشد.

تقریبا از اواخر آذرماه و اوایل دی ماه و حتی برخی از پرندگان در ماه آبان بار و بندیل خود را می‌بندند و از مناطق سرد و یخ زده خود را به ایران می‌رسانند؛ تا چند ماهی را در تالاب‌ها و آب راه‌های خوش و آب و هوا و حتی گرم جنوب تنی به آب بزنند و به اصطلاح زمستان گذرانی کنند.

تخمین زده شده در دنیا حدود ۵۰ میلیارد بال پرنده از حدود ۹ هزارگونه وجود دارد که تعداد زیادی از آنان مهاجر هستند و حدود ۵ تا ۷ میلیون بال در فصول مختلف به ایران مهاجرت می‌کنند، در ایران حدود ۵۳۰ گونه پرنده وجود دارد که از این تعداد حدود ۳۲۰ گونه مهاجر هستند که برخی از آن‌ها جزو پرندگان مهاجر داخلی و برخی خارجی محسوب می‌شود.

 

خوزستان ۵۰ درصد از وسعت تالاب‌های ثبت شده کشور را به خود اختصاص داده از این رو یکی از مهم‌ترین کریدور‌های مهاجرت پرندگان در دنیا به شمار می‌رود، از سوی دیگر این استان بیش از ۷۰۰ هزار هکتار مساحت تالابی، سواحل دریا و خوریات و ۲ هزار و ۵۰۰ کیلومتر رودخانه دائمی دارد که محل مناسبی برای پرندگان مهاجر هستند.

زمستان پارسال، ۱۵۰ هزار قطعه پرنده در سرشماری پرندگان مهاجر و زمستانه آبزی و کنارآبزی در تالاب‌ها و آبگیر‌های خوزستان مشاهده شدند که این آمار ۲۰ درصد نسبت به سال ۹۷ کاهش داشت. در سال گذشته بیشترین تعداد پرندگان در تالاب هورالعظیم، بیشترین تنوع در تالاب شادگان و بیشترین کاهش جمعیت در تالاب بندون ایذه مشاهده شد.

امسال هم از چند روز پیش مسئولان محیط زیست استان خوزستان کار سرشماری زمستانه پرندگان آبزی و کنارآبزی در تالاب‌ها و آبگیر‌های خوزستان آغاز کردند و به گفته آن‌ها این سرشماری تا دوم بهمن ماه ادامه دارد.

به گفته مسئولان محیط زیست استان به نظر می‌رسد به دلیل بارندگی و افزایش گستره‌های آبی، شاهد افزایش تعداد و تنوع پرندگان مهاجر باشیم.

 

 

آب و هوای مناسب، بارش‌های پاییزی و پوشش گیاهی لکه‌ای سبب شده که هر ساله تالاب جازموریان میزبان مناسبی برای پرندگان مهاجر زمستان گذران باشد و به همه این‌ها زیستگاه‌های متنوع موجود در سواحل سیستان و بلوچستان مانند سواحل جزرومدی، جنگل‌های مانگرو، زیستگاه‌های دریایی، زیستگاه‌های کوهستانی و صخره‌ای، زیستگاه‌های بیابانی و دشتی را هم اضافه کنید که شرایط مساعدی را برای زیست این پرندگان مهیا کرده است.

جالب است که بدانید تالاب جازموریان با وجود خشکی هنوز میزبان پرندگان مهاجر مانند فلامینگو‌ها برای زمستان گذرانی است و این روز‌ها مسئولان محیط زیست استان سیستان و بلوچستان طی گشت‌های شبانه روزی در حال رصد و سرشماری این پرندگان هستند.

شگفتی ماجرای مهاجرت پرندگان مهاجر به ایران این است که این پرندگان فصل پاییز هم راهی ایران می‌شوند، اما در آن فصل استان خراسان شمالی و حتی استان گیلان را برای اقامت و زمستان گذرانی انتخاب می‌کنند.

به گفته مدیر حفاظت محیط زیست "درمیان" هر ساله سه هزار پرنده مهاجر از اواخر آبان در قالب ۱۰ گونه مختلف وارد سد رزه می‌شوند که تعدادی از پرندگان مسیر سه هزار کیلومتری را از شمال سیبری به این منطقه طی می‌کنند.

به نظر می‌رسد این منطقه هم مانند برخی دیگر از شهر‌های جنوبی با کاهش حضور پرندگان مهاجر مواجه بوده که علت آن هم آبگیری سد سیاهو سربیشه است و احتمالا تعدادی از پرندگان این سد را برای زمستان گذرانی انتخاب کردند.

بخش جالب ماجرای مهاجرت این است که برخی پرندگان سد رزه "درمیان" را به عنوان اقامتگاه بین راهی انتخاب می‌کنند و برخی دیگر تا پایان فصل سرما در این منطقه به حیات خود ادامه می‌دهند که با گرم شدن هوا منطقه را ترک می‌کنند.

فلامینگو، اردک سبز، حواصیل، خوتکا، چنگر و انواع پرندگان آبزی و کنار آبزی از جمله پرندگان مهاجر به سد رزه که معمولا تا فصل گرما و نوروز در این منطقه می‌مانند.

 

معمولاً پرندگانی که فصل جوجه آوری خود را در سیبری سپری می‌کنند، نیمه پائیز هرسال با آغاز فصل سرما و یخبندان در سیبری و اروپای شمالی به آبگیر‌ها و تالاب‌های جنوبی‌تر کوچ می‌کنند و یکی از خط‌های مسیر مهاجرتشان به سمت جنوب دریای خزر و به خصوص تالاب‌های استان گیلان است و این پرندگان را پیش قراولان استان‌های شمالی می‌نامند.

پرندگان مهاجر به ۳۷ زیستگاه و تالاب و ۲۷۰ کیلومتر ساحل این استان سرسبز مهاجرت می‌کنند که از مهم‌ترینِ این مناطقِ میزبان پرندگان می‌توان به مناطقی مانند؛ تالاب بین‌المللی انزلی، پارک ملی بوجاق بندر کیاشهر، تالاب امیرکلایه و بارکوسرای لاهیجان، تالاب استیل عباس‌آباد آستارا، تالاب آق و جوکندان اشاره کرد. این مهاجران فصل زمستان را در این مناطق می‌گذرانند و بهار بازمی‌گردند.

پرندگان مهاجر آسیایی از گونه‌های انواع لک‌لک، حواصیل خاکستری و سفید و مرغابی سار، چنگر، کاکانی، پرستوی دریایی، گیلانشاه از دیگر پرندگان مهاجری هستند که در فصل زمستان ایران را برای اقامت زمستانه برمی گزینند.