چاقی و افسردگی؛ مشکل بچه‌هایی که نمی‌توانند بازی کنند

دیدارنیوز ـ نسرین نیکنام: این روز‌ها دیگر در کوچه و پس کوچه‌ها همهمه و سرو صدایی از بچه‌هایی که در گرمای هوا گاهی با پای برهنه به دنبال توپ می‌دویدند، خبری نیست. صدا‌هایی که رنگ و بوی زندگی جاری بود. بچه‌ها شب را با ذوق اینکه دوباره فردا را با بقیه دوستانش مشغول بازی باشد به صبح می‌رساندند، اما حالا به جای فریاد گل و شکستن شیشه همسایه از درون آپارتمان‌ها صدای بازی‌های کامپیوتری می‌آید. اینکه چرا این اتفاق افتاده و سبک زندگی امروزین چه تاثیری بر آن داشته و این وضعیت چه تبعاتی برای سلامت کودکان دارد، موضوع این گزارش است.  

این موضوع دغدغه‌ای است که توجه به آن از سوی خانواده و وزارت آموزش و پرورش امری اجتناب ناپذیر است، هر چند این وزارتخانه قبل از سال تحصیلی دست به کار شد و با تدوین آیین نامه‌ای به نام "کنترل وزن و چاقی دانش آموزان با رویکرد ترویج سبک زندگی فعال و سالم" تلاش می‌کند راهکار‌هایی را برای جلوگیری از به خطر افتادن سلامت جسم و روان دانش آموزان ارایه دهد، اما نکته قابل تامل این است که این دستورالعمل‌ها روی کاغذ فایده چندانی ندارد و باید  اجرایی شود تا در سال‌های آینده شاهد اتفاق‌هایی غیر قابل جبران نباشیم.

در دستورالعمل وزارت آموزش و پرورش چندین نکته مورد توجه قرار گرفته است که یکی از این نکات همکاری خانواده‌ها با هدف ایجاد فضای مناسب برای بازی و کنترل خوراک دانش آموزان است و قرار شده است که در صورت عدم بازگشایی مدارس، معلم‌ها و والدین از طریق برنامه "شاد" دستورالعمل‌ها را دنبال کنند.

در قدم نخست به سراغ خانواده‌هایی رفتیم که دانش آموز دارند و به دنبال راه‌هایی برای حفظ سلامتی جسمی و روحی فرزندان خود هستند.

ناچار به پیروی از تغییر سبک زندگی هستیم

سمیه خاکپور که پسرش امسال کلاس ششمی است درباره تغییر سبک زندگی و سلامتی بچه‌ها می‌گوید: کنترل پسر بچه‌ها از دختر‌ها سخت‌تر است، اما در شرایطی که همه آپارتمان نشین هستند چه کار ویژه‌ای را می‌توان انجام داد. پسر بچه‌ها دوست دارند فوتبال بازی کنند و هیچ کس تحمل سر و صدا را ندارد.

او می‌گوید: از طرفی والدین برای ساکت نگه داشتن فرزندانشان ترجیح می‌دهند که آن‌ها را با بازی‌های رایانه‌ای یا فیلم و کارتون دیدن سرگرم کنند تا آن‌ها سر و صدا نکنند و کسی هم اعتراض نکند.

او تاکید می‌کند: خانواده ناچار در مسیر تغییر سبک زندگی قرار گرفته اند، آلان در هر خانه‌ای بروید که بچه دارند؛ حتما گوشی و تبلت یا دستگاه‌های بازی پلی استیشن و PS4 پیدا می‌شود و شرایط طوری شده که اگر بچه‌ای نداشته باشد این تصور را ایجاد می‌کند که پدر و مادر به فرزندشان اهمیت نداده اند.

برای دختران من مهم نیست که چاق باشند

مریم کریمپور دو دختر ۱۳ و ۸ ساله دارد؛ او می‌گوید: به نظر من تنها راه حل این است که به طور مداوم قد و وزن بچه‌ها در مدارس اندازه گیری شود و اگر کسی اضافه وزن داشت امتیاز منفی بگیرد، شاید اینجوری بچه‌ها وادار شوند تابستان‌ها ورزش را جدی بگیرند.

او تاکید می‌کند: باید مسوولان مدرسه هم از مضرات چاقی و کم تحرکی هم صحبت کنند و ذهن دانش آموزان را نسبت به سلامتی جسم و روح شان آگاه کنند.

او درباره تغییر سبک زندگی در خانواده‌ها می‌افزاید: اگر بخواهند این سبک زندگی که گرایش به تنبلی و کم تحرکی دارد را حذف کرده و شور و نشاط و زندگی سالم را به جایگزین آن کنند، باید این تغییر از آموزش و پرورش آغاز شود و زیرساخت‌ها و فرهنگ سازی باید توسط دستگاه متولی صورت گیرد.

مریم معتقد است: اگر دانش آموزان با قانونی که مدرسه می‌گذارد پیش بروند، خانواده‌ها هم مجبور می‌شوند به تغذیه و ورزش فرزندانشان بیشتر توجه کنند در غیر اینصورت هیچ تغییری اینجا نمی‌شود.

او می‌گوید: وقتی چندین بار نسبت به خورد و خوراک به دخترانم تذکر دادم گفتند که اصلا برایشان مهم نیست که چاق بشوند و حتی چند بار گفتند که در کلاس مان چند نفر چاق هستند.

افسردگی با چاقی ارتباط مستقیم دارد.

اما مریم ابونیا نظر دیگری دارد او علاوه بر اینکه تغییر سبک زندگی و استفاده از بازی‌های کامپیوتری را در چاقی فرزندان موثر می‌داند، می‌گوید: زمانی که فرد دچار افسردگی می‌شود، به سمت خوردن شیرینی و بستنی می‌رود، چون شیرینی جات باعث ترشح سروتونین شده و در نهایت باعث شادی می‌شود.

او به بالا رفتن آمار افسردگی در جامعه اشاره می‌کند و می‌گوید: مادر و پدر افسرده بچه افسرده و بیش فعال خواهند داشت  بنابراین خوردن شیرینی و کم تحرکی نتیجه اش چاقی است.

او معتقد است:  متاسفانه ما آدم‌های غمگینی هستیم و عزاداری‌ها را باشکوه برگزار می‌کنیم، اما شادی نمی‌کنیم شهر هیچ رنگ و بویی شادی ندارد و این تیرگی‌ها روی روح و روان انسان‌ها تاثیر می‌گذارد.

ابونیا، شیوع ویروس کرونا به اضافه گران و تعطیل شدن کلاس‌های ورزشی دست به دست هم داده که در این قرنطینه که همه پرخوری می‌کنند چاقی نمود بیشتری داشته باشد.

او با اشاره به اینکه  بازی کامپیوتری ذهن بچه‌ها را غیر فعال  و تنبل کرده و دیگر تمایلی به شیطنت کردن ندارند، تاکید می‌کند: دیگر هیچ کس را دیگر نمی‌بینی در کوچه فوتبال بازی کند یا چند درصد بچه‌ها امکان رفتن به ورزشگاه برای بازی کردن را دارند.

چون تنها هستم مجبورم که در خانه بازی کنم 

طا‌ها که قرار است با بازگشایی مدارس ورود به کلاس ششم را تجربه کند درباره اینکه بیشتر دوست دارد در کوچه فوتبال بازی کند یا خود را با بازی‌های کامپیوتری سرگرم کند، می‌گوید: حتما بازی در فضای بیرون را ترجیح می‌دهم، اما در ساختمانی که ما زندگی می‌کنیم کسی نیست که بخواهم با او بازی کنم و بقیه بچه‌ها را هم نمی‌شناسم.

او می‌گوید: یکی از خوبی‌های مدرسه رفتن این بود که می‌توانستیم در زنگ‌های تفریج و ورزش حسابی فوتبال بازی کنیم و دلی از عزا در بیاوریم، ولی آلان هم کسی نیست که با او بازی کنم هم بخاطر کرونا مادر‌ها نمی‌گذارند بچه‌ها پیش هم باشند.

او می‌افزاید: مجبورم روز‌ها یا فیلم نگاه کنم یا با PS4 بازی کنم، چون کار دیگری ندارم انجام بدهم، چون حوصله ام حسابی سر می‌رود.

نگار، اما نظر دیگری دارد، او می‌گوید: دختر‌ها که نمی‌توانند در کوچه بازی کنند، حتی در مدرسه هم ما فقط زنگ‌های ورزش با مربی یک سری نرمش‌ها را انجام می‌دادیم؛ دختر‌ها بیشتر دوست دارند با هم دیگر حرف بزنند و در یک اتاق وقت بگذارنند.

او می‌افزاید: من بیشتر دوست دارم کار‌های هنری انجام دهم این روز‌ها هم که بیشتر مجبور هستیم در خانه باشیم ترجیح می‌دهم وقت ام را با مربی سنتورم بگذرانم. البته خیلی علاقه‌ای به بازی‌های کامپیوتری ندارم، اما اخبار هنرمندان را در اینستاگرام دنبال می‌کنم.

او در پاسخ به این پرسش که اگر شرایط مهیا باشد، دوست داری در یک فضای باز ورزش کنی، می‌گوید: من مواظب غذا خوردن و سلامتی ام هستم بنابراین خیلی لازم نیست ورزش جدی انجام بدهم، تا چند ماه پیش کلاس شنا می‌رفتم که بخاطر کرونا تعطیل شد.

نه مدارس نه خانه‌ها فضای مناسب برای فعالیت‌های ورزشی ندارند

" قبل از شیوع کرونا دانش آموزان بیشتر وقت خود را در مدارس می‌گذراندند، اما متاسفانه اغلب مدارس با کمبود فضای کافی برای انجام فعالیت‌های ورزشی روبرو هستند علاوه بر اینکه فضای مناسبی هم در منازل برای بازی بچه‌ها وجو ندارد". این جملات فاطمه رنجبر، کارشناس آموزش و پرورش است که تاکید می‌کند: دانش آموزان به صورت گلخانه‌ای رشد می‌کنند و عدم تحرک و نداشتن تغذیه مناسب حاوی کلیسم به ویژه در دانش آموزان دختر، باعث شکستگی دست و پای آنان می‌شوند.

او با اشاره به کمبود امکانات ورزشی در مدارس می‌گوید: متاسفانه آموزش و پرورش امکانات ورزشی کافی برای مدارس درنظر نمی‌گیرد، بسیاری از مدارس سالن ورزشی نداشته و برای فراهم کردن مکان مناسب برای ورزش دانش آموزان باید سالن‌های ورزشی را با بودجه کلان اجاره کنند که مدارس هم چنین توان مالی ندارند.

این کارشناس آموزش و پرورش با بیان اینکه عدم تحرک، ورزش نکردن و بازی‌های رایانه‌ای برای دانش آموزان به خصوص دانش آموزان دوره ابتدایی بزرگترین معضل است، می‌افزاید: استفاده از تلفن همراه، آی پد و بازی‌های رایانه‌ای که متناسب با سن دانش آموزان نیست، علاوه بر بی تحرک کردن، مشکلات بسیاری از جمله تغییر خلقیات و روحیات، ضعیف کردن حافظه، عدم تمرکز و اضطرب و پرخاشگری را برای آنان در پی دارد که ذهن دانش آموزان را در یک نقطه خاص متمرکز کرده و قدرت فکرکردن را از آنان سلب می‌کند.

رنجبر آلودگی هوا در شهر تهران را از دلایل عدم تحرک دانش آموزان می‌داند و می‌گوید: در یک سال آموزش و پرورش زنگ‌های ورزش را از ۲ ساعت به سه ساعت افزایش داد که این مدت زمان شرایط خوبی را برای ورزش دانش آموزان فراهم می‌کرد، اما این افزایش ساعت نیز تحت تاثیر آلودگی هوا قرار گرفته و دانش آموزان نمی‌توانستند ورزش کنند که با توجه به آلودگی هوا بودن یا نبودن امکانات و سالن ورزشی مساوی صفر است.

این پژوهشگر با اشاره به اینکه آموزش و پرورش برای کاهش معضل چاقی در دانش آموزان علاوه بر فراهم کردن امکانات ورزشی در مدارس، دادن قرص ویتامین دی و قرص آهن به دانش آموزان دختر  را باید در دستور کار قرار دهد می‌گوید: برگزاری دوره‌های آموزشی ویژه برای مربیان بهداشت، معلمان و معاونان برای آگاهی بیشتر آنان درباره تغذیه دانش آموزان هم باید انجام شود.

از ۱۳ میلیون و ۵۰۰ هزار دانش آموز، ۲۱ درصد آنان دچار چاقی و آسیب‌های ناشی از آن هستند و باید برای کاهش وزن این دانش آموزان چاره‌ای اندیشیده شود تا در آینده با مشکلاتی روبه رو نشوند.  چاقی کودکان و نوجوانان، از لحاظ روحی و روانی عواقب نامطلوبی همچون کم خوابی، نداشتن اعتماد به نفس، اضطراب و افسردگی را در پی دارد که این مسائل بر روابط اجتماعی و تحصیلی دانش آموزان تاثیر می‌گذارد.

بهترین تغذیه، غذا‌های ایرانی است

یک کارشناس تغذیه هم در گفتگو با دیدار نیوز می‌گوید: همه چیز بر می‌گردد به خانواده‌ها و اصلاح تغذیه؛ خانواده‌ها باید به سمت تغذیه سالم و دور شدن از فست فود‌ها بروند و از سوی دیگر مصرف بیشتر لبنیات که بیشترین نیاز دوران سنی نوجوان‌ها و کودکان است را نباید فراموش کنند.

وحید حسینی با اشاره به اینکه والدین الگوی مستقیم فرزندان هستند، تاکید می‌کند که خود والدین هم باید علاوه بر استفاده از خوراکی‌های سالم ورزش و تحرک را نیز مد نظر قرار دهند و تمرینات ساده در خانه نقش موثری در پیشگیری از چاقی دارد.

به گفته این کارشناس تغذیه، کمک گرفتن از کارشناسان تغذیه می‌تواند به والدین در مسیر بهبود تغذیه و سبک زندگی کمک کند.

او با اشاره به اینکه  استفاده از فست فود‌ها مخصوصا پنیر‌های پیتزا و غذا‌های سرخ کردنی بیشترین تاثیر و نقش رادر چاقی فرزندان  دارند، می‌گوید: بهترین تغذیه برای زندگی در ایران و فرهنگ تغذیه‌ای ما ایرانی‌ها، غذا‌های ایرانی است.

حسینی تاکید می‌کند: والدین در تغذیه کودکان نکته مهم  رو فراموش نکنند که بیشترین نیاز این سن به پروتئین، کلسیم و املاح معدنی و توجه به گروه‌های تغذیه‌ای رو هم مد نظر داشته باشند که این گروه‌ها شامل گروه اول، نان و غلات؛ گروه دوم، میوه و سبزی؛ گروه سوم پروتئین و حبوبات و تخم مرغ و گروه چهارم  لبنیات است.

این کارشناس تغذیه می‌افزاید: در تغذیه ایرانی‌ها بهترین مواد مغذی مثل خشکبار و داریم که بسیار مفید هستند و بهترین تغذیه برای ساعات مدرسه و به قول معروف تغذیه زنگ تفریح دانش آموزان، نان پنیر گردو و میوه است.